သူသည် သူ့ကိုယ်သူ ဟစ်တလာနှင့် ခိုင်းနှိုင်းသည်။ သူသည် မူးယစ်ဆေးဝါးကို ကွပ်မျက်ခြင်းဖြင့် စစ်ဆင်ရန် ကတိ ပြုထားသည်။ သူသည် အမေရိကန်နှင့် ဆက်ဆံရေးအားလုံးကို ဖြတ်တောက်မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်သည်။ သူသည် ကျိန်ဆဲတတ်ပြီး “အာဏာပါးကွက်သား” ဟူသောအမည်ကို ရရှိထားသည်။
သို့သော် သူသည် မြို့တော်ဝန်ဘဝက ဖိလစ်ပိုင်၏ အန္တရာယ်အကင်းဆုံး မြို့များအနက် တမြို့ကိုလည်း ဖန်တီးခဲ့သူဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော လိင်ရွေးချယ်ခွင့် အခွင့်အရေးဥပဒေ၊ အဓမ္မပြုကျင့်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေနှင့် ဘာသာရေးခွဲခြား ဆက်ဆံမှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေတို့ကို ပြဌာန်းခဲ့သူလည်းဖြစ်သည်။ သူတွင် လူထုက သတင်းထက် ပိုမိုစိတ်ဝင်စားသော တနင်္ဂနွေစကားဝိုင်းလည်း ရှိသည်။
သူသည် ထာဝရ နားလည်ရန် ခက်ခဲနေမည့် ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတ ရိုဒရီဂို ဒူတာတေး ဖြစ်ပြီး သူသည် မကြာသေးမီက ကမ္ဘာ့ တလွှား လှုပ်လှုပ်ရှားရှားဖြစ်စေခဲ့သည်။
ဒူတာတေး ၏ အုပ်ချုပ်ရေးအစ လအနည်းငယ်အတွင်း တရားစီရင်မှုမဲ့သတ်ဖြတ်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်မကင်းကြောင်း သည်ဟိဂ်မှ နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်တရားရုံး International Criminal Court ရှေ့နေချုပ် Fatou Bensouda က ဖော်ပြပြီး ပါဝင်ပတ်သက်သူများကို ပြင်းထန်စွာ သတိပေးလိုက်သည်။
ဖိလစ်ပိုင်က အစုလိုက်အပြုံလိုက် အကြမ်းဖက်မှုမှာ ပါဝင်သူ၊ လှုံ့ဆော်သူ ဘယ်သူမဆို ဒီတရားရုံးရဲ့ရှေ့မှောက်မှာ အစစ်ဆေးခံရနိုင်တယ်ဆိုတာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းပြောထားပါရစေဟု သူက ပြောသည်။
သူ၏ရုံးသည် ရှေ့လာမည့်ရက်သတ္တပတ်များတွင် စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် လိုမလို လှုပ်ရှားမှုများကို လေ့လာနေသည်ဟုလည်း Fatou Bensouda က ပြောသည်။
ဒူတာတေးက အမေရိကန်ကို မည်သည့်အတွက် ဆန့်ကျင်နေသနည်း
သူသည် သမ္မတအိုဘားမားကို ခွေးမသားဟု ခေါ်၍ ငရဲသို့သွားရန် ပြောပြီး အမေရိကန်နှင့် ဆက်ဆံရေးဖြတ်ရန် ခြိမ်းခြောက်စဉ်က ဒူတာတေးသည် သူ့ကိုယ်သူ နိုင်ငံတကာအာရုံစိုက်စေပြီး သူ၏ခေါင်းဆောင်မှုပုံစံနှင့် ပတ်သက်၍ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းတွင် အငြင်းပွားဖွယ်ရာဖြစ်စေသည်။
သို့သော် အမှန်တရားမှာ သူ့စကားများက ဆိုလိုသည်ထက် ပိုမို၍ ရှုပ်ထွေးနေသည်။
