ဒီမိုကရေစီ ကျဆုံးခန်းကို ဘယ်လိုရှောင်ကြမလဲ

အန်ဂိုလာ၊ ဟေတီနှင့် ကမော္ဘဒီးယားနိုင်ငံတို့က ကိုယ်ပိုင် သြဇာအရှိန်အဝါ ဖြန့်ကျက်မှုကို ရှာဖွေသည့် လူတဦး သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းတခုက တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကို ဆိုးဆိုးရွားရွား သိက္ခာချနေကြသည်။ ထိုသို့သော နိုင်ငံမျိုးကို ငှက်ပျောသီးနိုင်ငံ Banana republic ဟု ခေါ်ထိုက်သည်။ ( Banana republic အသုံးမှာ အမေရိကန် စာရေးဆရာ အိုဟင်နရီက ၁၉၀၁ ခုနှစ်တွင် ဟွန်ဒူရပ်နှင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများကို ရည်ညွှန်းရာတွင် စတင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ချမ်းသာသော အုပ်ချုပ်သူ လူတန်းစားက ဆင်းရဲမွဲတေနေသော အအုပ်ချုပ်ခံ အလုပ်သမားလူတန်းစားကို ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်ထားသော နိုင်ငံမျိုးကို ရည်ရွယ်လိုရင်းဖြစ်သည်။)

ယခုအခါ ထိုစာရင်းတွင် ထပ်တိုးလာသည့် နိုင်ငံသစ်တခုရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု (USA) ဖြစ်ပါသည်။ ကမာ္ဘ့ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံများထဲတွင် အသက်အကြီးဆုံးနှင့် အဝင့်ကြွားဆုံး နိုင်ငံတခုအနေဖြင့် စိတ်ပျက်ဖွယ်ရာ ဖြစ်သွားစေခြင်းက လူတယောက် ကြောင့်သာ ဖြစ်သည်။

သူ့အမည်မှာ ဒေါ်နယ်ထရမ့် ဖြစ်ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ၄၅ ယောက်မြောက် သမ္မတဖြစ်ပါသည်။ ရုပ်မြင်သံကြား Reality show များတွင် ထင်ရှားသူ၊ တတ်ယောင်ကားနှင့် တယူသန် ထင်ရာစိုင်းတတ်သူ ဒေါ်နယ်ထရမ့်က လွတ်လပ်ရေး ကြေညာစာတမ်း၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့် လူ့အခွင့်အရေး ဥပဒေတို့တွင် ရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြထားပြီးဖြစ်သော သူ့နိုင်ငံ၏ အခြေခံမူများကို ပေါပေါပဲပဲဖြစ်အောင် Twitter ပေါ်တွင် ရေးခဲ့သည်။

ဟုတ်ပါသည်။ သူ့တွင် အကူအညီရှိခဲ့သည်။ ရီပတ်ဘလစ်ကန်များဟု လူသိများသော စိတ်တူကိုယ်တူ အမျိုးသားနှင့် အမျိုးသမီးများက သူ့ကို ကူညီခဲ့သည်။ နောင်လာမည့်နှစ်များတွင် သမိုင်းပညာရှင်များက ကပ်ဘေးကြီးတခုဖြစ်သည့် ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ သမ္မတသက်တမ်းကို အလေးအနက် လေ့လာကြသည့်အခါ ၎င်း၏ စိတ်ပျက်ဖွယ်ရာ ဖက်ဆစ်လက်သစ် လမ်းကြောင်းကို ခြေရာခံသည့် အချိန်တွင် အရေးအကြီးဆုံး ရက်စွဲများထဲမှ တခုမှာ အမေရိကန်အထက်လွှတ်တော်က သူ့ကို အာဏာအလွဲသုံးစားမှုနှင့် စွပ်စွဲပြစ်တင်ခြင်းများမှ တရားသေလွှတ်ပေးလိုက်သော ၂၀၂၀ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၅ ရက်နေ့ ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံသားများ၏ မြေပေါ်တွင် အမြင့်ဆုံး ရုံးနှင့် ကမာ္ဘပေါ်တွင် အာဏာအရှိဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သည့် သမ္မတကို ပုဂ္ဂိုလ်ရေး အကျိုးအမြတ်အတွက် ကြိုးကိုင်ခြယ်လှယ်နိုင်ကြောင်းနှင့် ထိုသို့ ဖြစ်နိုင်အောင် ၎င်းတို့၏ ရီပတ်ဘလစ်ကန် နိုင်ငံရေး အထက်တန်းလွှာက တက်တက်ကြွကြွ လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်ကြောင်း ပြသခဲ့သည်။

