မိုးကောင်းကင် တခွင် မြူခိုးငွေ့နှင့် ပြာမှုန်များ ပျံ့လွင့်နေပြီး ပတ်ဝန်းကျင်တခုလုံး မှုန်မှိုင်းနေသည်။ နှစ်စဉ် ဒီလိုအချိန် ရောက်တိုင်း ဖြစ်လေ့ရှိသည်မို့ တာချီလိတ်မြို့နေလူထုအတွက် သိပ်ပြီး အထူး အဆန်း မဖြစ်မိပေ။
သို့သော် ထိုမြင်ကွင်းက တရက် နှစ်ရက်မကသလို တနေ့ထက် တနေ့လည်း မီးခိုး ပြာမှုန်များက ပိုများလာပြီး ဆိုင်ကယ်စီး လျှင် နှာခေါင်းစည်း မတပ်၍ မရတော့သည့်၊ မျက်မှန်မတပ်၍ မရတော့ သည့် အခြေအနေ၊ အအုပ်အဆောင်းမပါဘဲ အပြင် ထွက်မိလျှင် ချောင်းဆိုး မျက်စိစပ်ဖြစ်သည့် အဆင့်ထိ ရောက်ရှိလာသည်။
ရက် ကြာရှည်လာသည်နှင့်အမျှ တာချီလိတ် ဒေသခံများအကြား လှုပ်လှုပ်ရှားရှားဖြစ်လာပြီး လေထု ညစ်ညမ်းမှု အန္တရာယ် ကို သတိပြုမိလာကြကြောင်း မဇ္ဈိမ လူမှုကူညီရေးအသင်း ဥက္ကဋ္ဌ တာချီလိတ် ဒေသခံ တဦးဖြစ်သူ ဦးတင့်ဆွေက ပြီးခဲ့သည့် ရက်ပိုင်းအတွင်းက အခြေအနေများကို ပြန်လည် ပြောပြသည်။
“ပထမတော့ ပုံမှန်ပဲ။ ခါတိုင်းနှစ်တွေလိုပဲ ထင်တာပေါ့။ ဒါပေမယ့် အမှုန်တွေက တအားများလာတယ်။ နေကို မမြင်ရတာ” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။
တာချီလိတ်သို့ ရောက်လာသည့် ဧည့်ဆိုး
ထိုင်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း နယ်စပ်နှင့် ကပ်လျက် မြန်မာနိုင်ငံဘက်ခြမ်း တာချီလိတ်မြို့တွင် မတ်လ ၁၀ ရက်ကျော်က စတင်၍ မီးခိုးမြူများ ဖုံးလွှမ်းပြီး ပြာမှုန်များ ကျဆင်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
နှစ်စဉ် နှစ်တိုင်း နွေဦး ကာလများတွင် တောင်ယာမီးရှို့မှုကြောင့် မီးခိုးငွေ့များ ဖြစ်ပေါ်လာသော်လည်း ယခုနှစ်တွင် လေထု အရည်အသွေး အညွန်းကိန်း ပိုမိုမြင့်ခြင်းနှင့် ရက်ရှည် ကြာမြင့်ခြင်းများကြောင့် ယခုနှစ်သည် အဆိုးရွားဆုံးဖြစ်ကြောင်း ဒေ သခံများက ပြောဆိုကြသည်။
“အဆိုးဆုံးပဲ။ ခါတိုင်းနှစ်ကတော့ အပေါ်ယံလောက်ပဲ။ ခုက ရက်ရှည်ကြီးလည်း ဖြစ်နေပြီ။ ရာသီဥတု ကလည်း ဆိုး။ ဆိုင် ကယ်စီးတဲ့သူတွေ ချောင်းဆိုး မျက်လုံးစပ် ဖြစ်တဲ့အဆင့်ထိ ရောက်ကုန်တာ။ ဒါပေမယ့် ဟိုဘက်ကမ်း (မယ်ဆိုင်၊ ချင်းရိုင်၊ ချင်းမိုင်)လို နှာခေါင်းသွေးယိုတာတွေ ဘာတွေ ကြီးကြီး မားမားတော့ မရှိသေးဘူး” ဟု ဦးတင့်ဆွေက ပြောသည်။