ဒူတာတေး ၏ဇာတိ မင်ဒါနော်ကျွန်းတွင် ကြီးပြင်းခဲ့ပြီး Woodrow Wilson Center ၏ပညာရှင်ဟောင်း ဟာဝိုင်ရီတက္ကသိုလ်မှ ပါမောက္ခ Patricio Abinales ကဲ့သို့သော ဖိလစ်ပိုင် အများအပြားကမူ ဒူတာတေး၏ဒေါသမှာ မေ့လျော့နေသော ၂၀၀၂ ခုနှစ် ဗုန်းပေါက်ကွဲမှုနှင့် ဆိုင်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ “သူက အဲဒီကိစ္စကို လုံးဝမမေ့ဘူးလို့ လူတွေပြောကြတယ်” ဟု Abinales က ဆိုသည်။
အမေရိကန်နိုင်ငံသား မိုက်ကယ်မိုင်းရင်းသည် အိမ်လုပ် ဗုံးတလုံးကို ဒါဗိုမြို့ရှိ ဟိုတယ်တခုသို့ ယူဆောင်လာကာ အချိန်မတိုင်မီ မတော်တဆ ပေါက်ကွဲခဲ့သည်။ သူ့ကိုယ်သူ ဒဏ်ရာရစေပြီး ဆေးရုံရောက်သွားသည်ဟု အာဏာပိုင်များက ပြောခဲ့သည်။
ထိုစဉ်က မြို့တော်ဝန် ဒူတာတေးသည် စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် ရဲများနှင့်အတူ မိုက်ကယ်မိုင်းရင်းကို စောင့်နေကြသည်။ ထိုစဉ် FBI မှ လူများက အရာရှိများကို အသိမပေးဘဲ သူ့ကို ဆေးရုံမှထုတ်သွားပြီး ထိုမြို့မှ ခေါ်ထုတ်သွားကြသည်။ ထိုသို့လုပ်ရန်အတွက် ဆေးရုံအုပ်ချုပ်သူများကို အမေရိကန်ပြည်ဝင်ခွင့် စာရွက်စာတမ်းများပေးရန် ကတိပေးခဲ့သည်ဟု သတင်းများက ဆိုသည်။
NPR သတင်း၏ နံနက်ပိုင်းအစီအစဉ် Morning Edition အရ ဒူတာတေးသည် ဒေါသထွက်ပြီး ထိုမှစ၍ အငြိုးရှိလာသည်ဟု ဆိုသည်။
“သူက အငြိုးထားတယ်လို့ လူသိများတယ်”ဟု Abinales က ပြောသည်။ မင်ဒါနော်ကျွန်းသားများက မိုက်ကယ်မိုင်းရင်းသည် စီအိုင်အေမှ ဖြစ်ပြီး မင်ဒါနော်တွင် မတည်မငြိမ်ဖြစ်ရန် ဆောင်ရွက်နေသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ စစ်ထောက်လှမ်းရေး အရာရှိဟောင်းတဦးက “ဒီကိစ္စက မှန်တယ်လည်း မပြောနိုင်ဘူး၊ မှားတယ်လည်း မပြောနိုင်ဘူး” ပြောသည်ဟု ထို NPR သတင်း က ဆိုသည်။
၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်၏မောင်းသူမဲ့ လေယာဉ်စစ်ဆင်ရေးများအတွက် ဒါဗိုမြို့ကို အခြေစိုက်သုံးရန် ကိစ္စ ဒူတာ တးက ၂၀၀၂ ခုနှစ်ကိစ္စကို ရည်ညွှန်းငြင်းပယ်ခဲ့သည်ဟု ဆိုကြသည်။သို့သော် သူ၏ဒေါသမှာ ၂၀၀၂ ခုနှစ်ထက်လည်း စောပြီး နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း အမြစ်တွယ်နေနိုင်သည်။
၁၈၉၈ မှ ၁၉၄၆ အထိ ဖိလစ်ပိုင်အမေရိကန် ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်ရေးမှ စခဲ့သည်။ ထို့အပြင် အမေရိကန်က ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲဆင်နွှဲပြီး နေရာဒေသ နီးကပ်မှုကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်မှ စစ်အခြေစိုက်စခန်းများကို သုံးနေသည့် ၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် ဒူတာတေးသည် ကောလိပ်ပညာသင်ယူနေသည်။ ထိုစဉ်က အမေရိကန်သမ္မတ Lyndon B. Johnson က ဖိလစ်ပိုင်တပ်ဖွဲ့များကိုလည်း စစ်ပွဲကို ထောက်ခံရန် တောင်းဆိုသည်။ ထိုစစ်ကို ဖိလစ်ပိုင်အများစုက ဆန့်ကျင်ကြသည်။