အတ္တလန္တိတ်တလွှားတွင်မူ ရယ်စရာကောင်းသော မျက်နှာထားရှိပြီး ဂျာနယ်လစ်တဦး အဖြစ်မှ နေ၍ နိုင်ငံရေးသမား ဖြစ်သွားသည့် အီတန် Eton ကောလိပ် ကျောင်းသားဟောင်း ဘောရစ်ဂျွန်ဆန်ကလည်း Brexit ကို သူ အမှတ် ၁၀ ဒေါင်းနင်းလမ်းသို့ ရောက်ရှိရေးအတွက်သာမက အင်္ဂလန်ရှိ အလုပ်သမား လူတန်းစားများက သူတို့၏ကိုယ်ပိုင် အကျိုးစီးပွားကို ဆန့်ကျင် မဲပေးရေး ဆွဲဆောင်ရန်ပါ အသွင်ပြောင်းပစ်ခဲ့သည်။

ဥရောပသမဂ္ဂ (EU) တွင် အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ခြင်းက ဘုံဈေးကွက်များနှင့် လွတ်လပ်စွာ သွားလာလှုပ်ရှားခွင့်ထက် ပိုပါသည်။ အကန့်အသတ် ဖြစ်စေသည်မှန်သော်လည်း ထိုအချက်ကပင် ပါနေကျ ထုံးစံပင် ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အဖွဲ့ဝင်များ အားလုံးက ယုံကြည်မှု ဖန်တီးရန်နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ကန့်သတ်မှုများ၊ သူတို့၏ ဥရောပတိုက်တွင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် EU ၏ တင်းကျပ်မှုကို လက်ခံခဲ့ကြသည်။

ယခုအခါ အားလုံး ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။

မည်သို့ ဖြစ်ခဲ့ပါသနည်း။ ရာစုနှစ်များစွာ သက်တမ်းရှိခဲ့သော ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံများက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုပင် ဖျက်ဆီး၍ မည်ကဲ့သို့ ပျက်စီးလွယ်လာရပါသနည်း။

ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် ဘောရစ်ဂျွန်ဆင်/Reuters

ပထမအချက်မှာ မညီမျှမှုက ကသောင်းကနင်း ဖြစ်လာသည်။ ၁၉၇၀ / ၈၀ နှစ်များနှောင်းပိုင်းတွင် ရော်နယ်ရေဂင်နှင့် မာဂရက်သက်ချာတို့ စတင်ခဲ့ဖော်ဆောင်ခဲ့သည့် လွတ်လပ်သောဈေးကွက် အရင်းရှင်စနစ်ကို အလေးပေးပြီး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု မြှင့်တင်ရေးအတွက် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းကြီးများနှင့် ငွေကြေးချမ်းသာကြွယ်ဝသူများထံမှ အခွန်လျှော့ ကောက်ခံသည့် စီးပွားရေးမူဝါဒများက အလုပ်သမားများနှင့် လူလတ်တန်းစားများမှသည် ဈေးဆိုင်ပိုင်ရှင်များနှင့် အစုရှယ်ယာရှင်များအထိ အောင်မြင်တိုးတက်မှုတွင် ကြီးမားသော အပြောင်းအလဲတခုကို မီးထိုးပေးခဲ့သည်။ ဝယ်ယူနိုင်မှု စွမ်းအား ရပ်တန့်သွားပြီး အခွန်မူဝါဒက သူတို့၏ ကိုယ်ပိုင်လုပ်အားဖြင့် မဟုတ်ဘဲ အစုရှယ်ယာပေါ် အမြတ်ငွေရရှ်ိသူများကို အကျိုးဖြစ်စေခဲ့သည်။

နောက်ပိုင်းတွင် ဘေလ်ကလင်တန်၊ တိုနီဘလဲနှင့် ဘားရက်အိုဘားမားတို့ကဲ့သို့ ပိုမို၍ အလယ်အလတ်ကျသည့် ခေါင်းဆောင်များက အလားတူ မူဝါဒ အများအပြားကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းခဲ့သည်။ ကိန်းဂဏန်းများက မလိမ်ညာတတ်ကြပါ။

မာဂရက်သက်ချာ အာဏာရလာသည့် ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်၏ ကုန်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်ရေးကဏ္ဍတွင် အလုပ်သမား ဦးရေ ၆.၈ သန်း ရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ် ရောက်သည့်အခါတွင် ထိုအရေအတွက်က ၂.၆ သန်းသို့ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ အချမ်းသာဆုံးသူ ၃ ဦး၏ ပိုင်ဆိုင်မှုက တိုင်းပြည် လူဦးရေ၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သော သန်း ၁၆၀ ၏ ပိုင်ဆိုင်မှုထက် ပိုများနေခဲ့သည်။ Gini coefficients သို့မဟုတ် Gini Index (မညီမျှမှု အတိုင်းအတာ) က အတ္တလန္တိတ် သမုဒ္ဒရာ၏ ကမ်း ၂ ဖက် လုံးတွင် တက်နေခဲ့သည်။