အဆိုပါ မီးခိုးမြူများသည် ထိုင်းဘက်မှ လာသည့် မီးခိုးမြူများဖြစ်ပြီး မြန်မာဘက်အခြမ်းမှ တောင်ယာ မီးရှို့မှု အနည်းငယ် ရှိ မည် ဖြစ်သော်လည်း ယခုကဲ့သို့ ဆိုးရွားသည့် အခြေအနေထိ ဖြစ်လာနိုင်စရာ မရှိဟုလည်း ၎င်းက ယူဆသည်။
အာရှမိုးလေဝသဌာန (ASMC)၏ ဒေသတွင်း တောမီးလောင်ခြင်းနှင့် တောင်ယာမီးရှို့မှုကြောင့် ဖြစ် ပေါ်နေသည့် မီးလောင် ကျွမ်းနေသော နေရာများ (Hot Spots)ကို မတ် ၃ မှ ၃၁ ရက်ထိ တိုင်းတာ ချက်အရ ဆိုလျှင်လည်း ထိုင်းဘက်တွင် ပိုများ နေသည်ကို တွေ့ရကြောင်း တာချီလိတ်ခရိုင် အထွေ ထွေ အုပ်ချုပ်ရေး ဦးစီးဌာနမှ ဦးရဲထူးကလည်း ပြောဆိုသည်။
သက်ရောက်မှုက တာချီလိတ်သာမက မိုင်းဆတ်မြို့တွင်လည်း မြူခိုးငွေ့များကြောင့် မီးသတ်ကား များ ဖြင့် ရေဖျန်းရ သည် များ ရှိကြောင်း၊ လေထု အရည်အသွေး တိုင်းတာသည့်စက် မရှိ၍သာ အညွှန်း ကိန်း မည်မျှရှိသည်ကို မပြောနိုင်ခြင်း ဖြစ် ကြောင်း ၎င်းက ရှင်းပြသည်။
“မနက် အိပ်ယာထတာနဲ့ တံခါးပေါက် ဖွင့်လိုက်ပြီဆို မြူတွေမှိုင်းပြီးတော့ မျက်လုံးစပ်တာ ရှိတယ်။ အဓိကက မျက်စိ စပ် တာပါပဲ။ လက်တွေနဲ့ မပွတ်ဖို့ ပြောပေးရတယ်” ဟု တာချီလိတ်ခရိုင် ပြည်သူ့ ကျန်းမာရေးနှင့် ကုသရေး ဦးစီးဌာနမှူး ဒေါက် တာရွှေဝင်းကလည်း ပြောပြသည်။
ရှမ်းပြည်နယ် ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဦးစီးဌာနအနေဖြင့် မတ် ၁၆ ရက်မှ စတင်ကာ ယနေ့ အချိန်ထိ တာချီလိတ်မြို့၏ လေထု အရည်အသွေး တိုင်းတာမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး တာချီလိတ်ခရိုင် အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေး ဦးစီးဌာန လူမှုကွန်ရက်စာ မျက်နှာတွင် နေ့စဉ် သတင်း ထုတ်ပြန်ပေးခဲ့သည်။
တိုင်းတာချက်များအရ တာချီလိတ်မြို့ လေထုအတွင်း အလွန်သေးငယ်သည့် အမှုန်အမွှား (Particulate Matter – PM10) ပါဝင်မှု လေထုအရည်အသွေး အညွှန်းကိန်း (AQI) သည် မတ် ၁၆ ရက်တွင် ၃၀၂ ရှိခဲ့ပြီး တက်လိုက်ကျလိုက်ဖြင့် မတ် ၃၀ တွင် ၄၄၈၊ မတ် ၃၁ တွင် ၅၀၂ (အလွန် အန္တရာယ်ကြီးမားသည့်) အဆင့်ထိ ရောက်သွားခဲ့သည်။
