အီရန်ဗိုလ်ချုပ်ကို အမေရိကန်သတ်ဖြတ်မှု စစ်ပွဲဆီ ဦးတည်နေ

အိုစမာဘင်လာဒင် မှသည် အဘူဘာကာရ် အယ်လ်ဘဂ်ဒါဒီ အထိ အမေရိကန်နိုင်ငံက ယခုရာစုနှစ်အတွင်း ခြေရာခံလိုက် သုတ်သင်ခဲ့သော ကြောက်စရာ အကောင်းဆုံး အကြမ်းဖက်ခေါင်းဆောင်များ၏ သေဆုံးမှုများထဲတွင် လတ်တလော သတ်ဖြတ်ခဲ့သူတဦးက အထူးခြားဆုံး ဖြစ်မည်။

ဇန်နဝါရီလ ၂ ရက်နေ့က ဘဂ္ဂဒတ်၌ အမေရိကန်၏ တိုက်ခိုက်မှုတခုတွင် အီရန်နိုင်ငံမှ Quds တပ်ဖွဲ့၏ တပ်မှူး ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီ Qassem Soleimani ကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ခြင်းက တိုင်းပြည်တပြည်၏ စစ်ခေါင်းဆောင်တယောက်ကို ပစ်မှတ်ထားသည့် လုပ်ကြံမှုတခုမျှသာ မဟုတ်ခဲ့ပါ။ ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီက ဆယ်စုနှစ် တခုကျော် ကူညီ ပုံသွင်းနေခဲ့သော အရှုပ်အထွေးဒေသတခု၏ အန္တရာယ်များသည့် အခန်းကဏ္ဍသစ်လည်း ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်နှင့် အီရန်တို့၏ တဆင့်ခံ အကြမ်းဖက်မှု နှင့် နှောက်ယှက်ဖျက်ဆီးမှု သံသရာက ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း စစ်ပွဲတခုဆီ ပိုနီးအောင် ရွေ့လျားသွားနေခဲ့သည်။

သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် က အောက်တိုဘာလအတွင်းက အဘူဘာကာရ် အယ်လ်ဘဂ်ဒါဒီ သေဆုံးမှုတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သလို အောင်မြင်မှုကို ချက်ချင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်း မပြုခဲ့ပါ။ ထိုအစား သမ္မတက ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီ သေဆုံးမှု အစောပိုင်း သတင်းများ ပျံ့နှံနေချိန် Twitter တွင် အမေရိကန်အလံ ပုံတခုကိုသာ တင်ခဲ့သည်။ ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ အမိန့်အရ အမေရိကန်တပ်မတော်က ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီကို သုတ်သင်ခဲ့ကြောင်း အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာနက အတည်ပြုခဲ့သည်။

ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီကို ယနေ့ခေတ် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် သြဇာအာဏာ အကြီးဆုံး ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟု ခေါ်ခဲ့ကြသည်။ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုနှင့် အီရန်၏ ရန်သူများကို တိုက်ခိုက်ခြင်းများ သေချာစေရေး ယီမင်၊ အီရတ်နှင့် လက်ဘနွန်မှ တဆင့်ခံအဖွဲ့များကို ကျောထောက်နောက်ခံပေးသည့် ဗျူဟာတခု၏ နောက်ကွယ်မှ ကြိုးကိုင်နေသူအဖြစ် သိကြသည်။ နယူကလီးယား သဘောတူညီချက်ကို စွန့်ခွာခဲ့ပြီးနောက် ဒေါ်နယ်ထရမ့် အစိုးရက အီရတ်နိုင်ငံအပေါ် ၎င်းတို့၏ ဘဏ္ဍာရေးအရ ဖိအားပေးသည့် လှုပ်ရှားမှုကို အရှိန်မြှင့်လာခဲ့သည့် ၂၀၁၉ ခုနှစ် နွေရာသီနှင့် ဆောင်းဦးရာသီ တလျှောက်တွင် ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီ၏ တပ်ဖွဲ့များ သို့မဟုတ် ၎င်းတို့၏ တဆင့်ခံအဖွဲ့များက ပါရှန်းပင်လယ်ကွေ့အနီးတွင် ရေနံတင်သင်္ဘောများအား တိုက်ခိုက်ခြင်း၊ အီရတ်မှ အမေရိကန် အကျိုးစီးပွားများကို ဒုံးကျည်များဖြင့် ပစ်ခတ်ခြင်း၊ အမေရိကန် ဒရုန်း တစီး ပစ်ချခံရခြင်းနှင့် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားမှ ရေနံစက်ရုံတခုကို တိုက်ခိုက်ခြင်းတို့အတွက် တာဝန်ရှိကြောင်း အပြစ်တင်ခံခဲ့ရသည်။

