နှစ်ကာလများကို သတင်းမီဒီယာ ဖြတ်သန်းခြင်း

၁၉၆၂ ခုနှစ်မှ စတင်ခဲ့သည့် စစ်အစိုးရများက ကာလ ရှည်ကြာစွာ ပိတ်ပင် တားဆီးထားခဲ့သော စာနယ်ဇင်းများကို ဖြေ လျှော့ပေးရန် ယခင် အရပ်သားတပိုင်း အစိုးရက ဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်းနှင့် အတူ လတ်တလောနှစ်များ အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံ၏ မီဒီယာ အခင်းအကျင်း၌ စိတ်လှုပ်ရှားစရာ အပြောင်းအလဲများကို မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။

မေလ ၃ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့(World Press Freedom Day) ကျရောက်ချိန်၌ ဧရာဝတီက ၁၈၀၀ နှစ်များဆီမှ ၂၀၁၉ ခုနှစ်အထိ ရောက်ရှိခဲ့သော မီဒီယာ သမိုင်းကြောင်းကို အကျဉ်းချုပ် ပြန်လည် တူးဖော်ကြည့်ခဲ့ပါသည်။

၂၀၁၉

ကမ္ဘာ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အညွှန်းကိန်းက ယခင်နှစ်ထက် တဆင့် ထပ်မံ နိမ့်ကျခဲ့သည်။ ယခင်နှစ်က နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ ရှိသည့် အနက်မှ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဆင့်မှာ ၁၃၇ ရှိခဲ့ရာမှ ယခုနှစ်တွင် ၁၃၈ အဆင့် ဖြစ်သွားခဲ့သည်။

ယခုနှစ် အတွင်း စာနင်ဇင်းနှင့် ပတ်သက်ပြီး လူမှုကွန်ရက်တွင် တရားဝင် သတင်းဌာနများက သတင်း ဖော်ပြခြင်းကိုပင် ဥပဒေ ၅၀၅(ခ)၊ ၆၆(ဃ) တို့ကို အသုံးချပြီး အစိုးရ ဌာန ဆိုင်ရာများဘက်က တရားစွဲဆိုနေဆဲ ဖြစ်သည်။

လက်ရှိ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ် အစိုးရလက်ထက်တွင် သတင်းမီဒီယာသမားများအပေါ် တရားစွဲဆိုမှု ၃၁ မှုအထိ ရှိပြီး ၄၇ ဦးမှာ တရားရင်ဆိုင်နေရကြောင်း နှင့် ယင်းသို့ တရားစွဲဆိုသူများတွင် အစိုးရဝန်ထမ်းများမှ ၁၈ မှု ၊ တပ်မတော်က တရားစွဲဆိုထားသောအမှု ၄ မှု၊ အခြားသူများက တရားစွဲဆိုထားမှု ၉ မှု ရှိကြောင်း အသံ(လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆို ခွင့် လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့) ထုတ်ပြန်သည်။

သတင်းသမားများကို တရားစွဲဆိုရာတွင် ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေကို အသုံးပြုမှု အများဆုံးဖြစ်ပြီး မတရားအသင်း ဥပဒေ၊ မြန်မာနိုင်ငံ အစိုးရလျှို့ဝှက်ချက် အက်ဥပဒေ၊ ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၀၀ နှင့် ၅၀၅ (ခ)၊ သတင်းမီဒီယာ ဥပဒေ အစရှိသည့် ဥပဒေများနှင့်လည်း တရားစွဲဆိုလေ့ ရှိသည်။

၂၀၁၈

နေ့စဉ်ထုတ် သံတော်ဆင့် သတင်းစာ ရပ်နားခဲ့သည်။ သို့သော် မြန်မာတိုင်းမ် သတင်းဌာနမှ နေ့စဉ်ထုတ် မြန်မာဘာသာဖြင့် သတင်းစာကို ထုတ်ဝေလိုက်သည်။ ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီး ဒေါက်တာ ဖေမြင့် ဦးဆောင် ထုတ်ဝေခဲ့သည့် ပြည်သူ့အရေး ဂျာနယ်နှင့် နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကျော်ကြာ ရပ်တည်လာခဲ့သည့် အလင်းတန်း ဂျာနယ်တို့ကတော့ ရပ်နားလိုက်ရသည်။

Reuters သတင်းထောက် ကိုဝလုံးနှင့် ကိုကျော်စိုးဦး တို့ကို ထောင်ဒဏ် ၇ နှစ် အပြစ်ပေးသည်။ မူလ တရားစွဲစဉ်က လက်ဝယ် တွေ့ရှိခဲ့သည့် လုံခြုံရေး ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် ပတ် သက်သည့် စာရွက်စာတမ်းများ ဆိုသည့် အချက်က မှေးမှိန်းခဲ့ပြီး သတင်းထောက်များ၏ လက်ကိုင်ဖုန်းထဲတွင် လျှို့ဝှက် အဆင့် သတ်မှတ်ချက်ပါ စာရွက်များပါ ဓာတ်ပုံများ၊ မှတ်စု စာအုပ်တွင် ရခိုင် လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ကို ဆက်သွယ်ရမည့် ဖုန်းနံပါတ်များ ဆိုသည့် အချက်ကို အခြေပြုပြီး ထောင်ဒဏ် အပြစ်ပေးလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။

သတင်းထောက်များကို ရဲတပ်ဖွဲ့မှ ထောင်ချောက်ဆင် ဖမ်းဆီးဟု ဆိုပြီး တရားလိုပြ သက်သေ အနေနဲ့ ထွက်ဆိုခဲ့ရသည့် ဒုရဲမှူးဟောင်း မိုးရန်နိုင် အား ရဲစည်းကမ်း ဖောက်ဖျက်မှု ဥပဒေနှင့် ထောင်ဒဏ် တနှစ် ချမှတ်ကာ မိသားစုများ နေထိုင် သော နေပြည်တော်ရှိ ရဲတပ်ဖွဲ့ လိုင်းခန်းမှ ချက်ချင်း ဖယ်ရှား ခံလိုက်ရသည်။

၂၀၁၇

ပုံနှိပ် မီဒီယာ လောက၏ အကျဘက်က ပိုသိသာခဲ့သည့် နှစ် ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ကစပြီး ယခုနှစ် အထိ ကဏ္ဍအစုံမှ ဂျာနယ် ၈၂ စောင် အထိ ရပ်နားခဲ့ရသည်။ နေ့စဉ် သတင်းစာများကို လိုင်စင် စတင် ချပေးခဲ့သည့် နှစ်မှစပြီး ၄၂ စောင်ကို လိုင်စင်ချထားပေးခဲ့သော်လည်း ၂၃ စောင်သာ လက်တွေ့ ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ထို ထုတ်ဝေနေဆဲ သတင်းစာများထဲတွင် အစိုးရနှင့် ဌာန ဆိုင်ရာများက ထုတ်ဝေသည့် သတင်းစာ ၇ စောင် ပါဝင်နေသည်။

၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် The Voice သတင်း ဂျာနယ် အယ်ဒီတာချုပ်ကို သရော်စာ ဖော်ပြမှုဖြင့် တရားစွဲဆိုတာ၊ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ အခြေစိုက်ရာ ဒေသမှ ပြန်ရောက်လာသည့် သတင်းထောက်များအား ဖမ်းဆီးခြင်း စသည့် ဖြစ်ရပ် အများအပြား ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ရသော်လည်း မြန်မာ့ သတင်း မီဒီယာ လောက အပေါ် နိုင်ငံတကာ အထိ အရိုတ်ခတ်ဆုံး ဖြစ်ခြင်း က ရိုက်တာ သတင်းထောက်များကို ဒီဇင်ဘာလ အတွင်း နိုင်ငံတော် လျှို့ဝှက်ချက် ဥပဒေဖြင့် ဖမ်းဆီးလိုက်ခြင်း ဖြစ် သည်။

၂၀၁၆

ပြည်သူ အများ တခဲနက် ထောက်ခံမှုနှင့် အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ် (NLD) အစိုးရ တက်လာပြီး သမ္မတ ဖြစ်ခွင့်ကို ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေနှင့် ကန့်သတ်ခံထားရသည့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က တိုင်းပြည်ကို ဦးဆောင် လာခဲ့သည်။