သို့သော် လေထုအတွင်း လူကို အန္တရာယ်ပေးနိုင်သည့် ဆာလဖိုင်ဒိုင် အောက်ဆိုဒ် (SO2)၊ ကာဗွန်မို နောက်ဆိုဒ် (CO)နှင့် နိုက်ထရိုဂျင် ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် (NO2) ပါဝင်မှုနှုန်းမှာ အသင့်အတင့်နှင့် ကောင်း မွန်အဆင့်၌ ရှိ၍ တာချီလိတ်ဒေသခံများ အနေဖြင့် မီးခိုးငွေ့ကြောင့် မျက်စိစပ်ခြင်း၊ ချောင်းဆိုးခြင်း လောက်သာ ခံစားခဲ့ရကြောင်း သိရှိရသည်။
မီးခိုးမြူများ ဖုံးလွှမ်းနေမှု ဖြစ်စဉ်ကြောင့် မတ် ၃၀ ရက် မွန်းလွဲပိုင်းအထိ လေယာဉ်ခရီးစဉ်များ ပြေးဆွဲနိုင်ခြင်း၊ ဆင်းသက် နိုင်ခြင်း မရှိဘဲ ရပ်နားထားခဲ့ရသည်။
တာချီလိတ်ခရိုင် စီမံခန့်ခွဲမှု ကော်မတီအနေဖြင့် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ သတိပေးကြညာချက်များ ထုတ်ပြန်သကဲ့သို့ လေထု ညစ်ညမ်းမှု လျော့ပါးစေရေးအတွက် နေ့စဉ် တရက် သုံးကြိမ် မီးသတ် ယာဉ်များဖြင့် ရေမှုန်ရေမွှားများ ပက်ဖျန်းပေးခဲ့ကာ တာချီလိတ် ရှမ်းရိုးမကွင်းတွင် မီးခိုးငွေ့ကင်းစင် နယ်မြေအဖြစ် ဆောင်ရွက်ပေးထားသည်ကိုလည်း တွေ့ရသည်။
ပြီးခဲ့သည့် ဧပြီ ၄ ရက် တွင် အညွန်းကိန်း ၁၂၉ သို့ ကျဆင်းလာပြီး ဧပြီ ၃ရက်နေ့ ညပိုင်းက မိုးရွာ သွန်းမှုကြောင့် မီးခိုးမြူများ လျော့သွားကာ ပတ်ဝန်းကျင် အနေအထား လင်းလင်းရှင်းရှင်း ဖြစ်လာ ပြီဖြစ်ကြောင်း စုံစမ်း သိရှိရသည်။
နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် မီးခိုးမြူများ (Transboundary Smoke)
အာရှ မိုးလေဝသဌာန (ASMC)၏ အချက်အလက်အရ မတ် ၁၇ ရက်က အာဆီယံ ဒေသအတွင်း ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် လာအို နိုင်ငံတို့၌ တောမီးလောင်ခြင်း၊ တောင်ယာမီးရှို့ခြင်းကြောင့် မီးလောင် ကျွမ်း မှု (Hot Spots) အရေအတွက်မှာ ကမ္ဘောဒီးယား ၌ ၁၄၄ ၊ လာအို၌ ၁၁၂ ဖြင့် အများဆုံး ဖြစ်ပေါ်နေ ကြောင်း တွေ့ရသည်။
မီးလောင်ကျွမ်းမှုများမှ မြူမီးခိုးများထွက်ရှိလာရာ နယ်စပ်ဒေသများကို ဖြတ်ကျော်လျက် မြန်မာနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်း ဒေသများ သို့ ဆိုးဝါးစွာ ကျရောက်လျက်ရှိပြီး ယင်းတို့ကို နယ်စပ်ကျော်ဖြတ် မြူမီးခိုးများ (Transboundary Smoke) ဟု ခေါ်ဆို ကြောင်း မိုးလေဝသပညာရှင် ဒေါက်တာ ထွန်းလွင် ကလည်း ၎င်း၏ လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာတွင် မတ် ၁၈ ရက်က ရေးသား ဖော်ပြခဲ့သည်။