ထို့ပြင် ဆိုရှယ်မီဒီယာ ဖွံ့ဖြိုးလာခြင်းက အတုအယောင်နှင့် လှုံ့ဆော်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကို အစစ်အဆေးမရှိ မြန်မြန်ဆန်ဆန်ဖြန့်ချိခွင့် ရရှိသွားစေခဲ့ပြီး ပြည်သူများ၏ အတွေးအခေါ် နှင့် ခံစားချက်များကို ဆန္ဒရှိသလို ပုံဖော် ပြောင်းလဲစေခဲ့သည်။

ထိုအချိန်တွင် လူမျိုးရေးနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လူနည်းစုများသာမက အမျိုးသမီးများ ကလည်း အနောက်နိုင်ငံများ၏ ပြည်သူ့ဘဝနှင့် ယဉ်ကျေးမှုတွင် ပိုမိုကြီးမားသည့် ကိုယ်စားပြုခွင့်ကို ရှာဖွေလာခဲ့ကြသည်။

သို့သော်လည်း အထက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည့် မညီမျှမှုများကို အင်္ဂလိပ်-အမေရိကန် အထက်တန်းလွှာများက မဖြေရှင်းနိုင်ခြင်းသည် လူဖြူအများစု ဖြစ်သည့် အလုပ်သမား လူတန်းစားများက သူတို့၏ခေါင်းဆောင်များ သူတို့ အခွင့်အရေးနှင့် ရပိုင်ခွင့်များအား ကာကွယ်ပေးခြင်းထက် (ခရစ်ယာန် တန်ဘိုးနှင့် လူဖြူဖြစ်ခြင်း ကဲ့သို့) စရိုက်လက္ခဏာ အထူးပြု နိုင်ငံရေးတွင် ဝင်ပါရခြင်းကို ပိုမိုစိတ်ဝင်စားစေခဲ့သည်။

တချိန်တည်းမှာပင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်အာဖရိကမှ ထွက်ပေါ်လာသော ဒုက္ခသည်ပြဿနာက လူဖြူများကို သူတို့၏ တိုင်းပြည်များတွင် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်နေရခြင်းထက် ပို၍ စိုးရိမ်ပူပန်စေခဲ့သည်။ (အမေရိကန်တွင် ဒုက္ခသည်ပြဿနာကို လက်တင် အမေရိက နွယ်ဖွားများက ကြီးစိုးထားသည်။)

၎င်းအချက်က ဒေါ်နယ်ထရမ့်နှင့် ပရိတ်သတ်အကြိုက် ဆွပေးတတ်သည့် အခြားနိုင်ငံရေးသမားများ အမြင့်သို့ ရောက်ရန် အခွင့်အလမ်း ပေးခဲ့၏။ စီးပွားရေး မညီမျှမှုများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ မလုံခြုံမှုများက (ရွှေ့ပြောင်းဝင်ရောက် လာသူများကို ဆန့်ကျင်သည့်) လူဖြူ ဒေသစွဲ ဝါဒ လှုံ့ဆော်မှုများကို မီးထိုးပေးခဲ့သည်။

တိုးတက်သောအမြင်ရှိသူများက ဤလှိုင်းကို လျော့ကျစေနိုင်မည်လား ဆိုသည်က မသဲကွဲပါ။ လေဘာပါတီ၏ ဂျယ်ရမီကော်ဘင်က စိတ်ပျက်စရာ ကောင်းလောက်အောင် ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ အိုင်အိုဝါရှိ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီမှ ပရမ်းပတာဖြစ်ရပ်က အားငယ်စရာကိုသာ မီးမောင်းထိုးပြနိုင်ခဲ့သည်။

အရှေ့တောင်အာရှမှ ကျနော်တို့အနေဖြင့် အဆိုပါ အတ္တလန္တိတ်မြောက်ပိုင်း ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံများ၏ ထိရှလွယ်မှုမှ သင်ခန်းစာယူကြရမည် ဖြစ်သည်။

သူတို့၏အမှားများကို ရှောင်လွဲ၍ ဒီမိုကရေစီက ရှေ့ဆက်သွားရန် အကောင်းဆုံးနည်းလမ်း အဖြစ်ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ဘာသာရေးနှင့် လူမျိုးရေး စုံလင်သည့် နိုင်ငံများတွင် ဖြစ်သည်။