ဒူတာတေး အပေါ် သြဇာလွှမ်းမိုးသူများတွင် ဖိလစ်ပိုင်မှ အဝေးရောက်နေသော ကွန်မြူနစ်ပါတီအကြီးအကဲဟောင်းနှင့် သူ၏ လက်ဦးဆရာနှင့် မိတ်ဆွေ Jose Maria Sison လည်း ပါနိုင်သည်။ ထိုစဉ်က Sison သည် သူ၏ ပါမောက္ခများအနက်တဦး ဖြစ်ပြီး ဗီယက်နမ်စစ်ဆန့်ကျင်သော လူငယ်များကို စည်းရုံးနေသည်။
ဒူတာတေးသည် Sison ဖွဲ့စည်းထားသည့် Kabataang Makabayan ခေါ် ထိုလှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိုလှုပ်ရှားမှု သည် အမေရိကန် နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေးရပ်တည်မှု အတွက် ထင်ရှားသည် ဟု ASEAN TODAY က ဆိုသည်။
မည်သည့်အတွက် သူ၏ ခေါင်းဆောင်မှုသည် အလွန် အငြင်းပွားဖွယ်ဖြစ်ရသနည်း
Davao Death Squad ဒါဗို သေမင်းတမန် လက်မရွံ့တပ်ဖွဲ့၊ ဒူတာတေး သေမင်းတမန်လက်မရွံ့တပ်ဖွဲ့စသည့် ဝေါဟာရများသည် မြို့တော်မှ အကြိမ်ကြိမ် ဥပဒေချိုးဖောက်သူများ (မူးယစ်ဆေးရောင်းသူ၊ လူသတ်သမား၊ အဓမ္မပြုကျင့်သူများ) ကို အချိန်မရွေး၊ လူတန်းစားမရွေး၊ အကန်ုအသတ်မဲ့ သုတ်သင်ရန် ငှားရမ်းထားသည်ဟု စွပ်စွဲခံရသော ဒါဗို အခြေစိုက် တရားမျှတရေး နိုးကြားသူများတပ်ဖွဲ့ ဖြစ်သည်။
သတ်ဖြတ်မှုများမှာ နေ့ခင်းကြောင်တောင်အချိန်များ၊ ဘုရားကျောင်းများ၊ ဗလီများ၊ ရဲစခန်းအနီးနေရာများ၊ ကုန်စုံဆိုင်များတွင် ဖြစ်ပွားနေပြီး အသတ်ခံရသူများတွင် ကလေးငယ်များလည်း မကြာခဏဆိုသလို ပါဝင်နေကြသည်။ သို့သော် ဒူတာ တေးက ထိုအဖွဲ့သည် သူနှင့် မပတ်သက်ဟု ပြောသည်။
သူနှင့် ပတ်သက်သည်ဖြစ်စေ မပတ်သက်သည်ဖြစ်စေ သူ၏ မူဝါဒများနှင့် စကားလုံးများသည် ရာဇဝတ်သားများအပေါ် ကရုဏာ လုံးဝမထားသော ရာဇဝတ်မှု လုံးဝဆန့်ကျင်ရေး ရပ်တည်မှုများ ထင်ရှားနေသည်။
သူ၏ ပြင်းထန်သော မူးယစ်ဆေးဝါးဆန့်ကျင်ရေးအပြင် သူသည် အမေရိကန်နှင့် အခြား နိုင်ငံများအပေါ် ကြမ်းတမ်းစွာ ဝေဖန်ခြင်းကြောင့်လည်း အငြင်းပွားဖွယ်ဖြစ်ရသည်။ သူ၏ ပြင်းထန်သော မူးယစ်ဆေးဝါး တိုက်ဖျက်ရေးနည်းလမ်းများ ကိုမေးခွန်းထုတ်သော အမေရိကန်သမ္မတ အိုဘားမားကို “ငရဲကိုသာ သွားလိုက်” ဟု မနီလာတွင် ပြောကြားသည့် မိန့်ခွန်းတခုတွင် သူက ပြောခဲ့သည်။
အခြားတနေရာတွင် အိုဘားမားကို ခွေးမသား ဟုခေါ်ပြီး အမေရိကန်နှင့် အဆက်ဖြတ်ကာ တရုတ်၊ ရုရှား တို့နှင့် ကုန်သွယ်ရေးလုပ်မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်သည်။
ဒါဗိုတွင် ပြုလုပ်သည့်သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတခုတွင် သူ့ကိုယ်သူ ဟစ်တလာနှင့် နှိုင်းပြီး မူးယစ်းဆေးစွဲသူ သန်းချီ သတ်မည်ဟု ပြောသည်။ “ဂျာမဏီမှာ ဟစ်တလာရှိရင် ဖိလစ်ပိုင်မှာလည်း သူရှိသည်”ဟု သူ့ကိုယ်သူ လက်ညိုးထိုးကာ ” မူးယစ်ဆေးစွဲသူ ၃ သန်းလောက်သတ်ဖို့ ဝန်မလေးဘူး” ဟု ပြောသည်။ ထို့နောက် ဂျူးလူမျိုးအသိုင်းအဝန်းကို တောင်းပန်သည်။
သူ၏ ဆဲရေးတိုင်းထွာမှုများကြောင့် မတုန်လှုပ်ကြောင်း Abinales က ဆိုသည်။ “ဒါ ဖိလစ်ပိုင် အတော်များများ ပြောနေကျ ပုံစံပဲလေ။ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံရေးသမားတွေပေါ့။ ဒါကို ဒါဗိုက လူတွေက သဘောကျနေတာ”ဟု သူက ပြောသည်။
ဖိလစ်ပိုင်အခြေစိုက် အကျိုးအမြတ်မယူသော အဖွဲ့အစည်း Social Weather Stations က သူ၏ သမ္မတ တာဝန် ထမ်း ဆောင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ပထမဆုံးအကြိမ် ကောက်ယူသော စစ်တမ်းအရ ဖိလစ်ပိုင် ၈၃ ရာခိုင်နှုန်း သူ့ကို ယုံကြည်ကြသည် ဟု ဆိုသည်။
ကျေနပ်သည်ဟု အမြင့်ဆုံးထောက်ခံမှု ၈၈ ရာနှုန်းမှာ သူ၏ဇာတိ မင်ဒါနော်ကျွန်းမှ ဖြစ်ပြီး Visayas ကဲ့သို့သော ပြည်နယ် များတွင် ၇၅ ရာနှုန်းရှိကာ မနီလာမြို့တော်တွင် ၇၄ ရာနှုန်း ထောက်ခံမှုရှိသည်။
မည်သို့ အာဏာရလာသနည်း
သူသည် ဖိလစ်ပိုင်တွင် သက်တမ်းအရှည်ဆုံး မြို့တော်ဝန်များအနက် တဦး ဖြစ်ကာ သက်တမ်း ၇ ဆက် စုစုပေါင်း ၂၂ နှစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် မြို့တော်ဝန်ဖြစ်လာသောအခါ ဒါဗိုမြို့မှာ လူသတ်၊ မူးယစ်ဆေးမြို့တော်ဖြစ်နေသည်။
“၁၉၈၀ နဲ့ ၁၉၉၀ ခုနှစ်တွေတုန်းက လူတွေ တယောက်နဲ့ တယောက် သတ်တာကိုသာမက မူးယစ်ဆေးတွေ ပျံ့နှံ့တာကိုလည်း ကြောက်နေကြရတာ” ဟု Abinales က ရှင်းပြသည်။
“၈၀ ခုနှစ်တွေမှာ သမ္မတ မားကို့စ်ပြုတ်ကျပြီးချိန် သူမြို့တော်ဝန်ဖြစ်လာတော့ အဲဒီမြို့တော်မှာ ပြဿနာ ၂ ခုရှိနေတယ်၊ တခုက မူးယစ်ဆေး ရောင်းချမှု အကြီးအကျယ် တိုးပွားနေတာပဲ” ဟု Abinales က ပြောသည်။
ဒါဗိုသည် မင်ဒါနော်၏ တောင်ပိုင်းအကျဆုံး ဆိပ်ကမ်းဖြစ်သောကြောင့် မူးယစ်ဆေးကုန်သည်များက အချက်အခြာ နေရာအဖြစ် သုံးကာ အနီးမှ အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှားနှင့် ဗီယက်နမ်မှ မူးယစ်ဆေးများ သွင်းကြသည်။
“ကျွန်းပေါ်မှာ နောက်ပြဿနာတခုက ကွန်မြူနစ်ပါတီဖြစ်ပြီး အချင်းချင်း အကြီးအကျယ် ညှင်းပမ်းသတ်ဖြတ်တာတွေ ရှိနေတယ်” ဟု Abinales က ပြောပြီး “လူတွေက ဒါတွေကို စိတ်ကုန်ပြီး သူရဲ့အထိန်အချုပ်မဲ့ ရာဇဝတ်မှုတိုက်ဖျက်ရေးကို သဘောကျကြတယ်”သူ က ပြောသည်။
ဒူတာတေး၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် ဒါဗိုမြို့သည် တဖြည်းဖြည်း နိုင်ငံ၏ ရာဇဝတ်မှု အနည်းဆုံးမြို့ဖြစ်လာကာ ပြောင်းလဲလာသည်။
“ဖိလစ်ပိုင်မှာ ညဘက် အချိန်မရွေး လမ်းလျှောက်ထွက်လို့ရပြီး မီးရောင်အောက်မှာ ရပ်လို့ရတဲ့မြို့နှစ်မြို့ပဲ ရှိတယ်။ ဒါဗိုက အဲဒီထဲက တမြို့ပေါ့၊ ဒါမျိုး မနီလာမှာ လုပ်လို့မရဘူး” ဟု Abinales က ပြောသည်။