ဆက်လက်၍ ရှမ်းပြည်အရှေ့ပိုင်း တာချီလိတ်မြို့တွင် ယင်းမြူမီးခိုးများကြောင့် လေထုညစ်ညမ်းမှု ဆိုးဝါးစွာ ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိသည်ဟုလည်း ရေးသားထားသည်။
ဒေါက်တာထွန်းလွင်က “ဒီနှစ် မီးခိုးအများဆုံး လာတာတော့ ကမ္ဘောဒီးယားကနေ ဝင်လာတာလို့ ပြောတယ်။ ကမ္ဘောဒီး ယား ကနေ ထိုင်းမြောက်၊ အဲဒီကမှ တာချီလိတ်ပေါ့” ဟု ပြောသည်။
မိုးလေဝသ ပညာရပ်အနေဖြင့် ယင်း မြူမီးခိုးများကို ရာသီဥတု ခြောက်သွေ့သော ကာလများတွင် ကြုံတွေ့ရတတ်သည်ဟု လည်း ၎င်းက ဆိုသည်။
လအလိုက် ကြည့်မည်ဆိုပါက ၂၀၁၉ မတ်လအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံ၌ မီးလောင်ကျွမ်းနေသော (Hot Spots) အရေအတွက် ၃၉၀၀ ကျော်ဖြင့် အာဆီယံနိုင်ငံများအနက် အများဆုံးဖြစ်နေသည်ကို တွေ့ရ သည်။
“ဒီနှစ်က ပူတယ်။ ခြောက်သွေ့တယ်။ မိုးမရွာဘူး။ အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံအားလုံးက ပူပြင်းပြီး ခြောက်သွေ့နေတယ်။ မိုး မရွာတာ တော်တော်ကြာပြီ။ မုန်တိုင်းလည်း တလုံးမှ မဖြစ်ဘူး။ အယ်နီညို (ပူပြင်းခြောက်သွေ့တဲ့ ရာသီဥတု)ကလည်း ပြန် ပြီး အားကောင်းနေတယ်။ အဲဒါတွေ အားလုံး ပေါင်းစုံသွားတာပဲ” ဟု ဒေါက်တာထွန်းလွင်က ရှင်းပြသည်။
အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံ၏ လေထုညစ်ညမ်းမှု
တကယ်တော့ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ လေထုညစ်ညမ်းမှုမှာ ပြီးခဲ့သည့် ဇန်နဝါရီလ ကတည်းကပင် မြို့တော် ဘန်ကောက်၌ ဆိုးရွား စွာ ဖြစ်ပေါ်နေခြင်းဖြစ်ပြီး၊ ထိုင်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း လေထုညစ်ညမ်းမှုမှာ တောင်ယာမီးရှို့ချိန် မတ်လခန့်မှ စတင်ခဲ့ရာ အိမ်နီး ချင်း လာအိုနှင့် မြန်မာနိုင်ငံသို့ပါ ပျံ့နှံ့ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ထို့အတွက် ထိုင်းမြောက်ပိုင်း မြို့ကြီးများ ဖြစ်သည့် ချင်းမိုင်၊ ချင်းရိုင် အပါအဝင် မယ်ဟောင်ဆောင် တို့တွင် ဖုန်နှင့် အမှုန်ပါ ဝင်မှု အဆင့် (PM2.5) သည် ၁ ကုဗမီတာ လျှင် ၃၀၀-၅၀၀ မိုက်ခရိုဂရမ် အထိ ရှိခဲ့သည်။
မီးခိုးမြူ မွန်းကျပ်မှုမှာ ထိုင်းမြောက်ပိုင်းတွင် ရက်သတ္တပတ် အတန်ကြာခဲ့ပြီး ချင်းမိုင်မြို့တွင် ဘေးကင်းဇုန်တခု သတ်မှတ်၍ လူအများ စုဝေးနေထိုင်စေခဲ့သလို ချင်းရိုင်မြို့၌လည်း ကျောင်းများ ပိတ်ထားခဲ့သည်။