NLD ပါတီသည် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်ကို အလေးထားမည်ဟု ဆိုပြီး မဲဆွယ် စည်းရုံးခဲ့သော်လည်း အုပ်ချုပ် ရေး၊ တရား စီရင်ရေး၊ ဥပဒေပြုရေး စသည့် မဏ္ဍိုင်များတွင် ပြုပြင် ပြောင်းလဲရန် လိုအပ်ချက်များ ရှိနေသလို သတင်း မီဒီ ယာသမားများ အနေဖြင့်လည်း ပြုပြင် ပြောင်းလဲဖို့ လိုအပ်သည်ဟု NLD အစိုးရ၏ သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့် အပေါ် ထားသည့် သဘောထားကို ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးက ထုတ်ဖော် ပြောလိုက်ပါသည်။

NLD ပါတီမှ အမတ်များနှင့် သတင်းထောက်များ တွေ့ဆုံ ပြောကြားခွင့်ကို ပါတီဘက်က ကန့်သတ်လာခဲ့ သလို ဌာန ဆိုင် ရာများမှ သတင်း အချက်အလက် ရရှိရေးကို သတင်းထောက်တွေ အနေနဲ့ ပြောရေး ဆိုခွင့် ရှိသူ သတ်မှတ်မထားတာ ကြောင့် များစွာ အခက်အခဲ ဖြစ်ခဲ့ကြရသည်။

သို့သော်လည်း ယခုနှစ်တွင် မြန်မာ့ သတင်း မီဒီယာ လောက အတွက် ဂုဏ်တက် စေခဲ့သော ဖြစ်ရပ်တခုက အိမ်အကူ မိန်းကလေး ၂ ဦးကို လူမဆန်စွာ ညှဉ်းပန်း နှိပ်စက်ခဲ့သည့် အမှုကို Myanmar Now သတင်းဌာနက ဖော်ထုတ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသား လူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင်မှ တာဝန်ရှိသူ တချို့ နုတ်ထွက်လိုက်ကြသည် အထိ ဖိအားပေးနိုင် ခဲ့သည်။

၂၀၁၁-၂၀၁၅

၂၀၁၅- တနှစ်လုံး နီးပါးတွင် သတင်းဖော်ပြမှု အများစုက နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက် ရွေးကောက်ပွဲကို အဓိက ထားခဲ့ကြသည်။ ရာစုနှစ်ဝက် တခုကျော် ကာလ အတွင်းတွင် ယခင်ထက် ပိုမို လွတ်လပ်သည့် မီဒီယာ ဝန်းကျင် တခုတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ သော မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော ရွေးကောက်ပွဲလည်း ဖြစ်သည်။

၁၅ နှစ်ကျော်ကြာ အပတ်စဉ် ထုတ်ဂျာနယ် ဖြစ်ခဲ့သော The Myanmar Times က မတ်လ အတွင်းတွင် အင်္ဂလိပ် ဘာသာဖြင့် နေ့စဉ် သတင်းစာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ တခုတည်းသော အင်္ဂလိပ် ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် နေ့စဉ် သတင်းစာ ဆိုသည့် နေရာကို ယခု မရှိတော့ပြီ ဖြစ်သော Myanma Freedom Daily ထံမှ လွှဲပြောင်းရယူခဲ့သည်။

၂၀၁၄- Unity ဂျာနယ်မှ ဂျာနယ်လစ် ၄ ဦးနှင့် အမှုဆောင် အရာရှိချုပ် တို့ ဖမ်းဆီးခံရခြင်းဖြင့် နှစ်သစ်ကို နိမိတ်မကောင်း စွာ စတင်ခဲ့သည်။ အစိုးရ၏ ဓာတု လက်နက် စက်ရုံ တခု တည်ရှိကြောင်း စွပ်စွဲသည့် ဇန်နဝါရီလ အတွင်းက သတင်း တပုဒ်နှင့် ပတ်သက်၍ ဖြစ်သည်။ သူတို့ကို နိုင်ငံတော် လျှို့ဝှက်ချက် ဥပဒေဖြင့် တရားစွဲဆိုခဲ့ပြီး ထောင်ဒဏ် ၁၀ နှစ်ချမှတ်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ၇ နှစ်သို့ လျှော့ချပေးခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် အစိုးရသစ်က လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပေးခဲ့ခြင်း၏ အစိတ်အပိုင်း အနေဖြင့် သူတို့ ပြန်လည် လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။

မတ်လတွင် မီဒီယာ ဥပဒေအသစ် ၂ ခု ပြဌာန်းလိုက်ခြင်းနှင့် အတူ ရောထွေးသော တုန့်ပြန်မှုများကို မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။ အောက်တိုဘာလ အတွင်းတွင် အလွတ်တန်း သတင်းထောက် ကိုပါကြီး တပ်မတော်က ချုပ်နှောင်ထားစဉ် အသတ်ခံရ သည့် သတင်းများကြောင့် စာနယ်ဇင်း လောကတွင် စိတ်လှုပ်ရှားစရာများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။

၂၀၁၃- အစိုးရက ပုဂ္ဂလိက နေ့စဉ် သတင်းစာ ၁၆ စောင်ကို လိုင်စင် ထုတ်ပေးခဲ့ပြီးနောက် ဧပြီလ ၁ ရက်နေ့တွင် မြန်မာ ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် ပုဂ္ဂလိက သတင်းစာ ၄ စောင် စတင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ သြဂုတ်လတွင် ဆယ်စုနှစ် ၅ ခုနီးပါး အတွင်း ပထမဆုံး အင်္ဂလိပ် ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် နေ့စဉ် သတင်းစာ အဖြစ် Myanma Freedom Daily ထွက်ပေါ် လာသည်။ အဆိုပါ သတင်းစာမှာ တနှစ် မကြာမီမှာပင် ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။

အစိုးရက ထုတ်ပြန်သော အချက်အလက်များ အရ ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ယခုအချိန် အထိ ပုဂ္ဂလိက နှင့် အစိုးရ နေ့စဉ် သတင်းစာများ အတွက် လိုင်စင် ၃၅ ခု ထုတ်ပေးခဲ့ပြီး ၂၂ ခုက ထုတ်ဝေဆဲ ဖြစ်သည်။ သတင်းဌာန ၃၂ ခုကို လိုင်စင်ထုတ် ပေးခဲ့ပြီး ၂၃ ခုက လုပ်ကိုင်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ ဂျာနယ် လိုင်စင် ၄၃၇ ခု ထုတ်ပေးခဲ့ရာတွင် ၂၆၀ က ထုတ်ဝေနေ ဆဲ ဖြစ်သည်။

၂၀၁၂- သမ္မတ ဦးသိန်းစိန် အစိုးရက စစ်အစိုးရများ လက်လက်တွင် ပိတ်ပင် ထားခဲ့သော နိုင်ငံတကာ သတင်းဌာနများကို မြန်မာနိုင်ငံတွင် သတင်းများ ရယူရန် ခွင့်ပြုပေးခဲ့သည်။ The Irrawaddy ကဲ့သို့ ပြည်ပရောက် မီဒီယာများကို လည်း ပြန် လာခွင့်ပေးခဲ့သည်။

၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် ဦးအောင်ဇော် တည်ထောင်ခဲ့သော The Irrawaddy က ၎င်း၏ မဂ္ဂဇင်းကို မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပထမဆုံး အကြိမ် အဖြစ် ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဖြန့်ချီခဲ့သည်။ ထိုင်းနိုင်ငံ ချင်းမိုင်တွင် ရုံးခန်းငယ် တခုကို ဆက်လက် ထိန်းသိမ်း ထားရင်း အွန်လိုင်း လုပ်ငန်းများကိုလည်း ရန်ကုန်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ The Irrawaddy က ၎င်း၏ မြန်မာ ဘာသာ ဖြင့် ထုတ်ဝေသော အပတ်စဉ်ထုတ် ဂျာနယ်ကို ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် စတင် ဖြန့်ချီခဲ့သည်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ် အစောပိုင်းတွင် အားလုံးကို ဒစ်ဂျစ်တယ်ပုံစံ အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ စာနယ်ဇင်း ကောင်စီ (ယာယီ)ကို အဖွဲ့ဝင်၂၉ ဦးဖြင့် အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။

မီဒီယာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး တစိတ်တပိုင်း အနေဖြင့် ပုဂ္ဂလိက နေ့စဉ် သတင်းစာများကို စိစစ်ရေး မတင်ဘဲ ထုတ်ဝေ ခွင့်ပြုမည် ဖြစ်ကြောင်း အစိုးက ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ကြေညာလိုက်သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ် သြဂုတ်လတွင် ဆယ်စု နှစ်များစွာ အသုံးပြုခဲ့သည့် မထုတ်ဝေခင် ကြိုတင်၍ စိစစ်ရေး တင်ရသော စနစ်ကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့ပြီး နောက်ဆက်တွဲ အရွေ့ အနေဖြင့် ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်မှ နာမည်ဆိုးနှင့် ကျော်ကြားသည့် စာပေ စိစစ်ရေးနှင့် မှတ်ပုံတင်ဌာန ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။