ရှောင်ရှားရမည့် အဓိကအချက်မှာ အနောက်တိုင်း ဒီမိုကရေစီ ကျဆင်းခဲ့ရသည့် အန္တရာယ်များ ဖြစ်သည်။ ကျနော်တို့၏ လူ့အဖွဲ့အစည်းများတွင် မညီမျှမှုများ တိုးလာသည်ကို ကျနော်တို့ ဖြေရှင်းကြရပါလိမ့်မည်။ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု တခုတည်းက တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုကို ဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင်လိမ့်မည် မဟုတ်ပါ။

မညီမျှမှု အတိုင်းအတာက အမေရိကန်နှင့် ဗြိတိန် ၂ နိုင်ငံလုံးတွင် တက်နေခဲ့သည်/Reuters

၂၀၁၈ ခုနှစ် ကမာ္ဘ့ဘဏ်၏ အစီရင်ခံစာ တခုအရ အင်ဒိုနီးရှား၏ Gini အညွှန်းကိန်း (Gini Index) က ၁၉၉၀ နှစ်များတွင် ၃၀.၀ ရှိခဲ့ရာမှ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ၃၈.၁ အထိ ပိုမိုဆိုးရွားလာသည်။ စင်ကာပူတွင် ၂၀၁၆ ခုနှစ်က ၄၅.၈၊ မလေးရှားတွင် ၂၀၀၈ ခုနှစ်က ၄၅.၅ နှင့် ဖိလစ်ပိုင်တွင် ၂၀၁၅ ခုနှစ်က ၄၄.၄ ရှိခဲ့ပြီး အားလုံးက Gini Indexes ၄၀ အထက်တွင် ရှိနေရာ ဝင်ငွေမညီမျှမှု မြင့်မားလာခြင်း၏ သင်္ကေတ ဖြစ်သည်။

ခေါင်းဆောင်များက ထိုကဲ့သို့သော သတိပေးချက် သင်္ကေတများကို လျစ်လျူရှုထားကြသည်။ ကျနော်တို့၏ ပြည်သူများအတွက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံကြရမည် ဖြစ်သည်။ သူတို့၏ လုံခြုံရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေးနှင့် ကျွမ်းကျင်မှုများတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံကြရမည်။

ဆိုရှယ်မီဒီယာကိုလည်း စည်းကမ်းတကျ ဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ကြရပါမည်။ အမုန်းစကားနှင့် ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ နှိုးဆွသော ရေးသားမှုများကို အလွန်အကျွံ ဖိနှိပ်သည့် အခြေအနေမျိုးသို့ မရောက်စေဘဲ ထိန်းချုပ်ကြရမည် ဖြစ်သည်။

ကျနော်တို့၏ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှ လူမျိုးရေးနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ မြင်သာသော ကွဲကြောင်းများကို ဂရုတစိုက် ကိုင်တွယ်စီမံရမည် ဖြစ်သည်။ ကျနော်တို့၏ လူများစုနှင့် လူနည်းစု အသိုင်းအဝိုင်းများကြားတွင် တူညီသောအခြေခံကို တွေ့ရှိရန် သို့မဟုတ် ဖန်တီးရန် လိုအပ်သည်။

ထို့ပြင် ကျနော်တို့က ဆက်လက်၍ ဆက်ဆံ ထိတွေ့နေကြရမည် ဖြစ်သည်။ ပဋိပက္ခများနှင့် ပတ်သက်၍ ၂ ဘက်လုံးက သတင်းအချက်အလက် ပေးကြရမည်။ ကျနော်တို့၏ မလုံခြုံမှုများကို အဆိုးဖက်မှ ခြယ်လှယ်မည့်သူများအား သတိထား ကြရမည် ဖြစ်သည်။

ကျနော်တို့၏ ယခင် ကိုလိုနီသခင်ကြီးများနှင့် စံပြုပုဂ္ဂိုလ်များပင်လျှင် ဆိုးဆိုးရွားရွား ကျရှုံးခဲ့ကြရသည့်အတွက် ထိုကိစ္စက အလွန်ခက်ခဲသော တာဝန်တခုဖြစ်သည့် အသွင်ရှိပါသည်။ သို့သော်လည်း ရွေးချယ်စရာ မရှိပါ။

သမိုင်း၏ အမှိုက်ပုံထဲက အမေရိကန်နှင့် ဗြိတိသျှတို့နှင့် အတူ ကျနော်တို့ သွားပေါင်းရန် မဖြစ်နိုင်ပါ။

(ကာရင်ရတ်စလန်သည် အာဆီယံရေးရာများကို အထူးပြုလေ့လာရေးသားနေသူ မလေးရှား စာရေးဆရာတဦး ဖြစ်သည်။ ကွာလာလမ်ပူ အခြေစိုက် အကြံပေးအဖွဲ့ Ceritalah ASEAN ကို တည်ထောင်သူ အမှုဆောင်အရာရှိချုပ်လည်း ဖြစ်သည်။)

You may also like these stories: