မိုးလုံးပြည့် မုသာဝါဒ သို့မဟုတ် စစ်ကောင်စီ၏ မသေသပ်သော ဝါဒဖြန့်ချိရေး ဓာတ်ပြားဟောင်း

ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်နှင့် သူ၏ဗိုလ်ချုပ်များ အာဏာလုယူမှုကို ဆန့်ကျင်သူများအား ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ နှိမ်နင်းအပြီး ၆ လခွဲကြာသောအခါ မြန်မာနိုင်ငံသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်မတိုင်မီက စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအမှောင်ခေတ်သို့ ပြန်သွားနေကြောင်း ပိုမိုထင်ရှားစွာ တွေ့လာရသည်။ ဆယ်စုနှစ်တခုကြာမျှ မြန်မာပြည်သူများ မြည်းစမ်းခွင့်ရခဲ့သည့် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖေါ်ပြောဆိုခွင့်နှင့် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကို ဖျက်သိမ်းလိုုက်ကြောင်း အထူးသဖြင့် ထင်ရှားလာသည်။ လူကြီးလူငယ် သန်းပေါင်းများစွာ မျှော်လင့်ချက်များနှင့် မျှော်မှန်းချက်များကို စစ်အုပ်စုက ဖျက်ဆီးလိုက်သည့် အဓိပ္ပါယ်ပင်ဖြစ်ပြီး ပြည်တွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးတွင် လူကြိုက်များသော ဘာသာရပ်ဖြစ်သည့် စစ်ဘက်-အရပ်ဘက်ဆက်ဆံရေးသည် ပြင်မရတော့အောင် ပျက်စီးသွားခဲ့သည်။ စစ်တပ်သည် တိုင်းပြည်တွင် အမုန်းတီးခံရဆုံး အဖွဲ့အစည်းဖြစ်လာပြီး ၎င်းတို့၏လုပ်ရပ်များကို ကာကွယ်ရန် သတင်းစာများနှင့် အွန်လိုင်းတွင် စစ်တပ်ကထုတ်ဝေသည့် လေကြီးလေကျယ်များသည် သွေးချောင်းစီး စစ်အာဏာလုယူမှုနှင့် နောက်ဆက်တွဲ ကြေကွဲဖွယ် ဖြစ်ရပ်များအကြောင်း မစဉ်းစားမိပါက ရယ်စရာဖြစ်လာသည်။

အာဏာလုယူပြီးနောက် ချစ်နိုင် (စိတ်ပညာ) အမည်ရှိ စစ်အရာရှိဟောင်းကို ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီး ခန့်ခြင်းသည် ရှေ့တွင် မည်သည်တို့ ဆက်လက်ဖြစ်လာမည်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြသနေသည်။ လူရွှတ်လူနောက်များက သူ့ကို ချစ်နိုင်(စိတ်ရောဂါ) ဟုခေါ်ကြသည်။ သူ၏စာပေနှင့်ပတ်သက်သော အသိအမှတ်ပြုခံရခြင်းမှာ သူထုတ်ဝေသော စာအုပ်များ၏ အရည်အသွေးကြောင့် မဟုတ်ဘဲ အရေအတွက်ကြောင့်သာဖြစ်သည်။ မြို့တော်ဟောင်းရန်ကုန် ပလက်ဖေါင်းတွင် သူ၏စာအုပ်များကို ရောင်းခဲ့ဖူးသူများက စစ်အာဏာလုယူမှုနောက်ပိုင်းတွင် သူ၏စာအုပ်များကို ရောင်းချခြင်းမပြုကြတော့ဘဲ လူမှုကွန်ရက်တွင် ဒေါသထွက်နေသော စာအုပ်ရောင်းသူများနှင့် စာဖတ်သူများက သူ၏စာအုပ်များကို ဆုတ်ဖြဲသည့် ပုံများကို တင်ကြသည်။ သြဂုတ်လ ၁ ရက်နေ့တွင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က “အိမ်စောင့်အစိုးရ”ကို ဖွဲ့စည်းသောအခါ သူ့ကို အစိုးရအဖွဲ့ရုံးဝန်ကြီး ရာထူးသို့ တိုးပေးသောကြောင့် စစ်တပ်ဝါဒဖြန့်ချိရေး ယန္တရားမှ သူ၏စာများ ပိုမိုထွက်လာဦးမည့် သဘောရှိသည်။