ဒေသနှင့် နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များ၏ လက္ခဏာဖြစ်နေသော အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် မကောင်းသော အဆက်အသွယ် ကင်းသူအဖြစ် သူ့ကိုမြင်ကြပြီး သူ သမ္မတဖြစ်လာသည်ကို ဖိလစ်ပိုင်တို့က ကြိုဆိုကြသည်။
အုပ်ချုပ်ရေးအဆောက်အအုံနှင့် အစိုးရဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်မှုကြား အလယ်အလတ်နေရာတွင် ရှိသောကြောင့်လည်း သူ့ကို ထောက်ခံကြသည်။ သူ၏ ဖခင်မှာ သမ္မတမားကို့စ်၏ အစိုးရအဖွဲ့ အတွင်းဝန်ဖြစ်ပြီး မိခင်မှာမူ မားကို့စ်ဆန့်ကျင်ရေး လူ့အခွင်အရေးလှုပ်ရှားသူ ဖြစ်သည်။
“အငြင်းပွားဖွယ်ရာ စကားတွေကိုပဲ ကြားနေရတဲ့ အမေရိကန်တွေကတော့ တရားစီရင်မှုမဲ့ သတ်ဖြတ်တာတွေဟာ ဘာကြောင့် အဆင်ပြေနေလဲဆိုတာ အံ့သြကြမယ်။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့်မြို့ကို ကိုယ်ပြန်လိုချင်သူတွေအတွက် ဒါက အဓိပ္ပာယ် ရှိနေတယ်။ မူးယစ်ဆေးစွဲတွေ၊ မူးယစ်ဆေးရောင်းသူတွေ သတ်တာ ဘယ်သူ မကြိုက်ဘူးလဲ လို့ လူတွေက ပြောနေကြတယ်” ဟု Abinales က ဆက်ပြောသည်။
သူ၏ ကြမ်းတမ်းသော စကားနှင့် ပြင်းထန်သော နည်းလမ်းများကြောင့်လည်း သူ့ကို ဒေါ်နယ်ထရန့်နှင့် နှိုင်းကြသည်။ သို့သော် မတူညီသောအချက်မှာ သူ၏နှိမ့်ချမှုနှင့် သတင်းလောကကို ဂရုမစိုက်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု Abinales က ပြောသည်။ ထူးချွန်သော မြို့ဝန်များကို နိုင်ငံတကာအဖွဲ့တခုက ပေးသော ကမ္ဘာ့မြို့ဝန်ဆု World Mayor Prize ကဲ့သို့သော ဆုများကိုလည်း ငြင်းပယ်ခဲ့ဖူးပြီး တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုကို လက်ခံခြင်း ရှားသည်။
မြို့တော်ဝန်အဖြစ် လူထုထံမှ လူထုထံသို့ – Gikan sa masa, para sa masa အမည်ရှိ အပတ်စဉ် ရုပ်မြင်သံကြား စကားဝိုင်းပြုလုပ်ပြီး ထိုစကားဝိုင်းကို အခြားသတင်းများထက် ကြည့်ရှုသူ ပိုမိုများပြားသည်။ သမ္မတအဖြစ် ထိုစကားဝိုင်း ပြုလုပ်မည်ဟုလည်း ကြေညာထားသည်။ သူက ထိုစကားဝိုင်းများတွင် လူထု၏ မကျေနပ်ချက်များကို ဖြေရှင်းပြီး ရာဇဝတ်သားများ၏ အမည်များကိုလည်း မကြာခဏ ဖတ်ပြတတ်သည်။ သူ ဖတ်ပြသော ရာဇဝတ်သားများလည်း မကြာမီ အသတ်ခံကြရတတ်သည်ဟု ဆိုသည်။
သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ရန် မဆုံးဖြတ်ရသေးမီ ၂၀၁၅ ခုနှစ် က တနေရာတွင် ဒူတာတေးက ” ကျနော်သာ သမ္မတဖြစ်ရင် ဘုရားသခင်ကတော့ ချုံးပွဲချ ငိုတော့မှာပဲ” ဟု ဒါဗိုမှ လူထုကို ပြောခဲ့ဖူးသည်။
(abcnews.go.com မှ ၏ The Man With the Fighting Words: Who Is Rodrigo Duterte? ကို ဘာသာပြန်သည်)