၂၀၁၁- ဦးသိန်းစိန် အစိုးရ အာဏာရ ရှိလာခြင်းနှင့် အတူ မြန်မာနိုင်ငံမှ ပြည်တွင်း ထုတ်ဝေမှုများတွင် ဒီမိုကရေစီ ပုံရိပ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ရေးသားသော ဆောင်းပါးများနှင့် သူနှင့် အင်တာဗျူးများကို ပထမဆုံး အကြိမ် အဖြစ် ဖော်ပြ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။

၁၉၈၈-၂၀၁၀

၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် ဒီမိုကရေစီ လူထု အုံကြွမှုများကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တလကြာမျှ တိုတောင်းသော ကာလ အတွင်း စာ နယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့် ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံက ဒေသတွင်းတွင် စာနယ်ဇင်း၏ နံပါတ် ၁ ရန်သူ အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ထိုအချိန်၌ မြန်မာနိုင်ငံ၌ ထုတ်ဝေမှု ၁၀၀ ကျော်ရှိပြီး အားလုံးကို စာပေစိစစ်ရေး ဘုတ်အဖွဲ့က စိစစ်သည်။

၂၀၀၇- ဂျပန် လူမျိုး ဓာတ်ပုံ သတင်းထောက် တဦးဖြစ်သည့် Kenji Nagai သည် ရန်ကုန်မြို့မှ ၂၀၀၇ ခုနှစ် အစိုးရ ဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲများ အတွင်းတွင် တပ်မတော်မှ တပ်သား တဦး၏ ပစ်သတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ အသက် ၅၀ အရွယ်ရှိ Kenji Nagai မှာ ဆန္ဒပြပွဲများတွင် သေဆုံးခဲ့ရသည့် တဦးတည်းသော နိုင်ငံခြားသား ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော် အေးချမ်း သာယာရေး နှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ အမည်ဖြင့် အုပ်ချုပ်သည့် စစ်အစိုးရက နောက်ဆုံးတွင် ဆန္ဒပြပွဲများကို အဆုံးသတ် စေခဲ့ပြီး မီဒီယာကို တင်းကျပ်စွာ ဆက်လက် ချုပ်ကိုင်ထားခဲ့သည်မှာ ဦးသိန်းစိန်၏ အစိုးရ အာဏာ ရရှိခဲ့သည့် ၂၀၁၁ ခုနှစ် အထိဖြစ်သည်။

၂၀၀၄၊ ဧပြီ ၂၈- နိုင်ငံတကာ ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့အစည်း တခု ဖြစ်သည့် Freedom House က မြန်မာနိုင်ငံကို ကမ္ဘာပေါ်မှ စာ နယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့်တွင် အဆိုးဆုံးများထဲမှ အဆိုးဆုံး ဖြစ်သည့် ထိပ်တန်း နိုင်ငံ ၅ ခုတွင် တခု အပါအဝင် အဖြစ် သတ် မှတ်ခဲ့သည်။

၂၀၀၀ ဖော်ဖော်ဝါရီ- အင်္ဂလိပ် ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် Myanmar Times & Business Review ဂျာနယ်ကို သြစတြေး လျ စီးပွားရေး သမား တဦးနှင့် တပ်မတော် အရာရှိများက ထူထောင်ခဲ့သည်။ ထိပ်တန်း စစ်ထောက်လှမ်းရေး အရာရှိတဦး ဖြစ်သည့် ဗိုလ်မှူးချုပ် သိန်းဆွေ၏ သားဖြစ်သူ ဦးဆန်နီဆွေက ဂျာနယ်၏ ဒုတိယ အမှုဆောင် အရာရှိချုပ် ဖြစ်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် မြန်မာဘာသာဖြင့်လည်း ထုတ်ဝေလာခဲ့သည်။

၁၉၉၇- အမေရိကန် အခြေစိုက် Committee to Protect Journalists သို့မဟုတ် CPJ က မြန်မာနှင့် အင်ဒိုနီးရှားကို ဒေသ တွင်းတွင် စာနယ်ဇင်း၏ အဆိုးဆုံး ရန်သူများဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ထိုနှစ်အတွင်းမှာပင် Suharto ရာ ထူးမှ ပြုတ်ကျခဲ့ခြင်းနှင့် အတူ အင်ဒိုနီးရှား၏ မီဒီယာက တိုးတက်ဖွံဖြိုးလာခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံကို ဒေသတွင်းမှ စာနယ်ဇင်း ၏ နံပါတ် ၁ ရန်သူအဖြစ် ဆက်လက်ရှိနေစေခဲ့သည်။

၁၉၉၀ နှစ်များ အလယ်ပိုင်း – ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင် ပြည်သူပိုင် သိမ်းခဲ့သော ကြေးမုံ သတင်းစာကို စစ်အစိုးရက ထုတ်ဝေခဲ့ သည်။

၁၉၉၃ ဧပြီ – စစ်အစိုးရက လုပ်သား ပြည်သူ့နေ့စဉ်(The Working People’s Daily) သတင်းစာကို ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ပိတ် ပင်ထားခဲ့သော မြန်မာ့အလင်း (The New Light of Myanmar) ဟု ပြောင်းလဲခဲ့သည်။

၁၉၈၉ – အာဏာ နောက်တကြိမ် သိမ်းယူခဲ့ပြီနောက် တပ်မတော်က ၁၉၆၂ ခုနှစ် ပုံနှိပ်သူများနှင့် ထုတ်ဝေသူများ မှတ်ပုံ တင်ခြင်း ဥပဒေကို ချိုးဖောက်သူများ ပေးဆောင်ရမည့် ဒဏ်ကြေးကို ကြီးမားစွာ တိုးမြှင့်ရန် ပြင်ဆင်ခဲ့သည်။

၁၉၈၈ စက်တင်ဘာ- တပ်မတော်က စက်တင်ဘာလ ၁၈ ရက်တွင် အာဏာသိမ်းယူခဲ့ပြီးတောက် တပ်မတော်က လုပ် သားပြည်သူနေ့စဉ် နှင့် ၎င်း၏ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ သတင်းစာ Working Peopl’s Daily တို့မှ လွဲ၍ သတင်းစာ အားလုံးကို ပိတ်ပစ်ခဲ့သည်။ တင်းကျပ်သော စိစစ်ရေး စနစ်ကို ကျင့်သုံးခဲ့ပြီး ဂျာနယ်လစ် အများအပြား ဖမ်းဆီးခြင်း ခံခဲ့ရသည်။

ပထမပိုင်းတွင် နိုင်ငံခြား ဂျာနယ်လစ်များကို မြန်မာနိုင်ငံသို့ လာရောက် ခွင့်ပြုသော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် တားမြစ် ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။ ရွေးချယ်ထားသည့် နိုင်ငံခြားသား ဂျာနယ်လစ် အနည်းငယ်မျှကိုသာ စာနယ်ဇင်း ဗီဇာ ထုတ်ပေးခဲ့သည်။

၁၉၈၈ သြဂုတ်-စက်တင်ဘာ – ၂၆ နှစ်ကြာ အသံတိတ်နေခဲ့ရပြီးနောက် Light of Dawn၊ the Liberation Daily၊ Scoop၊ the New Victory နှင့် Newsletter တို့ အပါအဝင် လွတ်လပ်သော သတင်းစာနှင့် ဂျာနယ် ၄၀ ခန့် တနိုင်ငံလုံးအတိုင်း အတာဖြင့် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ဒီမိုကရေစီ လူထု အုံကြွမှုအတွင်းတွင် ရန်ကုန်မြို့၌ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေး ဆောင်း ပါးများ၊ သရော်စာများနှင့် အုပ်ချုပ်သူများကို သရော်သည့် ကာတွန်းများ ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။

အစိုးရပိုင် သတင်းစာများဖြစ်ကြသည့် the Guardian နှင့် the Working People’s Daily တို့ကပင်လျှင် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ရေးသားထားသည့် နိုင်ငံရေးဆောင်းပါးများကို ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။