ချင်းမိုင်တက္ကသိုလ် ကျန်းမာရေး သိပ္ပံ သုတေသနဌာနမှ ညွှန်ကြားရေးမှူး ခွန်ချိုင်းစက် ပါရက် ပင်ယို က “မီးခိုးမြူတွေက ခါတိုင်းလို တပတ်လောက် ပေါ်လိုက်ပြီးတော့ ပြီးတာပဲ။ ဒါပေမယ့် အခုချိန်မှာ တော့ ပိုအခြေအနေ ဆိုးလာ ပါတယ်။ အခုဖြစ်စဉ်က တကယ့်ကို အန္တရာယ်ကြီးပါတယ်။ ကျန်းမာရေး ကိုပါ ခြိမ်းခြောက်နေပါပြီ” ဟု ဆိုကြောင်း Bangkok Post သတင်းတွင် ဖော်ပြသည်။
ပြီးခဲ့သည့် ဇန်နဝါရီလကလည်း ထိုင်းနိုင်ငံ ဘန်ကောက်မြို့တွင် မီးခိုးမြူ ပမာဏ အန္တရာယ် ရှိလောက် သော အတိုင်းအတာ ဖြစ်လာရာ ကျောင်းသားများ၏ ကျန်းမာရေး စိုးရိမ်ရသည့်အတွက် ကျောင်း ၄၀၀ ကျော် ပိတ်ထားခဲ့ရသည်။
လေထု ညစ်ညမ်းမှု ဒဏ်ကို နှစ်စဉ် နှစ်တိုင်း ခံစားရသည့် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် လေထုညစ်ညမ်းမှုကို လျှော့ ချရန် သကြား ရည် များ ကောင်းကင်မှ ဒရုန်းများဖြင့် ဖျန်းပက်ရန် စီစဉ်ခဲ့သလို တိမ်အတု များနှင့် မိုးရွာသွန်းစေရန် ဖန်တီးမှုများ၊ မိုးပျံလမ်း များပေါ်တွင် ရေနှင့် ပက်ဖျန်းခြင်းများ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
တာချီလိတ်ဒေသခံ ဦးတင့်ဆွေက “စိုးရိမ်စိတ် ရှိတယ်။ ကိုယ့်ဘက်က သူတို့လောက် နည်းပညာ မပြည့်စုံဘူး။ နေ့စဉ် မီး သတ်ကား ၃ စီးနဲ့ မြို့ပတ် ပတ်လည် မှာ မနက်တကြိမ် ည တကြိမ် လေထု သန့်စင်အောင် ရေမှုန်ရေမွှားတွေ လိုက်ဖျန်း ပေးတယ်။ ဒီလောက်ပဲ လုပ်ပေးနိုင်တာ။ သူတို့(ထိုင်းနိုင်ငံ)ဘက်ကလည်း ကြပ်ကြပ်မတ်မတ်နဲ့ တောမီးရှို့တဲ့ဟာကို ထိထိရောက်ရောက်လေး တားမြစ်ပေးဖို့။ ကျနော်တို့ ဘက် ကလည်း ဒါကို ထိထိရောက်ရောက် တားမြစ်ပေးဖို့ လိုတယ်” ဟု တိုက်တွန်းသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း သစ်တောမြေများ၌ ယမန်နှစ်က မီးရှို့ကြသူ ၂၃၀ ဦးကို ထိုင်းတော်ဝင် ရဲတပ်ဖွဲ့က ဖမ်းဆီးခဲ့ရာ ယင်း သည် ၂၀၁၇ ခုနှစ်ကထက် ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း တိုးလာသည်ဟုလည်း ထိုင်းအခြေစိုက် မီဒီယာများ၏ ဖော်ပြမှုအရ သိရသည်။
လေထုညစ်ညမ်းမှုနှင့် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး
ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) က ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သည် မသန့်ရှင်းသည့်လေကို ရှူရှိုက်နေကြရပြီး နှစ်စဉ် လူ ၇ သန်းနီးပါး လေထုညစ်ညမ်းမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ရောဂါဝေဒနာ များဖြင့် သေဆုံးနေကြောင်း ခန့်မှန်းထားသည်။
၂၀၁၈ သြဂုတ်အတွင်းက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် တရုတ်နှင့် အမေရိကန်မှ ဆေးသုတေသီများ၏ ရှာဖွေတွေ့ ရှိမှုအရ ညစ်ညမ်း သည့် လေ၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဒ် ပါဝင်မှုနှုန်းများသည့် လေဆိုးများကို အမြဲလို လို ရှုရှိုက်နေရမည်ဆိုလျှင် လူသားတို့ ၏ ဉာဏ်ရည်ကို အကြီးအကျယ် ထိခိုက်ကျဆင်း စေနိုင်သည် ဟုလည်း တွေ့ရှိရသည်။
နှလုံးရောဂါဖြစ်ပွားမှု ၆၀ ရာခိုင်နှုန်း၊ အသက်ရှူလမ်းကြောင်း ရောဂါများနှင့် ကင်ဆာများသည် လေထု မသန့်ရှင်းမှုနှင့် ဆက်စပ်ကြောင်း၊ လေထုညစ်ညမ်းမှုနှင့်ဆက်စပ်၍ သေဆုံးရသူပေါင်း ၂၀၁၂ တွင် ၇ သန်းရှိခဲ့ကြောင်း ဆေးပညာ အသိပညာပေး ဆောင်းပါးများကို ရေးသားသူ ဒေါက်တာ တင့်ဆွေက သူ၏ လူမှုကွန်ရက် စာမျက်နှာတွင် ဖော်ပြထား သည်။
ပြင်ပလေထု ညစ်ညမ်းမှုကြောင့် နှလုံး သွေးကြောကျဉ်းရောဂါဖြင့် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်း၊ နှလုံး-ဦးနှောက် သွေးကြောရောဂါ (Stroke) ဖြင့် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်း၊ နာတာရှည် အသက်ရှူ လမ်းပိတ်ရောဂါဖြင့် ၁၁ ရာခိုင်နှုန်း၊ အဆုပ်ကင်ဆာဖြင့် ၆ ရာခိုင်နှုန်း၊ ကလေးများ ရက်တို အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ရောဂါဖြင့် ၃ ရာခိုင်နှုန်း သေဆုံးရသည်ဟုလည်း ၎င်းက ဆိုသည်။
ထို့ပြင် အိမ်တွင်း လေထု ညစ်ညမ်းမှုကြောင့် နှလုံး-ဦးနှောက်သွေးကြောရောဂါဖြင့် ၃၄ ရာခိုင်နှုန်း၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း ရောဂါဖြင့် ၂၆ ရာခိုင်နှုန်း၊ နာတာရှည် အသက်ရှူ လမ်းပိတ်ရောဂါဖြင့် ၂၂ ရာခိုင်နှုန်း၊ ကလေးများ ရက်တို အသက်ရှူလမ်း ပိုးဝင်ရောဂါဖြင့် ၁၂ ရာခိုင်နှုန်း၊ အဆုပ်ကင်ဆာဖြင့် ၆ ရာခိုင်နှုန်း ရှိကြောင်း သိရသည်။