အိုစမာဘင်လာဒင် သို့မဟုတ် အဘူဘာကာရ် အယ်လ်ဘဂ်ဒါဒီ ကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီက သူ့နောက်တွင် နိုင်ငံတခုလုံး၏ အာဏာနှင့် အရင်းအမြစ်များ ရှိနေသည်။ သူအသတ်ခံရသည့် အီရတ်နိုင်ငံမှ အစိုးရ အဆင့်မြင့်ပိုင်းမှ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ထောက်ခံမှုများ ရှိသည်။ အိုစမာဘင်လာဒင်နှင့် အဘူဘာကာရ် အယ်လ်ဘဂ်ဒါဒီတို့ ၂ ဦးလုံးက ပုန်းခို ရှောင်တိမ်းရင်း အသတ်ခံခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သော်လည်း ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီက သူ၏ တပ်ဖွဲ့များ လှုပ်ရှားရာ ဒေသတွင်းတွင် ဗြောင်ကျကျပင် ခရီးသွားလာနေသည်။ “အိမ်ရှင်နိုင်ငံ အပါအဝင် လူတိုင်းက အကြမ်းဖက်သမားလို့ ယူဆတဲ့သူတဦးကို သုတ်သင်တာမျိုး ရှိပါတယ်။ အခုကိစ္စကတော့ အိမ်ရှင်ဖြစ်တဲ့ အီရတ်က မဟုတ်ဘဲ အမေရိကန်က အကြမ်းဖက်သမားလို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့သူတဦးကို လုပ်ကြံခြင်း ဖြစ်ပါတယ် ” ဟု ဉာဏ်ကြီးရှင်အဖွဲ့တဖွဲ့ဖြစ်သော Iraq Initiative at the Atlantic Council မှ ဒါရိုက်တာ Abbas Kadhim က ပြောသည်။

“ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီက အီရတ်နဲ့ ဒေသတလွှားမှာရှိတဲ့ အမေရိကန် သံတမန်တွေနဲ့ ဝန်ထမ်းတွေကို တိုက်ခိုက်ဖို့ အစီအစဉ်တွေကို တက်တက်ကြွကြွ အကောင်အထည်ဖော်နေခဲ့ပါတယ်” ဟု အမေရိကန် ကာကွယ်ရေးဌာန၏ ကြေညာချက်က ဆိုသည်။ ပြီးခဲ့သည့် လများအတွင်း အမေရိကန် ဦးဆောင်သည့် မဟာမိတ်စခန်းများ ဆက်တိုက် တိုက်ခိုက်ခံရခြင်းများအတွက် ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီတွင် တာဝန်ရှိသည်ဟုလည်း ကြေညာချက်က ဆိုသည်။ အမေရိကန် ကန်ထရိုက်တဦး သေဆုံးခဲ့ရသည့် ဒီဇင်ဘာလ နှောင်းပိုင်းမှ တိုက်ခိုက်မှုတခု အပါအဝင် ဖြစ်သည်။