လက်ရှိဖြစ်ရပ်များအပေါ် ၎င်းတို့၏အမြင်ကို ဝါဒဖြန့်သည့် ရှည်လျားသော ပထမဆုံးအားထုတ်မှုကို အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း ခေါင်းဆောင်များနှင့် မင်းအောင်လှိုင်တို့ ဧပြီလ ၂၄ ရက်နေ့က ဂျကာတာတွင် သွားရောက်မတွေ့ဆုံမီ ထုတ်ဝေသည့် ၁၁၈ မျက်နှာပါသော စာအုပ်တွင် ဖေါ်ပြထားသည်။ လက်ရှိမြန်မာ့နိုင်ငံရေးအခြေအနေဟု အမည်ပေးထားပြီး ထူးထူးဆန်းဆန်း လုံးထွေးနေသည့် အင်္ဂလိပ်စာဖြင့် ရေးထားသည့် ထိုစာအုပ်တွင် ရဲများကို ဆန္ဒပြသူများက တိုက်ခိုက်သည်ဟု စွပ်စွဲသည့် အကြမ်းဖက်မှုများ၊ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲလိမ်သည်ဆိုသည့် အသေးစိတ်များ၊ စစ်တပ်သည် မည်သည့်ဥပဒေကိုမျှ ချိုးဖေါက်ခြင်း မရှိကြောင်းပြသရန် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေကို မကြာခဏကိုးကားမှုများနှင့် “တပ်မတော်သည် အမြဲတမ်း ကတိတည်သည်” “ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများအပါအဝင် ချစ်ကြည်ရင်းနှီးသော အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် မိမိတို့သည် အပြည့်အ၀ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည်ကို အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအား ထပ်မံ အာမခံသည်” စသည့် ကတိများ ပါဝင်သည်။ ထို့အပြင် ထိုစာအုပ်ကိုရေးသူဟု ယူဆရသည့် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က သတိပေးချက်တခုကိုလည်း ထည့်သွင်းထားသည်။ “ASEAN အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံအသီးသီးတွင် စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းသော ပြဿနာများပေါ်ပေါက်နေသည်ကို မိမိတို့အထင်အရှားတွေ့နိုင်သည်။ မိမိတို့သည် အချို့အချိုးအကွေ့များတွင် လွဲချော်သွားပါက အချို့သော အခက်အခဲများနှင့် ရင်ဆိုင်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း သင်တို့အားလုံးကို သတိပေးလိုသည်” ဟုရေးသား သတိပေးသည်။

ထိုမတိုင်မီက စစ်တပ်သည် ပိုမိုတိုတောင်း သတင်းလွှာများ ထုတ်ဝေပြီး “အဓိကရုဏ်းအခြေအနေကို လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများနှင့်အညီ ထိန်းချုပ်ခြင်း” “အကြမ်းဖက်ဆန္ဒပြသူများ၏ မင်းမဲ့လူအုပ်ဆန်သော လုပ်ဆောင်မှုများနှင့် အဖျက်လုပ်ရပ်များ” “မဲစာရင်းနှင့်လက်ကျန်မဲများ ပြန်လည်သိမ်းယူခြင်း၊ လက်ခံခြင်းနှင့်အသုံးပြုမှုများကို စစ်ဆေးမှုနှင့်ပတ်သက်သည့် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်၏ကြေညာချက်” စသဖြင့် ခေါင်းကြီးများ တပ်တတ်သည်။ စစ်ကောင်စီသတင်းစာဖြစ်သော ဧပြီလ ၂ ရက်နေ့ ဂလိုဘယ်နယူးလိုက်အော့မြန်မာ Global New Light of Myanmar တွင် စစ်တပ်၏ သတင်းထုတ်ပြန်ရေးအဖွဲ့က ထုတ်ပြန်သည့် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကြေညာချက်ကို “နေရာဒေသအသီးသီးသို့ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ရောက်ရှိနေသော န်ိုင်ငံသားများကို ပြန်လည်ဖိတ်ခေါ်ခြင်း” ဟူသော ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ဖတ်ရသည်။

စစ်ကောင်စီပြောခွင့်ရသူ၏ အင်္ဂလိပ်စာ မကျွမ်းကျင်မှုကို ဟာသ လုပ်ရသည်မှာ လွယ်သော်လည်း ၎င်းတို့၏ ထူးဆန်းရှုပ်ထွေးသော စကားများသည် မြန်မာဘာသာဖြင့်ပင် မည်သည့်အဓိပ္ပါယ်မျှ မရှိသောကြောင့် ၁၉၈၈ ခုနှစ် လူအစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုများအပြီး ထူထောင်သည့် နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ (SLORC) နှင့် ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ (SPDC) တို့ကဲ့သို့သော စစ်အုပ်စုဟောင်းများ၏ သတင်းတု လှုပ်ရှားမှုများကို ထပ်မံပြုလုပ်ခြင်းသာ ဖြစ်သည်။