၁၉၅၈-၁၉၇၀

သတင်းစာ ၃၀ ခန့် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၄ ခုနှစ်သည် မြန်မာနိုင်ငံမှ စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့် အတွက် နောက်ဆုံးနှစ် ဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်က အာဏာရှင် ဦးနေဝင်း၏ တော်လှန်ရေး ကောင်စီက သတင်းစာ အချို့ကို ပိတ်ပစ်ခဲ့ပြီး သတင်းစာ အများစုကို ပြည်သူပိုင် သိမ်းယူခဲ့သည်။

၁၉၇၄- မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ် လမ်းစဉ်ပါတီ၏ အခြေခံဥပဒေသစ်က လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ခွင့်ကို ပေးသည်။ သို့သော်လည်း ပြည်သူ လူထု၏ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုမှု ပုံစံအားလုံးမှာ မြန်မာ့ ဆိုရှယ်လစ် လမ်းစဉ်ပါတီက လက်ခံသည့် ကန့်သတ်ချက်များ အတွင်း၌သာ ရှိစေရန် စာပေ စိစစ်ရေး ဘုတ်အဖွဲ့၏ အတည်ပြုချက်ကို ရယူခဲ့ကြရသည်။

၁၉၆၉ – လက်ယာ ယိမ်းသည့် ဟံသာဝတီနှင့် မြန်မာ့အလင်း တို့ကို နိုင်ငံပိုင် သိမ်းလိုက် သည်။ နောက်ဆုံးတွင် သတင်းစာ ၆ စောင်သာ ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ လုပ်သား ပြည်သူ့ နေ့စဉ်၊ ဗိုလ်တထောင်၊ ကြေးမုံ၊ ဟံသာဝတီ၊ Guardian နှင့် Working People’s Daily တို့ ဖြစ်သည်။

တိုင်းပြည်၏ သတင်းစီးဆင်းမှု အားလုံးကို မြန်မာ့ သတင်းစဉ်က ထိန်းချုပ်ထားသည်။ ဆိုဗီယက်မှ Tass နှင့် တရုတ်နိုင်ငံမှ Xinhua တို့တွင် အလုပ်လုပ်သူများမှ လွဲ၍ နိုင်ငံခြား သတင်းထောက် အားလုံးကို တိုင်းပြည်မှ နှင်ထုတ် ခဲ့သည်။ နိုင်ငံခြား ဂျာနယ်လစ်များ လာရောက်ခြင်းကိုလည်း တရားဝင် ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။

ပြည်တွင်းတွင် အခြေစိုက်သည့် နိုင်ငံခြား သတင်းဌာနများကိုလည်း မြန်မာနိုင်ငံသားများကို သတင်းထောက်များ အဖြစ် ခန့်အပ်ရန် ဖိအားပေးခဲ့သည်။ ထိုသို့ ခန့်ထားရာတွင်လည်း အာဏာပိုင်များ၏ ခွင့်ပြုချက် ရယူရမည် ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၀ နှစ်များ နှောင်းပိုင်းတွင် သူတို့၏ ကိုယ်ပိုင်သတင်းထောက်များ ခန့်အပ်နိုင်ခြင်း မပြုနိုင်ခဲ့ပြီးနောက် British Broadcasting Company (BBC) နှင့် Voice of America (VOA) တို့ ထွက်ခွာသွားခဲ့ကြသည်။

၁၉၆၆ – ပုဂ္ဂလိက သတင်းစာများကိုလည်း တားမြစ်ကြောင်း အစိုးရက ကြေညာခဲ့သည်။ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေရာတွင် မြန်မာ သို့မဟုတ် အင်္ဂလိပ် ဘာသာနှင့် ဖြစ်ရန် လိုအပ်သည့် အတွက် တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယ သတင်းစာများ အားလုံး ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့ ရသည်။

၁၉၆၄- မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့် နောက်ဆုံး ရရှိခဲ့သည့်နှစ်ဟု ပြောနိုင်ပါသည်။ အစိုးရက ပုဂ္ဂလိက သတင်းစာများ အားလုံး လစ်ဘရယ် ကျသည့် ကြေးမုံ၊ ဗိုလ်တထောင်နှင့် Guardian တို့ကို နိုင်ငံပိုင် သိမ်းယူလိုက်သည်။ လက်ဝဲယိမ်းသည့် Vanguard (တပ်ဦး) ကသာ နိုင်ငံပိုင် အဖြစ် အပ်နှံခဲ့သည်။ သတင်းစာငယ်များ ပိတ်ခဲ့ရပြီး အယ်ဒီတာ နှင့် ဂျာနယ်လစ် အများအပြား အဖမ်းခံခဲ့ရသည်။

၁၉၆၃ အောက်တိုဘာလ- ရှိနှင့်ပြီး ပုဂ္ဂလိက သတင်းစာများနှင့် ယှဉ်ပြိုင်ရန် အစိုးရက လုပ်သား ပြည်သူ နေ့စဉ်ကို ထုတ်ဝေသည်။ ၁၉၆၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ သတင်းစာ ဖြစ်သည့် Working People’s Daily ပေါ်ပေါက် လာသည်။

၁၉၆၃ ဇူလိုင် – အစိုးရက မြန်မာ့ သတင်းစဉ်ကို ထူထောင်ခဲ့သည်။

၁၉၆၃- စစ်အစိုးရက စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့်ကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ကာကွယ်သည့် The Nation ကို ပိတ်သိမ်းလိုက် သည်။ နောက် ၃လ ကြာသည့် အခါတွင် အယ်ဒီတာ ဦးလောရုံကို ဖမ်းဆီးလိုက်သည်။

၁၉၆၂ – “စာနယ်ဇင်း ကျင့်ဝတ် စည်းကမ်းများကို မိမိဆန္ဒ အလျှောက် လိုက်နာခြင်းမှ တဆင့် စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့် ကို မြှင့်တင် ထိန်းသိမ်းရန် အတွက် ” မြန်မာစာနယ်ဇင်း ကောင်စီ သို့မဟုတ် BPC ကို တည်ထောင်သည်။ သတင်းစာ၊ ဂျာနယ်နှင့် မဂ္ဂဇင်း ၅၂ စောငfမှ စာရေးဆရာများနှင့် ဂျာနယ်လစ်များက BPC သဘောတူညီချက်ကို လက်မှတ် ထိုးခဲ့ ကြသည်။

ထိုနှစ် နှောင်းပိုင်းတွင် အာဏာရှင် ဦးနေဝင်း၏ တော်လှန်ရေး ကောင်စီက တည်ဆဲ စာနယ်ဇင်း ဥပဒေများ အားလုံးကို ရုပ် သိမ်း၍ ပုံနှိပ်သူများနှင့် ထုတ်ဝေသူများ မှတ်ပုံတင်ခြင်း ဥပဒေ တခုတည်းကိုသာ ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ရေးသား ထုတ်ဝေမှုများ အားလုံးကို ထုတ်ဝေခြင်း မပြုမီနှင့် အချို့သော ကိစ္စများတွင် ထုတ်ဝေပြီးနောက် စိစစ်ခြင်းများ ပြုလုပ်ရန် စာပေစိစစ်ရေး အဖွဲ့ကို ထို ဥပဒေဖြင့် တည်ထောင်ခဲ့သည်။

၁၉၄၆- ၁၉၅၇

ထိုကာလ အတွင်းတွင် သတင်းစာ ၇၀ ခန့် ထွက်လာခဲ့သည်။

၁၉၅၇ ဧပြီ ၁၆ – ကြေးမုံ၊ အထောက်တော်နှင့် ပြည်တော်စိုး သတင်းစာများ မြန်မာ နှစ်သစ်ကူးနေ့တွင် ထွက်ပေါ်လာခဲ့ သည်။

၁၉၄၉ သြဂုတ် ၂၁- ပါလီမန် အစိုးရက စာနယ်ဇင်းများ၏ ဝေဖန်မှုကို ကန့်သတ်ရန် ဥပဒေ တခုကို ပါလီမန်တွင် မိတ်ဆက် ခဲ့သည်။ “မည်သည့် သူမဆို ဝန်ကြီးမျာနှင့် တာဝန်ရှိသူများ အပါအဝင် အစိုးရ ဝန်ထမ်းများနှင့် ပတ်သက်၍ ဝေဖန်ခြင်း အသရေ ဖျက်စွပ်စွဲခြင်း သို့မဟုတ် တရားစွဲခြင်း ပြုလုပ်ပါက ရာဇဝတ်မှု တခု ကျူးလွန်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ခြင်း ခံရမည်” ဟု ဆိုသည်။

၁၉၄၈ – မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့သည်။ နိုင်ငံအတွင်းတွင် ဘာသာ အမျိုးမျိုးဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် သတင်းစာ ၃၉ စောင်ရှိခဲ့သည်။ သတင်းစာ ၇ စောင်က အင်္ဂလိပ် ဘာသာ၊ ၁၁ စောင်က နိုင်ငံခြား ဘာသာများ၊ တရုတ် ဘာသာဖြင့် ၅ စောင်နှင့် ဂူဂျာရတ်တီ၊ အူရဒူ၊ တမီလ်၊ တေလ်ဂူ နှင့် ဟင်ဒီ ဘာသာများနှင့် ၆ စောင် ရှိသည်။

၁၉၄၇ – မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသော အခြေခံ ဥပဒေက ပြည်သူများကို သူတို့၏ အမြင်နှင့် အယူအဆများကို လွတ်လပ် စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့် ပြုခဲ့သည်။ အာရှတွင် စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့် အရှိဆုံး နိုင်ငံများထဲမှ တခု အဖြစ် ဂုဏ် ရှိစေခဲ့ သည်။

၁၉၃၅-၁၉၄၅

ဂျပန်ဘာသာနှင့် တိုင်းရင်းသား ဘာသာစကားများ အပါအဝင် နိုင်ငံ တလွှားတွင် သတင်းစာ ၆၀ ကျော် ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။

၁၉၄၃-၁၉၄၅- ကမ္ဘောဇ သတင်းစာ၊ ကချင်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် Shi Laika Ningnan၊ Rangoon Liberator၊ ရွှေမန်း အောင်စည်၊ Tai-4၊ Tavoyan (ထားဝယ်)၊ လမ်းညွှန် နေ့စဉ်၊ Morning Star၊ Burma Economic၊ People’s Voice နှင့် Guide Daily တို့ ထုတ်ဝေခဲ့ကြသည်။

ကချင် ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် Shi Laika Ningnan ကို အိန္ဒိယ နိုင်ငံတွင် ပုံနှိပ်ပြီး ကချင်တိုင်းရင်းသားများ နေထိုင် သည့် မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း ဧရိယာသို့ လေကြောင်းမှ ပို့ပေးခဲ့သည်။

၁၉၄၂ စက်တင်ဘာ – Domei News Service က ဂျပန်ဘာသာ နေ့စဉ် သတင်းစာ တစောင်ကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၉၄၂- ထားဝယ်တွင် Tavoy Daily ပေါ်ပေါက်လာသည်။ မြန်မာ့ အလင်းနှင့် သူရိယတို့ ပြန်လည် ပေါ်ထွက်လာ၏။ ဗမာ့ ခေတ်နှင့် မန္တလေး သူရိယ တို့လည်း ပေါ်လာသည်။

၁၉၄၁- ခရစ်ယာန် သတင်းစာ တစောင်ဖြစ်သည့် Sower နှင့် Daily Mirror တို့ ရန်ကုန်တွင် ပေါ်ပေါက်လာသည်။

၁၉၄၀- ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေး တွင် The Mon Bulletin၊ Student၊ World Telegrams Daily နှင့် Saturday News တို့ ထုတ်ဝေခဲ့ကြသည်။

၁၉၃၉ – Advance Daily၊ Burmese News Mandalay၊ ရွှေပြည်တော် (Burma News)၊ သခင် သတင်းစာ၊ Local Bodies၊ လူငယ် လက်ရုံး နေ့စဉ်နှင့် Nationally Daily တို့ ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေးတွင် ထုတ်ဝေခဲ့ကြသည်။

၁၉၃၈ – Progress၊ Burma’s Voice၊ အာဇာနည်၊ ဒီးဒုတ် နေ့စဉ်နှင့် Leader တို့ ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေးတွင် ပေါ်ပေါက် လာခဲ့သည်။ ဒီးဒုတ်၏ အယ်ဒီတာ ဦးဘချိုမှာ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်နေ့တွင် အမျိုးသား ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ် အောင်ဆန်းနှင့် အတူ လုပ်ကြံခြင်း ခံခဲ့ရသည်။

၁၉၃၇- တခုတည်းသော ရခိုင် ဘာသာ သတင်းစာ ဖြစ်သည့် ဒို့လက်ရုံးကို ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ အာစရိယ နှင့် ဆယ်သန်း သတင်းစာတို့ကို ရန်ကုန်တွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။

၁၉၃၅- ရခိုင် သတင်းစာ တစောင် ဖြစ်သည့် ရခိုင်ပြည် သတင်းစာ ကို စစ်တွေမြို့တွင် ၄ နှစ်ကြာ ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ရဲ သတင်းစာ၊ မြန်မာ့ဦးစွန်း၊ Burma Daily Mail နှင့် Burmese Improvement တို့ ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေးတွင် ပေါ်ထွက်လာ သည်။

၁၉၂၄-၁၉၃၄

သတင်းစာ ၄၀ ခန့်ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။ စာနယ်ဇင်း ဥပဒေများကို ၁၉၀၈ နှင့် ၁၉၁၀ တို့တွင် ပြင်ဆင်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီးနောက် သတင်းစာ အရေအတွက်က ၃ ဆ တက်လာခဲ့သည်။

၁၉၃၄ – မောရိယ နေ့စဉ် ပေါ်လာသည်။

၁၉၃၃- မြန်မာ့ မျိုးချစ်၊ ဒေါင်းစြင်္ကာ၊ Laborer၊ Success၊ ဒေါင်း၊ New Mandalay Sun Daily နှင့် Evening Report တို့ ပေါ်ပေါက်လာသည်။

၁၉၃၂- သာယာဝတီ၊ အနော်ရထာ၊ မြန်မာ့ ဇေယျာ၊ မဟောသဓနှင့် Rangoon Optic သတင်းစာများ ပေါ်ထွက်လာသည်။

၁၉၃၁- ရတနာသီဟနှင့် လောကသာရ နေ့စဉ် သတင်းစာများ ရှမ်းပြည်နယ် သီပေါနှင့် ရန်ကုန်တို့တွင် ထွက်လာသည်။

၁၉၂၉- ကေသရ၊ Burma Advertiser ၊ Burman နှင့် သူရိယမှ မန္တလေး နေ့စဉ် အချပ်ပိုတို့ ရန်ကုန်၊ မန္တလေး နှင့် မော်လ မြိုင် တို့တွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။

၁၉၂၈- The National Observer နှင့် Shwenannyun Gazette တို့ကို ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေးတွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၉၂၇- ဗန္ဓုလ၊ Traders Spectacles၊ ဗြိတိသျှ အစိုးရကို ထောက်ခံသည့် သူကြီးဂေဇက် (Headman’s Gazette)၊ Essence of Buddhism နှင့် ဓမ္မ သတင်းစာတို့ ရန်ကုန်တွင် ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။

၁၉၂၆- မြန်မာမျိုးနွယ်၊ အောင်မြန်မာ၊ မောရဝတီ သတင်း၊ ရွှေပြည်နှင့် လယ်တီ ဘာသာရေး လမ်းညွှန် (Ledi Religious Instructor) တို့ ရန်ကုန်တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၉၂၅- The Independent Weekly၊ Truth၊ Market Report၊ Victor (Zeya)၊ Trades Exchange နှင့် Silver Moon တို့ ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေးတွင် ပေါ်ထွက်လာသည်။

၁၉၂၄- မြန်မာဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် ရာမည နှင့် မျိုးချစ် သတင်းစာများ မော်လမြိုင်နှင့် ရန်ကုန်တွင် ပေါ်လာသည်။

၁၉၁၃-၁၉၂၃

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကာလ အရှည်ဆုံး သတင်းစာများထဲမှ တခုဖြစ်ပြီး အစိုးရက ယနေ့အထိ ထုတ်ဝေနေသည့် မြန်မာ့အလင်း (the New Light of Burma) ၁၉၁၄ တွင် ပေါ်လာခဲ့သည်။ API ဟုသိကြသည့် Associated Press of India က ရန်ကုန် တွင် ရုံးခန်းတခု ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး မွတ်ဆလင် သတင်းစာ တစောင်လည်း ပေါ်ထွက်လာသည်။

၁၉၂၃ – တရားဝင် ကြေညာချက် တစောင် အရ ရန်ကုန် မန္တလေး၊ မော်လမြိုင်၊ စစ်တွေ၊ ပုသိမ် နှင့် သာယာဝတီ တို့တွင် ထုတ်ဝေနေသော သတင်းစာ ၃၁ စောင် ရှိသည်။