“တကယ်တော့ ဒီတိုက်ခိုက်မှုတွေရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က အမေရိကန်တွေကို သတ်ဖြတ်ဖို့ ဆိုတာကို ကျနော်တို့ သိပါတယ်” ဟု အမေရိကန် ပူးတွဲ စစ်ဦးစီးချုပ်များအဖွဲ့ ဥက္ကဌ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Mark Milley က ဇန်နဝါရီလ ၂ ရက် မနက်ပိုင်းတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော သတင်းစာ ရှင်းလင်းပွဲတခုတွင် ပြောသည်။ ဒီဇင်ဘာလအတွင်းက တိုက်ခိုက်ခံရသည့် ခြံဝန်းအတွင်းတွင် ကန်ထရိုက် ၂၀၀ ခန့် အပြင် အမေရိကန် စစ်ဘက်မှ အဖွဲ့ဝင် ၁၀၀ ခန့် ရှိနေခဲ့သည်ဟု သူက ဆိုသည်။ “ဒုံးကျည် ၃၁ ခု ဆိုတာ သတိပေးပစ်ခတ်မှုတခု အတွက် ရည်ရွယ်ထားတာ မဟုတ်ပါဘူး”။

ထိုတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အီရန် ကျောထောက်နောက်ခံပေးထားသည့် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ဖြစ်သော Kataib Hezbollah လှုပ်ရှားနေသည့် အီရန်နှင့် ဆီးရီးယား နိုင်ငံအတွင်းမှ ပစ်မှတ် ၅ ခုကို အမေရိကန်က တိုက်ခိုက်ခြင်းများ ပေါ်ပေါက်စေခဲ့သည်။ အဆိုပါ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီ၏ အကြံပေးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသည့် အဘူမာဒီ အယ်လ်မူဟန်ဒစ် Abu Mahdi al-Muhandis မှာလည်း ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီနှင့်အတူ သေဆုံးခဲ့သည်ဟု သိရသည်။

ယမန်နေ့ အစောပိုင်းတွင် အမေရိကန် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး Mark Esper က Kataib Hezbollah အပေါ် တိုက်ခိုက်မှုများအတွက် အီရန်နိုင်ငံ၏ လက်တုန့်ပြန်မှုကို သူ အပြည့်အဝ မျှော်လင့်ထားကြောင်း၊ သို့သော် အမေရိကန်က ကြိုတင်ကာကွယ် မှုများ ပြုလုပ်နိုင်ကြောင်းနှင့် ရလဒ်များကို အီရန်က သဘောကျလိမ့်မည် မဟုတ်ကြောင်း သတင်းထောက်များကို ပြောကြားခဲ့သည်။ မည်သည့်ပုံစံမျိုးနှင့် ဖြစ်လာလိမ့်မည်က မသဲကွဲသေးသည့်တိုင် အီရန်ဘက်မှ နောက်ထပ် လက်တုန့်ပြန်မှုများက မလွဲမသွေရှိလာမည့် အသွင်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်၏ နောက်ထပ် တုန့်ပြန်မှုများကလည်း ထပ်တူထပ်မျှ သေချာပေါက်ရှိလာပါလိမ့်မည်။

“သူတို့ ပြန်တိုက်ခိုက်လိမ့်မယ်။ ဘယ်ပစ်မှတ်ဖြစ်မလဲဆိုတာပဲ မေးစရာရှိတယ်” ဟု Foundation for Defense of Democracies မှ အကြီးတန်း အဖွဲ့ဝင်တဦး ဖြစ်သည့် Reuel Marc Gerecht က ပြောသည်။ ယင်းအဖွဲ့မှာ အီရန်နှင့် ပတ်သက်၍ တင်းမာသော မူဝါဒကို တောင်းဆိုနေသည့် အဖွဲ့ဖြစ်သည်။ “အဲဒါက နယူကလီးယား ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုတွေရဲ့ ဖြစ်နိုင်ချေ မှန်သမျှကို အဆုံးသတ်စေမှာ ဖြစ်တယ်။”

Washington Institute for Near East Policy တွင် အီရန်နိုင်ငံ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ တပ်ဖွဲ့များနှင့် သူတို့၏တဆင့်ခံများ နှင့် ပတ်သက်၍ လေ့လာနေသည့် ပညာရှင်တဦး ဖြစ်သည့် Phillip Smyth က ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီအား တိုက်ခိုက်မှုသည် အမေရိကန်နိုင်ငံက ပြုလုပ်ခဲ့သည့် လုပ်ကြံမှုများထဲတွင် အရေးအကြီးဆုံးဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် အဆိုပါ လုပ်ရပ်က ISIS သို့မဟုတ် al-Qaeda နှင့် လုံးဝ ကွဲပြားခြားနားသည့် အစိုးရ ကျောထောက်နောက်ခံရှိ အဖွဲ့အစည်းတခု အပေါ်တွင် တိုက်ခိုက်ခြင်း ဖြစ်သောကြောင့်ပင်။

“ကျနော်တို့က အီရန်က ဦးဆောင်တဲ့ နိုင်ငံတကာကွန်ရက်တခုရဲ့ ပင်မခေါင်းဆောင်မှုအကြောင်း ပြောနေကြတာပါ။ သူတို့က ဒေသတလွှားမှာရှိတဲ့ သောင်းနဲ့ချီတဲ့ တိုက်ခိုက်ရေးသမားတွေကို ထိန်းချုပ်ထားတယ်။ သူတို့က အတွေ့အကြုံ ရှိတဲ့သူတွေ၊ အမှန်တကယ် ယုံကြည်သက်ဝင်သူတွေ။ အဲဒါတွေက အီရန်နိုင်ငံရဲ့ နယ်ချဲ့ စီမံကိန်းအတွက် အနာဂတ်ကို ဖန်တီးနေတဲ့သူတွေ ဖြစ်ပါတယ်” ဟု သူက ပြောသည်။ (အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားတွင် ISIS ၏ တိုက်ခိုက်ရေးသမား ၁၄၀၀၀ မှ ၁၅၀၀၀ အတွင်း ရှိနေဆဲဖြစ်နိုင်သည်ဟု ယူဆရသည်။ အဘူဘာကာရ် အယ်လ်ဘဂ်ဒါဒီ လုပ်ကြံခံခဲ့ရသည့် အောက်တိုဘာလတွင် ၎င်းတို့၏ ပိုင်နက် နယ်မြေရှိမနေတော့ပါ)

နိုင်ငံရပ်ခြားတာဝန်များအတွက် ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီ၏ Quds တပ်ဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည့် အီရန်နိုင်ငံ၏ အစ္စလမ်မစ် တော်လှန်ရေး အစောင့်တပ်ဖွဲ့ (IRGC )ကို ဒေါ်နယ်ထရမ့် အစိုးရက အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပြီး ဖြစ်သည်ဟု Phillip Smyth က မှတ်ချက်ချသည်။ ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီက ထိန်းချုပ်သည့် IRGC ကွန်ရက်များထဲတွင် အမေရိကန်က အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည့် အဖွဲ့အစည်း အများအပြား ပါဝင်နေသည်။ နိုင်ငံတခုက ညွှန်ကြားနေသည့်တိုင် အဆိုပါအဖွဲ့များက အကြမ်းဖက်ဝါဒကို အသုံးပြုနေသည်။ ပိုမိုထိရောက်စွာ အသုံးပြုနေခဲ့သည်။ ၎င်းတို့က al-Qaeda သို့မဟုတ် ISIS တို့ ရှိခဲ့သည်ထက် များစွာပို၍ စွမ်းအားရှိသည်ဟု Phillip Smyth က ထပ်ပြောသည်။

အဆိုပါကွဲပြားမှုက နောက်လာမည့်နေ့များတွင် အထူးပင် အရေးပါလာလိမ့်မည် ဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် အီရန်နှင့် ၎င်း၏ တဆင့်ခံအဖွဲ့များ၏ တုန့်ပြန်မှုက မည်သို့ အန္တရယ်ရှိနိုင်သည်ကို ဖော်ပြနေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ သမ္မတ အိုဘားမား၏ လက်အောက်၌ ကာကွယ်ရေးဌာနတွင် အီရန်နိုင်ငံနှင့် ပတ်သက်၍ အလုပ်လုပ်ခဲ့သော Ilan Goldenberg က တုန့်ပြန်မှုတွင် အီရတ်၌ တိုက်ခိုက်မှု အရှိန်မြင့်တက်လာခြင်း သို့မဟုတ် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားနှင့် အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စု ကဲ့သို့သော အမေရိကန်၏ ဒေသတွင်း မဟာမိတ်နိုင်ငံများအပေါ် ဒုံးကျည်ဖြင့် တိုက်ခ်ိုက်မှုများ ပါဝင်လာနိုင်သည်ဟု Twitter တွင် ခန့်မှန်းခဲ့သည်။