သမ္မတ ဦးသိန်းစိန်လက်ထက်နှင့် နောက်ပိုင်း သတင်းစာလွတ်လပ်ခွင့်ကို မြည်းစမ်းခွင့်ရခဲ့ကြသည်/ဧရာဝတီ

၁၉၈၀ ခုနှစ်များနှောင်းပိုင်းတွင် စစ်အုပ်စုသည် SLORC ဥက္ကဋ္ဌ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးစောမောင်၏ မိန့်ခွန်းများကို ထုတ်ဝေပြီး တချိန်တည်းတွင် “မိုးလုံးပြည့်မုသာဝါဒ” အမည်ရှိ စာအုပ်တအုပ်ကိုလည်း ထုတ်ဝေပြီး BBC ၊ VOA နှင့် အခြားပြည်ပအသံလွှင့်ဌာနများသည် မြန်မာန်ိုင်ငံအခြေအနေနှင့် ပတ်သက်ပြီး သတင်းမှားများကို လွှင့်နေသည်ဟု စွပ်စွဲသည်။ နောင်တွင် ထိုစာအုပ်နှစ်အုပ်ကို တွဲမရောင်းရန် လမ်းဘေးမှ စာအုပ်ရောင်းသူများကို ပိတ်ပင်လိုက်သည်။ ရွှတ်နောက်တတ်သော စာအုပ်ရောင်းသူ အချို့က လက်တဖက်တွင် စာအုပ်တအုပ်ကို ကိုင်မြှောက်ပြီး ဗိုလ်ချုပ်ကြီးစောမောင်ရဲ့ မိန့်ခွန်းတွေဟု အော်သည်။ အခြားလက်တဖက်တွင် အခြားစာအုပ်တအုပ်ကို ကိုင်မြှောက်ပြီး “မိုးလုံးပြည့်မုသာဝါဒတွေ”ဟု ဆက်လက်အော်သည်။ ထိုသို့ဟာသဉာဏ်ဖြင့် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ဆန့်ကျင်သောကြောင့် စာအုပ်ရောင်းသူများ အဖမ်းခံ၊ မခံရကို မသိရပေ။

လက်တွေ့တွင် အလိမ်အညာများသည် Global New Light of Myanmar နှင့် ၎င်း၏မြန်မာဘာသာ သတင်းစာဖြစ်သော မြန်မာ့အလင်းတို့၏ မျက်နှာဖုံးမှ စတင်သည်။ ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် စတင်တည်ထောင်သည် ဆိုသည့် စာတမ်းကို အင်္ဂလိပ်သတင်းစာမျက်နှာဖုံးမှ နောက်ဆုံးတွင် ဖြုတ်ချလိုက်သော်လည်း ထိုစာတမ်းသည် မြန်မာသတင်းစာတွင် ဆက်လက်ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ မြန်မာ့အလင်းအမည်ဖြင့် ရှေ့ဖုံးတွင် New Light of Myanmar ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်ရေးထားသော သတင်းစာတစောင်ကို ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် စတင်ထုတ်ဝေခဲ့သည်မှာ မှန်သော်လည်း ထိုသတင်းစာသည် ယနေ့ အမည်ခံထားသော သတင်းစာများနှင့် သက်ဆ်ိုင်ခြင်း မရှိပေ။ New Light of Myanmar သတင်းစာ အစစ်သည် ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်ရေးကို ဆန့်ကျင်ရာတွင် ထင်ရှားပြီး ၁၉၂၀ ခုနှစ်မှ ၁၉၄၇ ခုနှစ်အထိ ဦးတင်က စီမံအုပ်ချုပ်သည်။ ဦးတင်သည် လွတ်လပ်သော မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ဘဏ္ဍာရေးနှင့် အခွန်ဝန်ကြီးဖြစ်လာသည့် လူသူလေးစားခံရသော သတင်းစာဆရာကြီးဖြစ်သည်။ သို့သော် ထိုသတင်းစာကို ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် စစ်တပ်က ပိတ်ပင်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်း အာဏာသိမ်းပြီးနောက် သူ၏ မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီသည် ၎င်းတို့ကိုယ်ပိုင်သတင်းစာဖြစ်သော အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် Working People’s Daily ဟုခေါ်ပြီး မြန်မာဘာသာဖြင့် လုပ်သားပြည်သူ့နေ့စဉ် သတင်းစာကို ထုတ်ဝေသည်။ ထိုအမည်သည် ၁၉၈၈ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် စတင်သည့် လွတ်လပ်သော ဈေးကွက်စီးပွားရေးဆိုသည့် စနစ်နှင့် ကိုက်ညီခြင်းမရှိသောကြောင့် ထိုဝါဒဖြန့်ချိရေးယန္တရားအမည်ကို New Light of Myanmar နှင့် မြန်မာ့အလင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲလိုက်သည်။ သူ၏သတင်းစာအမည် အခိုးခံရသည်ကို သိလျှင် ဦးတင်သည် သင်္ချိုင်းကုန်းမှ ထလာမည်ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့၏ ဝက်ဆိုက်တွင်မူ ထိုသတင်းစာက ၎င်းတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် သက်တမ်းအရှည်ဆုံး အင်္ဂလိပ်ဘာသာနေ့စဉ် သတင်းစာဟု ဖေါ်ပြထားပြီး ထိုလိမ်ညာမှုသည် ဝီကီပီးဒီးယားအထိပါသွားပြီး ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်သည်ဟု ဖေါ်ပြထားသည်။

မြန်မာ့အလင်းနှင့် ကြေးမုံ နာမည်များသည် ခိုးယူသုံးစွဲထားသော သတင်းစာနာမည်များ ဖြစ်သည်/ဧရာဝတီ

ထိုလိမ်ညာမှုသည် လူပေါင်းမည်မျှကို အရှုးလုပ်ပြီးပြီကို ပြောရန်ခက်ခဲသော်လည်း ထိိုသို့ အလိမ်ခံရသူ များတွင် မြန်မာနိုင်ငံ မီဒီယာသမိုင်းနှင့် ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်သူများ ပါဝင်မည်မဟုတ်ပေ။ ၎င်းတို့ကိုပိုမို မျက်နှာသာပေးရန် ဗိုလ်ချုပ်များ၏ အားထုတ်မှုအဆက်ဆက်သည်လည်း မအောင်မြင်ပေ။ ဖေဖေါ်ဝါရီလတွင် အာဏာသိမ်းပြီးနောက် နောက်ဆုံးစစ်ကောင်စီသည် ၎င်းတို့၏ပုံရိပ်ကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင်လုပ်ဆောင်ရန် အစ္စရေးကနေဒီယန် လော်ဘီသမား အရီ ဘန် မန်နာရှဲ ဦးဆောင်သည့် Dickens & Madson လုပ်ငန်းတခုကို ငှားရမ်းခဲ့သည်။ အမေရိကန် တရားရေးဌာနသို့ တင်သွင်းသော စာရွက်စာတမ်းများအရ Dickens & Madson နှင့် မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်များအကြား ချုပ်ဆိုသောစာချုပ်သည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ သန်းတန်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှ အခြေအနေမှန်ကို ရှင်းပြပြီး ထိုအခြေအနေကို နားလည်မှုလွဲနေသည့် အမေရိကန်နှင့် အခြားနိုင်ငံများကို ပြောပြပေးရန်ဖြစ်သည်။

ဘန်မန်နာရှဲ၏ ကိုယ်ရေးမှတ်တမ်းမှာလည်း ကောင်းလှသည် မဟုတ်ပေ။ အစ္စရေးထောက်လှမ်းရေး အရာရှိဟောင်းတဦးဖြစ်ပြီး C-130 Hercules သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးလေယာဉ် ၃ စင်းကို အီရန်သို့ ရောင်းချရန်ကြိုးစားပြီး ဥပဒေချိုးဖေါက်သောကြောင့် ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် အဖမ်းခံရသော်လည်း နောင်တွင် အမှုမှ လွတ်မြောက်သွားသည်။ ထို့နောက် သူသည် ဇင်ဘာဘွေ အာဏာရှင် ရောဘတ်မူဂါဘီနှင့် ဇင်ဘာဘွေဖွား မူးယစ်မှောင်ခို ပေါလ်လီ ရောက်စ် (သူသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် အဖမ်းခံရပြီးနောက် မူးယစ်နှိမ်နင်းရေးဌာနနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် သဘောတူခဲ့သည်) နှင့် ဆူဒန်စစ်ဘုရင် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး မိုဟာမက် ဟမ်ဒန် ဒါဂါလို တို့အတွက် ပြင်ပဆက်ဆံရေး ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ မိုဟာမက် ဟမ်ဒန်ဒါဂါလို၏ တပ်များသည် ၂၀၁၄ နှင့် ၂၀၁၅ အတွင်း ဒါဖူးတွင် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ်ကျူးလွန်သော ရာဇဝတ်မှုများ ကျူးလွန်ခဲ့သည်။

ဘန် မန်နာရှဲ၏ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေခြင်းသည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များကပင် စတင်ခဲ့ပြီး ထိုစဉ်က သူသည် ဒုံးကျည်များနှင့် တိုက်ခိုက်ရေး ရဟတ်ယာဉ်များအပါအဝင် အဆင့်မြင့်လက်နက်များကို မြန်မာစစ်အုပ်စုသို့ ရောင်းရန်ကြိုးစားကြောင်း စာရေးသူ ရရှိထားသည့် လျှို့ဝှက်စာရွက်စာတမ်းများအရ သိရသည်။ ထိုအားထုတ်မှုများသည် အကောင်အထည်ပေါ်မလာသော်လည်း သူနှင့်မြန်မာစစ်တပ်အကြား ဆက်ဆံရေးသည် ထိုလျှို့ဝှက်လုပ်ငန်းများကြောင့် ထိခိုက်ပုံမရပေ။ သို့သော်လည်း သူနှင့်စစ်ကောင်စီအကြား ဒေါ်လာ ၂ သန်းတန် သဘောတူညီချက်သည်လည်း အကောင်အထည်ပေါ်မလာခဲ့ပေ။ အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများကြောင့် စစ်ကောင်စီက သူ့ကို ငွေပေးချေရန် မဖြစ်နိုင်တော့ဟု ဆိုကာ ဗိုလ်ချုပ်များအတွက် အလုပ်လုပ်ပေးနေခြင်းကို ရပ်ဆိုင်းလိုက်ကြောင်း ဇူလိုင်လလယ်တွင် သူကြေညာသည်။

ယခင်ကဆက်ဆံခဲ့ဖူးသည့် ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေးလုပ်ငန်း၏ မှတ်တမ်းသည်လည်း မြန်မာဗိုလ်ချုပ်များအတွက် မျှော်လင့်ချက်မရှိသလောက်ပင်ဖြစ်သည်။ မြန်မာစစ်အုပ်စု၏ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကို အခြားနိုင်ငံများကအလေးမထားစေရန် အားထုတ်မှုများသည် အမေရိကန်နှင့် အနောက်နိုင်ငံများ၏ ထင်မြင်ယူဆချက်များကို သြဇာသက်ရောက်စေခြင်း မရှိသလောက်ပင်ဖြစ်သည်။ မြန်မာစစ်တပ်၏ပုံရိပ်ကိုကောင်းအောင်လုပ်ရန် ပထမဆုံး အားထုတ်မှုသည်လည်း ကံမကောင်းအကြောင်းမလှပေ။ ထိုအားထုတ်မှုတွင် အက်ဒွပ် ဗွန် ကလိုဘတ် ဆိုသူပါဝင်ပြီး သူ့ကို ငရဲမှလော်ဘီသမားအဖြစ် လူသိများသည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ် ဒီမိုကရေစီ အရေးတော်ပုံအပြီးတွင် ဝါရှင်တန်ရှိ မြန်မာသံရုံးကို ကိုယ်စားပြုဆောင်ရွက်ခြင်းမတိုင်မီက သူသည် အီရတ်မှ ဆက်ဒန်ဟူစိန်၊ လိုက်ဘေးရီးယန်း အာဏာသိမ်းသူ ဆင်မြူရယ်ဒိုး၊ ရိုမေးနီးယား အာဏာရှင် နီကိုလေ ချောင်ဆက်စကူး၊ ဇိုင်ယာအာဏာရှင် မိုဘူတူ ဆီဆီ ဆက်ကို တို့ကို ကာကွယ်ပေးခဲ့ဖူးသည်။ Washington Babylon အမည်ရှိစာအုပ်တွင် အလက်ဇန္ဒား ကော့ဘန်းနှင့် ကင် ဆေးလ်ဗားစတိန်းတို့က ဗွန် ကလိုဘတ်အကြောင်းရေးသားရာတွင် ဝါရှင်တန်မှ ကျင့်ဝတ်ပျက်သည့် လော်ဘီသမားများအကြားတွင်ပင် သူသည် မည်သူမျှမထိရဲသည့် ဖေါက်သည်များကို ကိုင်တွယ်သည်ဟု ထင်ရှားသည်ဟု ဖေါ်ပြသည်။ ကျန်းမာရေးချို့ယွင်း မွဲပြာကျပြီးနောက် ဗွန်ကလိုဘတ်သည် ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ရောမရှိ Castel Sant’Angelo ရဲတိုက် တံတိုင်းပေါ်မှ ခုန်ချပြီး အဆုံးစီရင်သွားသည်။

သူ့နေရာတွင် အစားဝင်လာသော လုပ်ငန်းမှာ ထိုစဉ်က အန်းဝရိုဘလက်စကီး ဦးဆောင်သည့် Jefferson Waterman International ဖြစ်သည်။ သူသည် ၁၉၈၆ ခုနှစ်က သမ္မတရော်နယ်ရီဂင် အစိုးရတွင် လက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့သူဖြစ်ပြီး ၁၉၈၈ ခုနှစ် အစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုအပြီး မြန်မာနိုင်ငံသို့ မူးယစ်ဆေးဝါးတိုက်ဖျက်ရေး အကူအညီ မပေးရေး လုပ်ဆောင်ရာတွင် အရေးပါသော အခန်းမှပါဝင်သည်။ ထိုစဉ်က ရန်ကုန်တွင် ရုံးစိုက်သည့် စစ်အစိုးရထက် လူထုထောက်ခံယုံကြည်မှု ပိုမိုရရှိသည့် အစိုးရတရပ် ဖြစ်မလာမခြင်း မြန်မာနိုင်ငံသည် မူးယစ်ဆေးဝါးတိုက်ဖျက်ရေးကို ထိထိရောက်ရောက် လုပ်နိုင်မည်မဟုတ်ကြောင်း သူပြောသည်။ သို့သော် ဗိုလ်ချုပ်များ၏ လူမှုဆက်ဆံရေး ကိုယ်စားလှယ်ဖြစ်လာသောအခါ သူက မြန်မာနိုင်ငံသည် “လှပပြီး စိတ်လှုပ်ရှားစရာနိုင်ငံ”ဖြစ်ကြောင်းကြော်ငြာကာ ဗိုလ်ချုပ်များ၏ စကားဖြစ်သည့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ပြည်ပမှ ဒီမိုကရေစီလိုလားသူများကို ထောက်ခံကာ အကြမ်းဖက်မှုကိုထောက်ပံ့နေသည်ဟု သူပြောသည်။ သို့သော်လည်း ထိုကဲ့သို့ လုပ်ဆောင်ခြင်းကြောင့် စစ်အုပ်စု၏ ပုံရိပ်သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင်သာမက မည်သည့်နေရာတွင်မျှ ပိုမိုတောက်ပြောင်လာခြင်း မရှိပေ။ အမေရိကန် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများကို ရုတ်သိမ်းအောင် ပိုမိုလုပ်ဆောင်ပေးသည့် လော်ဘီအုပ်စုဖြစ်သော Atlantic Group နှင့် ထိုကိစ္စအတွက်ပင် ထပ်မံငှားရမ်းသော DCI Group တို့၏ အားထုတ်မှုများသည်လည်း အရာမရောက်ပေ။

စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအောက်မှ မြန်မာမီဒီယာများ၏ ဝမ်းနည်းစရာကောင်းသောအခြေအနေသည် နိုင်ငံ၏ ကြွယ်ဝလှသော စာပေနှင့်ပညာရပ် အစဉ်အလာနှင့် ကိုက်ညီခြင်း မရှိပေ။ ၁၉၆၂ ခု စစ်အာဏာသိမ်းမှု မတိုင်မီက မြန်မာနိုင်ငံတွင် သတင်းစာပေါင်း ၃၀ ကျော်ရှိသည်။ မြန်မာနှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာများဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် ထိပ်တန်းသတင်းစာများအပြင် တရုတ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်သည့် သတင်းစာ ၅ စောင်၊ ဟင်ဒီဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် သတင်းစာ ၂ စောင်၊ အူရဒူ၊ တမီလ်၊ တယ်လူဂူနှင့် ဂူဂျရတ်တီ ဘာသာစကားများဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် သတင်းစာ တစောင်စီရှိပြီး ရှမ်း၊ ကချင်၊ ကရင်နှင့် အခြားတိုင်းရင်းသားဘာသာစကားများဖြင့် ထုတ်ဝေသည့် မဂ္ဂဇင်းများ၊ စာစောင်များကို ထည့်မပြောသေးပေ။ ၁၉၆၄ ခုနှစ်နှစ်ဦးတွင် တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေးကို ကာကွယ်သည့် ဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းလိုက်သောအခါ မြန်မာသတင်းလုပ်ငန်း၏ ရှင်သန်တက်ကြွှမှုများကို အပြင်းအထန် ထိခိုက်သွားစေသည်။ ပုဂ္ဂလိက သတင်းစာများအားလုံးကို ပိတ်ပင်လိုက်ပြီး ၎င်းတို့၏ ပိုင်ဆိုင်မှုများကို သိမ်းယူလိုက်သည်။ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်းလုပ်ငန်းများကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာနှင့် မြန်မာဘာသာဖြင့်သာ ပြုလုပ်ရမည်။ Working People’s Daily နှင့် လုပ်သားပြည်သူ့နေ့စဉ်အပြင် Guardian ၊ ကြေးမုံနှင့် ဗိုလ်တထောင်စသည့် အခြားသတင်းစာ ၃ စောင်သာရှိတော့ပြီး ၎င်းတို့ကလည်း ထိုစဉ်က စစ်အုပ်စုဖြစ်သည့် ဗိုလ်ချုပ် နေဝင်း၏ တော်လှန်ရေးကောင်စီက နိုင်ငံပိုင်သိမ်းထားပြီး ဖြစ်၍ လွတ်လပ်သော သတင်းစာများမဟုတ်တော့ပေ။

ရန်ကုန်မြို့ ပန်းဆိုးတန်းရှိ စာအုပ်အဟောင်း အရောင်းဆိုင်တဆိုင်ကို ၂၀၁၆ ခုနှစ်အတွင်း မြင်ခဲ့ရစဉ်/ ဧရာဝတီ

၂၆ နှစ်ကြာ တိတ်ဆိတ်နေပြီးနောက် မြန်မာ စိတ်ကူးစိတ်သန်း အတွေးအခေါ်ယုံကြည်ချက်များ ပြန်လည်ထွန်းကားလာသည့် ၁၉၈၈ ခုနှစ် သြဂုတ်-စက်တင်ဘာ အရေးတော်ပုံအထိ မည်သည့် အပြောင်းအလဲမျှ မရှိပေ။ ပုဂ္ဂလိက ထုတ်ဝေသော သတင်းစာများပေါ်လာကြသည်။ အချို့မှာနေ့စဉ် သတင်းစာများဖြစ်ပြီး အချို့မှာ ပြတ်တောင်း ပြတ်တောင်း ထုတ်ဝေသော သတင်းစာများဖြစ်သည်။ သတင်းစာအမည်များမှာလည်း စိတ်ကူးစိတ်သန်းကောင်းလှသည့် အရုဏ်ဦး၊ လွတ်မြောက်ရေးနေ့စဉ်၊ သတင်းထူး၊ အောင်ပွဲ၊ သတင်းလွှာ စသည့် အမည်များဖြင့် ထုတ်ဝေကြသည်။ သို့သော် ထိုသို့တိုတောင်းသောလွတ်လပ်မှုသည် စစ်တပ်က ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ပြီး SLORC ကို ဖွဲ့စည်းလိုက်ကြောင်းကြေညာသည့် စက်တင်ဘာလ ၁၈ ရက်နေ့တွင် အဆုံးသတ်သွားသည်။ ရန်ကုန်နှင့် အခြားမြို့များရှိ လမ်းမများတွင် ပြည်သူများကို ပစ်သတ်ကြသည်။ ထောင်ပေါင်းများစွာကို ဖမ်းဆီးပြီး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများသည် အိန္ဒိယနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံများသို့ ထွက်ပြေးရပြီး ပထမတွင် ပုံနှိပ်နှင့် နောက်ပိုင်းတွင် အွန်လိုင်း ထုတ်ဝေမှုများ ပေါ်ပေါက်လာသည်။ ၎င်းတို့အနက်တခုမှာ ဧရာဝတီ ဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်ဘန်ကောက်တွင် သတင်းလွှာအဖြစ် စတင်ပေါ်ပေါက်လာသည့် အဝေးရောက်မြန်မာများက ထုတ်ဝေသည့် စာစောင်ဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဂုဏ်ယူဝံ့ကြွားစရာမီဒီယာ အစဉ်အလာ နောက်တကြိမ် ပြန်လည်မွေးဖွားလာသည်မှာ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲနှင့် နောက်တနှစ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်း ဦးသိန်းစိန်၏ အရပ်သားတပိုင်းအစိုးရကို ခန့်အပ်ပြီး နောက်မှသာဖြစ်သည်။ သို့သော် စစ်တပ်က နိုင်ငံကို ထပ်မံတင်းကျပ်လိုက်သောကြောင့် ထိုကာလသည်လည်း အဆုံးသတ်သွားပြီဖြစ်သည်။ စစ်ကောင်စီက အတိုက်အခံများကို ချေမှုန်းရန် ကြိုးစားရာတွင် သတင်းသမားများသည် အထူးပစ်မှတ်များဖြစ်နေသည်။ မြန်မာသတင်းသမားများ၊ ကဗျာဆရာများနှင့် အခြားစာရေးဆရာများသည် တနိုင်ငံလုံးရှိထောင်များတွင် ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်ခံနေရသည်။ အများအပြားသည် ပုန်းအောင်းနေရပြီး ကံကောင်းသူအချို့မှာ ပြည်ပသို့ ထွက်ပြေးနိုင်ကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် သတင်းသမားများထောင်အချဆုံး နိုင်ငံဖြစ်လာကြောင်း သတင်းသမားများကာကွယ်ရေးကော်မတီ CPJ က ဇူလိုင်လ အစီရင်ခံစာတစောင်တွင် ပြောသည်။

တချိန်တည်းတွင် မြန်မာဗိုလ်ချုပ်များသည် ၎င်းတို့ကို မည်သူမျှ အယုံအကြည်မရှိသည်ကို သဘောမပေါက်ဘဲ အတိတ်ကိုလည်း လေ့လာခြင်း မရှိကြပေ။ ၎င်းတို့သည် ခပ်ကြမ်းကြမ်း ဝါဒဖြန့်စာများကို ထပ်မံပုံနှိပ်ပြီး နောက်ထပ်စစ်အာဏာရှင်စနစ်အောက်တွင် မနေလိုသော ပြည်သူများအား ၎င်းတို့၏ အကြမ်းဖက်ဖိနှိပ်မှုကို ကာကွယ်ရန် အင်အားချည့်နဲ့ပြီး အကျိုးမရှိသော လုပ်ရပ်များအတွက် ငွေအမြောက်အများ ဖြုန်းတီးနေကြသည်။ လွတ်လပ်သော သတင်းလုပ်ငန်းသည် ပြည်ပသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိသွားပြီး ၎င်းတို့၏သတင်းများကို ဖြန့်ချိရန် အင်တာနက်ကို သုံးနေရပြီး ထိုနည်းဖြင့်ပင် ဒစ်ဂျစ်တယ် မီဒီယာ မရှိသေးသော ၁၉၈၈ ခုနှစ် ဖြိုခွဲမှုနောက်ပိုင်း ပုံနှိပ်စာစောင်များထက်ပင် ပိုမိုများပြားသော ပြည်သူများထံရောက်ရှိနေသည်။

အဝေးရောက်မြန်မာသတင်းသမားများ မည်သည့်အချိန်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်နိုင်ပြီး စစ်အာဏာမသိမ်းမီကကဲ့သို့ လုပ်ကိုင်နိုင်မည်ကိုမူ ခန့်မှန်း ပြောဆိုရန်သာ တတ်နိုင်သည်။ သို့သော် မင်းအောင်လှိုင်က ဝန်ကြီးချုပ်လုပ်ပြီး အိမ်စောင့်အစိုးရဖွဲ့စည်းခြင်းနှင့် ချစ်နိုင်(စိတ်ပညာ) ကဲ့သို့သော လူမျိုးကို ပြန်ကြားရေးအကြီးအကဲခန့်ထားခြင်းသည် လာမည့်နှစ်ပေါင်းများစွာတွင် စစ်အုပ်စုသည် အကြွင်းမဲ့အာဏာကို ချုပ်ကိုင်ထားမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြသနေသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်မျှတသော ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပြီး အနိုင်ရသူကို အာဏာလွှဲမည်ဆိုသော စစ်အုပ်စု ကတိသည် ဖြစ်နိုင်ပါမည်လော။ အရူးများနှင့် စစ်အုပ်စု မဟာမိတ် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်းသာ ထိုကတိကို ယုံမည်ဖြစ်သည်။ ရန်ကုန်မှ လမ်းဘေးစာအုပ်သည်များ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များနှောင်းပိုင်းက ပြောသည့်စကားကို ကိုးကားရမည်ဆိုပါက မိုးလုံးပြည့်မုသာဝါဒ ဟုသာပြောရတော့မည်။

(ဘာတေးလစ်တနာသည် အာရှအကြောင်း ဆယ်စုနှစ် ၄ ခုကျော်ကြာရေးသားခဲ့သော ဆွီဒင်သတင်းစာဆရာ၊ စာရေးဆရာနှင့် သေနင်္ဂဗျူဟာ အတိုင်ပင်ခံဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီ အင်္ဂလိပ်ပိုင်းပါ ‘All Lies!’: Myanmar Junta’s Clumsy Propaganda Has a Disturbingly Familiar Ring ကို ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)

You may also like these stories:

အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီခေါင်းဆောင် စိတ်လွတ်ကိုယ်လွတ် ဖြစ်နေပြီ

မြန်မာစစ်တပ်၏ လုပ်ဇာတ်များအား လျှော့ချခြင်း