၁၉၂၃- API ဟု သိကြသည့် Associated Press of India က ရန်ကုန်တွင် ရုံးခန်း ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။

၁၉၂၃ – Muslim Herald၊ Comet၊ Burmese Review နှင့် မြန်မာလွှတ် သတင်းစာတို့ ထူထောင်သည်။ Fair Play (ကရင် ဘာသာနှင့် အင်္ဂလိပ် ဘာသာ)၊ Rangoon Daily News နှင့် Irrawaddy Times (မြန်မာဘာသာနှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ) တို့ ထုတ်ဝေနေခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ဝံသာနု သတင်းစာကို လည်းရန်ကုန်တွင် ထုတ်ဝေနေပြီ ဖြစ်ပြီး စောင်ရေ ၅၀၀၀ ဝန်းကျင် ရောင်းချရသည်။

၁၉၂၂- Karen Times နှင့် New Leader တို့ ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေးတွင် ပေါ်လာသည်။ နောက်နှစ်တွင် New Leader က ရှေ့ဆောင်ဟု အမည် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ အောက်တိုဘာလတွင် Servant of Burma က ရန်ကုန်တွင် ပေါ်ပေါက်လာ သည်။ မြန်မာမြို့တော်စောင့် နှင့် အောင်ဇေယျ သတင်းစာများလည်း စတင်ပုံနှိပ် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၉၂၂ မတ်- The Press Law Repeal and Amendment Act ကို ပြဋ္ဌာန်းသည်။ အဆိုပါ ဥပဒေက အစိုးရကို ဆန့်ကျင် ပုန်ကန်ခြင်းကို လှုံ့ဆော်ပေးသည်ဟု ယူဆရသည့် သတင်းများနှင့် အယူအဆများကို ဖော်ပြသည့် မည်သည့် သတင်းစာ ကို မဆို သိမ်းယူရန် အာဏာပိုင်များကို အခွင့် အာဏာပေးထားသည်။

၁၉၂၁- Burma’s Progress ကို ဗြိတိသျှ အစိုးရက ထုတ်ဝေခဲ့သော်လည်း ၂ နှစ်အကြာတွင် ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။

၁၉၂၁- The Home Rule ကို မန္တလေးမြို့တွင် ထုတ်ဝေသည်။

၁၉၂၀ -The New Burma ကို ရန်ကုန်တွင် တည်ထောင်ပြီး ၁၉၄၂ ခုနှစ်အထိ ဆက်လက်ထုတ်ဝေခဲသည်။

၁၉၁၉ မေ- မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာ အသစ် ကို ရန်ကုန်တွင် ထုတ်ဝေသည်။ The Knowledge (ပညာ့ အလင်း) နှင့် Burma Observer ကို ရန်ကုန်တွင် ထုတ်ဝေသည်။ သတင်းစာကို ၁၉၂၄ တွင် ရပ် နားခဲ့ပြီး ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် ပြန်လည် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၉၁၇ – The Burma Guardian နှင့် Rangoon Mail တို့ကို ရန်ကုန်တွင် ထုတ်ဝေသည်။ Tharrawaddy Record ကို မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်း သာယာဝတီ အနီးမှ မြို့တမြို့တွင် အမျိုးသမီး အယ်ဒီတာ တဦးနှင့် အတူ ထူထောင်ခဲ့သည်။

၁၉၁၄- သူရိယနှင့် မြန်မာ့ အလင်းတို့က ပထမကမ္ဘာစစ်နှင့် ပတ်သက်သည့် War Telegrams ဟုခေါ်သော သတင်းလွှာ တစောင်ကို ထုတ်ဝေသည်။ သူရိယ ၏ စောင်ရေက ၁၀၀၀၀ ခန့် အထိ ရောက်လာသည်။

၁၉၁၄ သြဂုတ်- ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ရေးသည့် သတင်းစာ တစောင် ဖြစ်သော မြန်မာ့အလင်းက ၁၉၁၉ မေလထက် နောက်မ ကျဘဲ ပေါ်လာခဲ့သည်။ ၎င်းက မြန်မာဘာသာဖြင့် တပတ် ၃ ကြိမ်ထုတ်ဝေသည်။ ၁၉၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် နေ့စဉ် သတင်းစာ တစောင် ဖြစ်လာ၍ ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေမှုများ ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။

၁၉၀၁-၁၉၁၂

သူရိယ ကဲ့သို့ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းရေးသားသည့် အခြားသတင်းစာ များပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ ၁၉၀၄ ခုနှစ် အထိ စောင်ရေ ၁၅၀၀ အထိရှိသော သတင်းစာ ၁၅ စောင်ခန့် လည်ပတ်နေ သည်။ အခြား သတင်းစာများ ဆက်လက် ထူထောင် ခဲ့ကြသည်။

၁၉၁၁ ဇူလိုင် ၄ – ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း အရေးသားဆုံး မြန်မာဘာသာ သတင်းစာများထဲမှ တခုဖြစ်သည့် သူရိယက တပတ် ၃ ကြိမ် ပေါ်ထွက်လာသည်။ ၁၉၁၅ ခုနှစ် မတ်လတွင် နေ့စဉ် သတင်းစာ တစောင်ဖြစ်လာပြီး ၁၉၅၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၄ ရက်နေ့ အထိ ဆက်လက် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ထိုနှစ် အတွင်းမှာပင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် Salween Times ပေါ်ပေါက်လာသည်။

၁၉၁၀ နှစ်များတွင် လုပ်ကိုင်နေသော သတင်းစာများ

The Rangoon Gazette၊ Rangoon Times၊ Friend of Burma၊ Rangoon Advertiser၊ Publicity၊ မဟာဗောဓိ၊ Burma Herald နှင့် Burma Printer News တို့က ရန်ကုန်တွင် ထုတ်ဝေသည်။

Upper Burma Gazette၊ Mandalay Herald၊ Star of Burma၊ Mandalay Times၊ Moulmein Advertiser၊ Moulmein Gazette နှင့် Burma Times တို့ အားလုံးက မန္တလေးတွင် ထုတ်ဝေသည်။

၁၉၀၉ – စကော ကရင် ဘာသာ စကားဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် Dawkale ကို ဧရာဝတီတိုင်း ပုသိမ်တွင် Karen Magazine Press က တပတ်တကြိမ် ထုတ်ဝေသည်။

၁၉၀၈ – The Burma Commercial Advertiser ကို ရန်ကုန်တွင် တပတ် ၂ ကြိမ် ထုတ်ဝေသည်။

၁၉၀၇ နိုဝင်ဘာ- Burma Educational ဂျာနယ်ကို ထူထောင်သည်။

၁၉၀၇ မေ ၁၈- Burma Echo ကို ရန်ကုန်မြို့တွင် တပတ် တကြိမ် ထုတ်ဝေသည်။

၁၉၀၇ ဧပြီ- Burma Critic ကိုမန္တလေးတွင် စတင် ထုတ်ဝေသည်။ ထိုနှစ်တွင်းမှာပင် ဘာသာရေး သတင်းစာ တစောင် ဖြစ်သည့် ဓမ္မဒေဿနာ သတင်းစာ ပေါ်လာသည်။

၁၉၀၄ သြဂုတ် ၂ – Burma Printer News ကို ရန်ကုန်တွင် တပတ် ၃ ကြိန်ထုတ်ဝေသည်။ သို့သော်လည်း ၃ နှစ် အကြာ တွင် ရပ်တန့်သွားသည်။

၁၉၀၃ ဇူလိုက် ၂၂- Myanmahitakari Fortnightly ဂျာနယ်ကို ထူထောင်သည်။

၁၉၀၃ – ရိုက်တာ သတင်း အေဂျင်စီ ရုံးခန်း ရန်ကုန်တွင် ဖွင့်လှစ်သည်။

၁၉၀၁ မတ် ၃ – ဘာသာရေး ဆိုင်ရာ မဟာဗောဓိ သတင်းစာကို ရန်ကုန်တွင် တပတ်တကြိမ် ထုတ်ဝေသည်။ ၁၉၂၆ ခုနှစ် အထိ ဆက်လက် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၈၈၀-၁၉၀၀
မြန်မာနိုင်ငံ၏ နောက်ဆုံး ဘုရင်ဖြစ်သည့် သီပေါမင်းကို ဖယ်ရှား၍ မြန်မာနိုင်ငံ အထက်ပိုင်းကို ဗြိတိသျှတို့က သိမ်းပိုက် လိုက်သည်။ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း အရေးသားဆုံး သတင်းစာများထဲမှ တခု ဖြစ်သည့် ဟံသာဝတီ သတင်းစာက အခြားသော သတင်းစာများနှင့် အတူ ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။