လေထု ညစ်ညမ်းမှုသည် ကမ္ဘာပေါ်က လူသားများ၏ အခြေခံ အခွင့်အရေးများဖြစ်သော အသက်ရှင် နေထိုင်မှု၊ ကျန်းမာ ပျော်ရွှင်စွာ နေထိုင်ရေးနှင့် လုပ်ငန်းခွင်အတွင်း ဘေးအန္တရာယ် ကင်းရှင်းရေး ကိစ္စရပ်များတွင် ထိခိုက်ခံစားနေရကြောင်း သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပညာရှင်များက ဝေဖန်ထောက်ပြထားသည်။
တာချီလိတ်မှ သတိပေး ခေါင်းလောင်းသံ
မီးခိုးမြူ ဖုံးလွှမ်းခြင်းကို နှစ်စဉ် ခံစားနေရသည့် တာချီလိတ်မြို့သည် လေထု အရည်အသွေး တိုင်းတာခြင်းကို ယခုနှစ်တွင် မှ ပထမဆုံးအကြိမ် ဆောင်ရွက်ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း သိရှိရသည်။
“၂၀၁၀ နောက်ပိုင်းမှာ မီးခိုးငွေ့တွေ ပိုဆိုးလာတယ်။ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း တောင်ယာတွေ မီးရှို့တဲ့အတွက် ဖေဖော်ဝါရီနဲ့ မတ်လ တွေမှာဖြစ်တယ်။ ဒီနှစ်ကျတော့ လေထုအရည်အသွေး တိုင်းတာတဲ့အခါ ပိုပြီး ညစ်ညမ်းတယ်ဆိုတာ ထွက်လာတာပေါ့” ဟု ဒေသခံ ဦးဇော်မြင့်က ပြောသည်။
တောမီးလောင်ခြင်းသည် ရာသီဥတုနှင့် သက်ဆိုင်သကဲ့သို့ လူသားများ ကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင် ကြောင်း၊ တောမီးမရှို့ ကြရန် နှင့် တောမီး လောင်နေသည်ကို တွေ့ပါကလည်း သက်ဆိုင်ရာသို့ အမြန်ဆုံးအကြောင်းကြားပြီး ငြိမ်းသတ်ရန်၊ တောင်ယာ မီးရှို့မှုများ မပြုလုပ်ဘဲ လှေကားထစ် စိုက်ပျိုးရေးကို ဆောင်ရွက်ရန် စသည်ဖြင့် အသိပညာပေးမှုများ ပြုလုပ်သင့်သည်ဟု လည်း ၎င်းက ဆိုသည်။
“ရာသီဥတုကြောင့်လည်း ဆိုင်တယ်။ နေပြည်တော်မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ တလအတွင်းမှာ သူ့ ဘာသာနေရင်း ထိုင်ရင်းကနေ ချုံပုတ် တွေကနေ မီးထလောင်တာဖြစ်တယ်။ နှစ်တိုင်းလည်း ဖြစ်တယ်” ဟု ပတ်ဝန်း ကျင်ထိန်းသိမ်းရေးဦးစီးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးကျော်ဆန်းနိုင်က ပြောသည်။
ဆက်လက်၍ ၎င်းက Hot Spots များသည် တောမီး၊ တောင်ယာမီးများကြောင့် သာမက လမ်း လုပ်ငန်းများမှ ကတ္တရာပုံး မီး ရှို့ခြင်း၊ အမှိုက်မီးရှို့ခြင်း စသည်ဖြင့် တခြားအကြောင်း များကြောင့် လည်း တိုင်းတာသည့် ဂြိုဟ်တုတွင် ပေါ်လာနိုင်ကြောင်း ရှင်းပြသည်။
“Traditional Method (တောင်ယာမီးရှို့ခြင်း) ကတော့ လက်ရှိ အနေအထားအရဆို မကောင်းဘူး ဆိုတဲ့ အနေအထားလေး တွေ့ရတဲ့အတွက် သက်ဆိုင်ရာ ဌာနအလိုက် ကျေးလက်ဒေသတွေမှာ တောင်ယာမီးရှို့တဲ့ အလုပ်တွေကို မလုပ်ကြဖို့ ပညာပေး စည်းရုံးတဲ့ ဟာမျိုးပဲ လုပ်နေကြတယ်” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။