အီရတ် စစ်ပွဲ၌ ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသော အမေရိကန်စစ်သားများတွင် ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီနှင့် တိုင်းပြည်အတွင်း သူတိုက်ခိုက်ခဲ့သော သွေးချောင်းစီးတိုက်ပွဲများ၏ နာကျင်ခါးသီးသော အမှတ်ရစရာများ ရှိနေသည်။ အီရတ်တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ဖူးသော အထက်လွှတ်တော်အမတ် Tom Cotton က “ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီဟာ သူနဲ့ အလွန်ပဲ ထိုက်တန်တာကို ရရှိသွားတာပါ။ သူ့ရဲ့ လက်ချက်နဲ့ သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ အမေရိကန် စစ်သားတွေအတွက်လည်း သူတို့နဲ့ ထိုက်တန်တဲ့ တရားမျှတမှုကို ရရှိခဲ့ကြပါတယ်” ဟု ကြေညာခဲ့သည်။ အီရတ်စစ်ပွဲမှ စစ်ပြန်တဦး ဖြစ်သလို ဒီမိုကရက်ပါတီမှ အောက်လွှတ်တော် အမတ်တဦးလည်းဖြစ်ပြီး ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ အီရန်ဆိုင်ရာ မူဝါဒကို ပြစ်တင်ဝေဖန်ခဲ့ဖူးသော Seth Moulton က ဇန်နဝါရီလ ၂ ရက်နေ့ညပိုင်းက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် ကြေညာချက်တွင် ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီကို “သူ၏ လက်တွင် အမေရိကန်သွေးများ စွန်းနေသည့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ရန်သူတဦး” ဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့သည်။

သို့သော်လည်း သူ၏ ပါတီမှ အခြားသူများကဲ့သို့ပင် Seth Moulton က ကက်ဆမ်ဆိုလမာနီကို လုပ်ကြံခဲ့ခြင်းကြောင့် ဦးတည်သွားနိုင်မည့် အခြေအနေ အတွက် စိုးရိမ်ပူပန်ခဲ့သည်။ “အီရတ်မှာ ကျနော်တို့ နှစ်ပေါင်းများစွာ လုံးထွေးသတ်ပုတ်နေခဲ့ရတဲ့ မေးခွန်းက ကျနော်တို့ ဖန်တီးထားတာထက် ပိုတဲ့ အကြမ်းဖက်သမားတွေကို ဘယ်လိုသတ်မလဲ ဆိုတာပါပဲ။ အစိုးရမှာလည်း ဗျူဟာ မရှိသေးဘဲနဲ့ ဒေသတွင်း စစ်ပွဲတခုကို မီးမွှေးပေးနိုင်တဲ့ ဒေါ်နယ်ထရမ့်ရဲ့ အရှိန်မြှင့်မှု အပေါ် အီရန်ရဲ့ တုန့်ပြန်မှုကို ကျနော်တို့ စောင့်ဆိုင်းနေချိန်မှာ အဲဒါက ဒီညအတွက် အဖြေမသိသေးတဲ့ မေးခွန်းတခုပါ။”

(အမေရိကန် အွန်လိုင်းမဂ္ဂဇင်း The Atlantic ပါ The Soleimani Assassination Is America’s Most Consequential Strike This Century ကို ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)

You may also like these stories:

အီရန်နှင့် အမေရိကန် စစ်ဖြစ်ခဲ့လျှင်

ဆော်ဒီရေနံတွင်း တိုက်ခိုက်ခံရမှုကြောင့် ရေနံဈေး ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း ခုန်တက်

အီရန်ခေါင်းဆောင်ကို အမေရိကန် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှု ချမှတ်

Your Thoughts …