၁၉၀၀ – ဗြိတိသျှကို ထောက်ခံသည့် မြန်မာ ဘာသာ သတင်းစာ တစောင်ဖြစ်သော Star of Burma ကို မန္တလေးတွင် စတင် ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး ၁၉၄၈ ခုနှစ် အထိ ဆက်လက် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၈၉၉ – Times of Burma နှင့် Upper Burma Gazette ကို ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေးတွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။

၁၈၉၄ – အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် သတင်းစာများ ဖြစ်သော De Vaux Press Advertiser၊ British Burma Advertiser၊ Rangoon Commercial Advertiser နှင့် Burma Chronicle News တို့ အားလုံးကို ရန်ကုန်တွင် ထုတ်ဝေ နေသည်။ De Vaux Press Advertiser ၏ စောင်ရေက တနေ့လျှင် ၁၀၀၀ ဝန်းကျင် ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။

The Karen National News၊ Bassein Weekly News နှင့် Advertiser တို့ကို ဧရာဝတီတိုင်း ပုသိမ်မြို့တွင် အပတ်စဉ် ထုတ်ဝေသည်။ စကောကရင် ဘာသာဖြင့် ရေးသားသည့် The Karen National News က စောင်ရေ ၅၀၀ ခန့် အထိ ရောက်ရှိခဲ့သည်။

၁၈၉၂ – အင်္ဂလိပ်ဘာသာ သတင်းစာများ ဖြစ်ကြသည့် Daily Advertiser၊ Arakan Echo နှင့် Arakan Advocate တို့ကို စစ်တွေတွင် ထူထောင်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် Daily Advertiser နှင့် Arakan Echo တို့က Arakan Times အဖြစ် ပူးပေါင်းသွားကြသည်။

၁၈၈၉- ဟံသာဝတီ သတင်းစာ က ရန်ကုန်တွင် တပတ် ၂ ကြိမ်ပေါ်ထွက်လာသည်။ ထိုစဉ်က ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း အရေး သားဆုံး သတင်းစာများထဲမှ တခု အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း ခံရသည်။ သတင်းစာတွင် ကိုယ်စားလှယ် တဦးမှ တဆင့် ရိုက်တာ သတင်း ဌာနမှ နိုင်ငံခြား သတင်းများကို ဖော်ပြသည်။ ၁၉၀၄ ခုနှစ်တွင် စောင်ရေ ၁၀၀၀ ခန့်အထိ ရောက်လာ သည်။

၁၈၈၇ မတ် ၃ – Mandalay Herald ကို တပတ်လျှင် ၃ ကြိမ် မန္တလေးတွင် ထုတ်ဝေသည်။ ၁၈၉၉ ခုနှစ်တွင် နေ့စဉ်သ တင်းစာ ဖြစ်လာပြီး ၁၉၀၂ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေခြင်း ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။

၁၈၈၆ – Mandalay Times သတင်းစာကို မန္တလေးတွင် တပတ် ၂ ကြိမ်ထုတ်ဝေသည်။

၁၈၈၄ – အင်္ဂလိပ် ဘာသာဖြင့် အပတ်စဉ် ထုတ်ဝေသည့် Maulmain Almanac ကို မော်လမြိုင်တွင် ထုတ်ဝေသည်။ မြန်မာ ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် Friend of Burma ကိုလည်းရန်ကုန်တွင် တည်ထောင်သည်။ နောက်ဆုံးတွင် နေ့စဉ် သတင်းစာတစောင်ဖြစ်လာပြီး ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေမှု ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။

၁၈၆၉-၁၈၇၉

အပိုဒ် ၁၇ ခုပါသည့် ဥပဒေတခုတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယ နောက်ဆုံး ဘုရင်ဖြစ်သော မင်းတုန်းမင်း က သတင်းစာ လွတ်လပ်ခွင့်ကို အာမခံချက်ပေးခဲ့သည်။ ၎င်းကို အရှေ့တောင် အာရှ၏ ပထမဆုံးသော ပြည်တွင်းဖြစ် စာနယ်ဇင်း လွတ် လပ်ခွင့် ဥပဒေ အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း ခံရသည်။ မြန်မာ ဘုရင့်နိုင်ငံက တရားဝင် သတင်းစာ တစောင်ကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၈၇၈ မတ် ၁၁- အစိုးရကို အသရေ ပျက်စေသော သတင်းမျာနှင့် ရုပ်ပုံများ ဖော်ပြသော သတင်းစာများကို တားမြစ် ပိတ်ပင်ရန် အတွက် ဗြိတိသျှ အစိုးက Vernacular Press Act ဟု ခေါ်သည့် ဥပတေခုကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။

၁၈၇၈- ဗြိတိသျှကို ထောက်ခံသည့် အမြင်များဖြစ်သော ရန်ကုန်သတင်းစာများကို တုန့်ပြန်ရန် အတွက် မန္တလေး ဘုရင် က ဗမာသံတော်ဆင့်(Burma Herald) သတင်းစာကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ အခြား အင်္ဂလိပ်သတင်းစာ နှစ်စောင်ဖြစ်သော Rangoon Daily Mail နှင့် Daily Review တို့ကို ထူထောင်ခဲ့ပြီး ၆ လအကြာတွင် ရပ်နားသွားခဲ့သည်။

၁၈၇၆ – မြန်မာဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် တနင်္သာရီ သတင်းစာ မော်လမြိုင်တွင် ပေါ်ပေါက်လာသည်။

၁၈၇၅ မတ် ၂၀ – ရတနာပုံ နေပြည်တော်(ထိပ်ပိုင်းတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် Mandalay Gazette ဟုခေါင်းစဉ် တပ် ထား သည်) ကို မင်းတုန်းမင်းက အပတ်စဉ် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၁၈၇၄ ခုနှစ် အထိ စောဖွယ်ရာ ရှိသည်။ အထက်မြန်မာ နိုင်ငံကို ဗြိတိသျှတို့ သိမ်းယူခဲ့သည့် ၁၈၈၅ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေမှုများ ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။

၁၈၇၅ – ရတနာပုံ သတင်းစာ(British Burma News) ရန်ကုန်တွင် ပေါ်လာသည်။

၁၈၇၃ သြဂုတ် ၁၅ – မင်းတုန်းမင်းက စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့်ကို သေချာစေမည့် ပုဒ်မ ၁၇ ခုပါ ဥပဒေတခုကို မိတ် ဆက် ခြင်းနှင့် အတူ ပြည်တွင်းစာနယ်ဇင်းသမားများကို ကင်းလွတ်ခွင့်ပေးခဲ့သည်။

၁၈၇၄ နိုဝင်ဘာ -မြန်မာဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် Friend of Maulmain သတင်းစာ မော်လမြိုင်တွင် ပေါ်ပေါက် လာသည်။

၁၈၇၃ ဇန်နဝါရီ ၁၁- လောကီသုတ(Worldly Knowledge) သတင်းစာ ရန်ကုန်တွင် ပေါ်လာသည်။

၁၈၇၁ မေ ၈ – မြန်မာဘာသာ သတင်းစာဖြစ်သည့် Burmah Gazette ရန်ကုန်တွင် ပေါ်လာသည်။ အပတ်စဉ်ထုတ် အ ဆိုပါ သတင်းစာက ၁၈၇၂ မေလတွင် Burma News ဟု အမည်ပြောင်းလဲခဲ့ပြီး ၁၉၁၆ တွင် ထုတ်ဝေမှု ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့ သည်။

၁၈၆၉ – မြန်မာသံတော်ဆင့်သတင်းစာ (Burmah Herald) ကို မြန်မာသံတော်ဆင့် ပုံနှိပ်တိုက်က တပတ်တကြိမ် ထုတ် ဝေသည်။ ၁၈၇၁ ခုနှစ်အထိ စောနိုင်ဖွယ်ရာရှိသည်။ ရန်ကုန်တွင် မြန်မာဘာသာဖြင့် ပထမဆုံး ထုတ်ဝေသည့် သတင်းစာ ဖြစ်သည်။ ၁၈၈၄ ခုနှစ်တွင် နေ့စဉ် သတင်းစာ ဖြစ်လာပြီး စောင်ရေ ၅၀၀ ဝန်းကျင်ရှိသည်။ ၁၉၁၂ တွင် ထုတ်ဝေမှု ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။