မိုးလေဝသ ပညာရှင် ဒေါက်တာထွန်းလွင်က သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ရှုထောင့်အရ ကြည့်လျှင် အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သစ်တောပြုန်းတီးမှု နာမည်ဆိုးဖြင့် ကျော်ကြားပြီး ထိုအထဲတွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် အဆိုးဆုံး ဖြစ်ကြောင်း၊ ရာသီဥတုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် တောမီးလောင်မှုများကို ကြိုတင်တားဆီးရန် မည်သို့မျှ မတတ်နိုင် ကြောင်း ဆိုသည်။
“တတ်နိုင်တဲ့ အပိုင်းကတော့ သစ်တောတွေ ထိန်းသိမ်းတာ။ လူတွေကို အသိပညာပေးတာ။ ကာကွယ်ရေး စနစ်တွေ ကောင်းအောင်လုပ်တာ။ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုတွေ၊ သတင်း အချက်အလက်ကို အချိန်မရွေး ရနိုင်တဲ့ စနစ်တွေ အစိုးရက လုပ်ပေးနိုင်ဖို့ လိုတယ်” ဟု ၎င်းက အကြံပြုသည်။
နိုင်ငံတကာ သတ်မှတ်ချက်တွင် PM 10 ပါဝင်မှု ညွှန်းကိန်း(AQI) သည် ၀ မှ ၅၀ အထိ ကောင်းမွန်၊ ၅၁ မှ ၁၀၀ အထိ အသင့်တင့်၊ ၁၀၁ မှ ၁၅၀ ကြားသည် ထိခိုက်ခံစားလွယ် အုပ်စုများအတွက် ကျန်းမာရေးထိခိုက်၊ ၁၅၁ မှ ၂၀၀ သည် ကျန်းမာရေး ထိခိုက်၊ ၂၀၁ မှ ၃၀၀ သည် ကျန်းမာရေး ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်နိုင်ပြီး ၃၀၁ မှ ၅၀၀ သည် အလွန် အန္တရာယ်ကြီးမားဟု ဖော်ပြ ထားသည်။
ပြီးခဲ့သည့် ရက်ပိုင်းက တာချီလိတ်၏ လေထုအတွင်း အလွန်သေးငယ်သည့် အမှုန်အမွှား (PM10) ပါဝင်နှုန်းသည် အလွန် အန္တရာယ်ကြီးမားသည့် (Hazardous) အဆင့်သို့ ရောက်ရှိခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ထိုသတင်းသည် နောင်လာမည့် နှစ်များအတွက် သတိပေး ခေါင်းလောင်သံပင် ဖြစ်သည်။
ဆက်စပ်ဖတ်ရှု့ရန်
တာချီလိတ် မီးခိုးမြူ ယခင်နှစ်များထက် ပိုမိုဆိုးရွားနေ
တာချီလိတ်မှ မီးခိုးမြူများ အခြေအနေ သိရန် ဆန်းစစ်ဆဲဟု ဆို
ပြောင်းခင်းမီးမှ မီးခိုးမြူများ ချင်းမိုင်ကို ဒုက္ခပေးနေ
မီးခိုးများထူထပ်နေခြင်း အပေါ် ထိုင်းဘုရင် စိုးရိမ်မကင်းဖြစ်
တာချီလိတ် လေထုညစ်ညမ်းမှု အညွှန်းကိန်း ကျဆင်းသော်လည်း စိုးရိမ်မှုများရှိနေဆဲ