၁၈၅၈-၁၈၆၈

အနည်းဆုံး သတင်းစာသစ် ၃ စောင် ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။ ထိုကာလ အတွင်း ထုတ်ဝေနေသော သတင်းစာ ၆ စောင် ရှိ သည်။

၁၈၆၂ – နှစ်ခြင်း သာသနာပြု အဖွဲ့က ၁၈၄၃ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သော ဓမ္မသတင်းစာ(Religious Herald) က Burman Messenger ဟု အမည် ပြောင်းခဲ့သည်။

၁၈၆၈ ခုနှစ်တွင် ပြုလုပ်သော သတင်းစာ သုတေသန တခုအရ ထိုကာလအတွင်းတွင် Times Commercial Advertiser၊ Daily Advertiser၊ Pole Star၊ British Burma Gazette၊ Mercantile Gazette နှင့် Arakan News တို့ ထုတ်ဝေနေဆဲ ဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။

၁၈၆၁- Rangoon Times ၏ ပြိုင်ဘက်အဖြစ် Rangoon Gazette ကို တည်ထောင်သည်။ တပတ်လျှင် ၂ ကြိမ် ထုတ်ဝေ ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် နေ့စဉ်သတင်းစာ ဖြစ်လာသည်။ ထုတ်ဝေမှုကို ၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။

၁၈၅၈ ဇွန် ၂ – အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် Rangoon Times ကို ထုတ်ဝေသည်။ ၁၈၅၄ ခုနှစ် အထိ စောဖွယ်ရှိသည်။ တပတ် ၂ ကြိမ်ထုတ် အဖြစ် စတင်ခဲ့သော်လည်း ၁၈၆၁ ခုနှစ် ရောက်သည့် အခါ တပတ် ၃ ကြိမ်ဖြစ်လာပြီး နောက်ပိုင်းတွင် နေ့စဉ် သတင်းစာ ဖြစ်လာသည်။ ရန်ကုန်မှ ဗြိတိသျှတို့ ထွက်ခွာသွားခဲ့သည့် ၁၉၄၂ တွင် ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။

၁၈၄၇-၁၈၅၇

အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် သတင်းစာ ၄ စောင်ခန့် ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။ တစောင်မှာ ရခိုင်ပြည်နယ်၏ မြို့တော် စစ် တွေတွင် ထုတ်ဝေခြင်း ဖြစ်သည်။ ဗြိတိသျှ ဥပဒေပြု ကောင်စီက ကြိုတင် ခွင့်ပြုချက်မပါဘဲ သတင်းများ ထုတ်ဝေခြင်းကို တား မြစ်ရန်အတွက် “ ပါးစပ်ပိတ်ရန် ဥပဒေ” ဟု သိကြသည့် ဥပဒေ တခုကို ပြဌာန်းခဲ့သည်။

၁၈၅၇ ဇွန်၁၃- ၁၈၅၆မှ ၁၈၆၂ အထိ အိန္ဒိယ ဘုရင်ခံချုပ် တာဝန်ယူခဲ့သော Lord Canning က စာနယ်ဇင်းကို ထိန်း ကျောင်းရန် အားထုတ်မှုတခု အနေဖြင့် ကြိုတင်ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ မည်သည့် သတင်းကိုမျှ ထုတ်ဝေခြင်းမပြုရန် တားမြစ် သည့် ဥပဒေတခုကို မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။

၁၈၅၃ – တပတ် ၂ ကြိမ် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် Akyab (စစ်တွေ) Commercial Advertiser ကို စစ်တွေမြို့ တွင် Arakan Weekly News Press က ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ နောက်နှစ်ရောက်သည့် အခါ Arakan News ဟု အမည်ပြောင်း ခဲ့သည်။ စောင်ရေ ၁၅၀ ခန့်အထိရောက်ရှိခဲ့သည်။

၁၈၅၃ ဇန်နဝါရီ ၅ – Rangoon Chronicle သတင်းစာကို တပတ်လျှင် ၂ ကြိမ် ထုတ်ဝေသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် Pegu Gazette ဟု အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ် မေလအထိ ထုတ်ဝေမှုများ ရှိခဲ့သည်။

၁၈၄၉ – အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် တပတ်တကြိမ်ထုတ်ဝေသည့် Friend of Burmah သတင်းစာကို မော်လမြိုင်မြို့တွင် စ တင် ထုတ်ဝေသည်။

၁၈၄၈ ဇူလိုင် ၁- အင်္ဂလိပ်ဘာသာ သတင်းစာဖြစ်သည့် Maulmain Advertiser ကို မော်လမြိုင်မြို့တွင် ထုတ်ဝေသည်။ ပထမဆုံး ပေါ်ပေါက်လာခြင်းက ၁၈၄၆ အထိ စောဖွယ်ရာ ရှိသည်။ W. Thomas & Co, က တပတ်လျှင် ၃ ကြိမ် ထုတ်ဝေ သည့် အဆိုပါ သတင်းစာကို ၁၈၅၀ တွင် Maulmain Times ဟု အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သော်လည်း နောက် တနှစ်ကြာသည့် အခါ မူလ အမည်ကိုပင် ပြန်လည်သုံးစွဲခဲ့သည်။

၁၈၃၆-၁၈၄၆

ထိုကာလ အတွင်းတွင် ဗြိတိသျှ အုပ်ချုပ်သည့် မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ပိုင်း တနင်္သာရီ ဒေသတွင် ပထမဆုံး အင်္ဂလိပ်ဘာသာ သတင်းစာကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ကရင်ဘာသာ၊ မြန်မာ ဘာသာတို့ဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် ပထမဆုံး သတင်းစာများလည်း ထိုကာလ အတွင်းတွင် ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။

၁၈၄၆ – အင်္ဂလိပ်ကုန်သည် တဦးက မော်လမြိုင်မြို့တွင် Maulmain Free Press သတင်းစာကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

၁၈၄၃ ဇန်နဝါရီ -နှစ်ခြင်းသာသနာပြု အဖွဲ့က လစဉ်ထုတ်သတင်းစာဖြစ်သော ခရစ်ယန် ဓမ္မသတင်းစာ(Religious Herald) ကို မော်လမြိုင်မြို့တွင် တလတကြိမ်ထုတ်ဝေသည်။ မြန်မာဘာသာဖြင့် ပထမဆုံး ထုတ်ဝေသည့် သတင်းစာဟု ယူဆရပြီး အင်္ဂလိပ်မြန်မာ ဒုတိယစစ်ပွဲ၏ ပထမနှစ်ဖြစ်သည့် ၁၈၅၃ အထိ ဆက်လက်ရှိနေခဲ့သည်။ ၁၈၆၂ ခုရောက် သည့်အခါ Burman Messenger အမည်ဖြင့် ထုတ်ဝေမှုများ ပြန်လည်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

၁၈၄၂ စက်တင်ဘာ – စကော ကရင်ဘာသာဖြင့် တလတကြိမ် ထုတ်ဝေသည့် Tavoy’s Hsa-tu-gaw (the Morning Star) ကို နှစ်ခြင်းသာသနာပြုအဖွဲ့က တည်ထောင်ခဲ့သည်။ တိုင်းရင်းသာ ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် ပထမဆုံး သတင်းစာဖြစ် သည်။ စောင်ရေ ၃၀၀ ခန့်အထိ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ၁၈၄၉ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေမှုများရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့သည်။

၁၈၃၆ မတ် ၃ – အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ပထမဆုံးသတင်းစာဖြစ်သည့် The Maulmain Chronicle က ဗြိတိသျှ အုပ်ချုပ် သည့် တနင်္သာရီဒေသ၏ မြို့တော်ဖြစ်သော မော်လမြိုင်တွင် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ E.A. Blundell အမည်ရှိ ဗြိတိသျှ အရာရှိ တဦးက ပထမဆုံး စတင်ထုတ်ဝေခဲ့သည့် အဆိုပါ သတင်းစာက ၁၉၅၀ နှစ်များ အထိ ဆက်လက် ရှိနေခဲ့ပါသည်။

(၂၀၁၆ ခုနှစ် မေလ ၄ ရက်နေ့တွင် ဧရာဝတီ အင်္ဂလိပ်ပိုင်းတွင် ဖော်ပြခဲ့သော Burma’s Media Landscape Through the Years ကို ဘာသာပြန်ဆိုချက်အား အခြေခံပြီး ထပ်မံဖြည့်စွက် ရေးသားဖော်ပြသည်။)