ဆီးရီးယားသမ္မတ ဘာရှား အာဆတ်ကို ဖြုတ်ချသည့် အံ့သြစရာ ပုန်ကန်မှု စစ်ခေါင်းဆောင် အဘူ မိုဟာမက် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် နှစ်ပေါင်းများစွာ ပတ်သက်မှုကို စွန့်လွှတ်ပြီး ဗဟုဝါဒီနှင့် ဘာသာရေး သဘောထားကြီးမှုကို ထောက်ခံသူအဖြစ် သူ့ကိုယ်သူ ပြန်လည်ပုံဖော်ကာ အများပြည်သူအကြားပုံရိပ်ကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ရန် နှစ်ပေါင်းများစွာ အချိန်ယူရသည်။ မကြာသေးမီရက်များအတွင် ထိုပုန်ကုန်မှုတွင် သူ၏ စစ်ဘက်လျှို့ဝှက်အမည်ကို စွန့်လွှတ်ပြီး သူ့အမည်ရင်း အာမက် အယ်လ် ရှာရားကို သုံးစွဲခေါ်ဝေါ်လာကြသည်။
ဂျီဟတ်ဝါဒီအစွန်းရောက်အဖြစ်မှ အလားအလာရှိသော နိုင်ငံတည်ထောင်သူအဖြစ် အသွင်ကူးပြောင်းသည့် အတိုင်းအတာသည် ယခုအခါတွင် စမ်းသပ်ခံနေရပြီဖြစ်သည်။
သူပုန်များက ဆီးရီးယားမြို့တော် ဒမတ်စကတ်ကို သိမ်းပိုက်ပြီး အာဆတ်သည် ထွက်ပြေးကာ သူ့မိသားစု၏ သံမဏိအုပ်ချုပ်မှု နှစ်ပေါင်း ၅၀ ကြာပြီးနောက် ပထမဆုံးအနေဖြင့် ဆီးရီးယားကို မည်သို့ အုပ်ချုပ်မည်နည်းဆိုသည့်မေးခွန်း ပေါ်ပေါက်လာသည်။
သူပုန်များက ဆီးရီးယားမြို့တော် ဒမတ်စကတ်ကို သိမ်းပိုက်ပြီး အာဆတ်သည် ထွက်ပြေးကာ သူ့မိသားစု၏ သံမဏိအုပ်ချုပ်မှု နှစ်ပေါင်း ၅၀ ကြာပြီးနောက် ပထမဆုံးအနေဖြင့် ဆီးရီးယားကို မည်သို့ အုပ်ချုပ်မည်နည်းဆိုသည့်မေးခွန်း ပေါ်ပေါက်လာသည်။
ဆီးရီးယားနိုင်ငံသည် အမျိုးမျိုးသော လူမျိုးစုနှင့် ဘာသာရေးအသိုက်အဝန်းများ နေထိုင်ရာနိုင်ငံဖြစ်ပြီး အာဆတ်၏ နိုင်ငံတော်နှင့် စစ်ပွဲနှစ်ပေါင်းများစွာကြောင့် တဖွဲ့နှင့်တဖွဲ့ မကြာခဏ ထိပ်တိုက်တွေ့သည်။
ဆွန်နီအစ္စလမ်မစ် အစွန်းရောက်များ သိမ်းယူမည်ကို အများအပြားက စိုးရိမ်ကြသည်။ နိုင်ငံသည် မျိုးစုံဖြစ်နေသည့် ကွဲပြားခြားနားသော လက်နက်ကိုင်အုပ်စုများအကြားတွင်လည်း အစိတ်စိတ်အမွှာမွှာဖြစ်နေပြီး ရုရှားနှင့် အီရန်မှသည် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု၊ တူရကီနှင့် အစ္စရေး ပြည်ပအင်အားကြီးနိုင်ငံများကလည်း ထိုအရှုပ်အထွေးတွင် ဝင်ရောက်ပတ်သက်နေကြသည်။
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက အကြမ်းဖက်သမားအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည့် အသက် ၄၂ နှစ်အရွယ် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် ဒီဇင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့ အစောပိုင်းတွင် ဒမတ်စကတ် ကျပြီးနောက် လူမြင်ကွင်းသို့ ထွက်မလာသေးပေ။ သို့သော် သူနှင့် သူပုန်တပ်ဖွဲ့ ဟာယတ် တာရီရာ အယ်လ်ရှမ် (HTS) သည် အဓိကအဖွဲ့အစည်းတခုအဖြစ် ထွက်ပေါ်လာသည်။ သူ၏ သူပုန်တပ်ဖွဲ့ဝင် အများအပြားသည် ဂျီဟတ်ဝါဒီများ ဖြစ်သည်။
အာဆတ်၏ အီရန်-ရုရှား ကျောထောက်နောက်ခံပြု အုပ်ချုပ်ရေးနိုင်ငံ၏ ဒေသအများအပြားတွင် ခိုင်မာသဖွယ်ဖြစ်နေစဉ် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် နှစ်ပေါင်းများစွာကြာအောင် အာဏာစုဖွဲ့နိုင်ရန် လုပ်ဆောင်ပြီး ဆီးရီးယားနိုင်ငံ အနောက်မြောက်ထောင့် အစ်ဒ်လစ်ဘ်ပြည်နယ်တွင် ပုန်းကွယ်နေထိုင်သည်။
သူသည် ပြိုင်ဘက်များနှင့် မဟာမိတ်ဟောင်းများကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းပြီး အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းများအကြား ကျွမ်းကျင်စွာ လှုပ်ရှားသည်။ နိုင်ငံတကာအစိုးရများ၏ ထောက်ခံမှုရရန် အစ်ဒ်လစ်ဘ်ကို စီမံအုပ်ချုပ်နေပြီး ဘာသာရေးနှင့် လူမျိုးရေး လူနည်းစုများကို အာမခံသည့် တရားဝင်အသိအမှတ်ပြု မခံရသည့် “ကယ်တင်ရေးအစိုးရ” ၏ ပုံရိပ်ကို မြှင့်တင်ရန် ၎င်းက ကြိုးစားနေသည်။ အယ်လ် ဂိုလာနီသည် မျိုးနွယ်စုအမျိုးမျိုးနှင့် အခြားအုပ်စုများကိုလည်း ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်ထားသည်။
ထိုကြိုးပမ်းမှုတလျှောက်တွင် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် သဘောထားတင်းမာသော အစ္စလမ်မစ် ပြောက်ကျားတဦးအဖြစ် သူ၏ဝတ်ရုံကိုခွာချပြီး တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်းများတွင် အနောက်တိုင်းဝတ်စုံ ဝတ်ဆင်ကာ နိုင်ငံတော် အင်စတီကျူးရှင်းများ တည်ဆောက်ရေးနှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံ၏ ကွဲပြားစုံလင်မှုကို ထင်ဟပ်ရန် အာဏာဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု လျှော့ချရေးတို့ကို ပြောဆိုတတ်သည်။
ထိုကြိုးပမ်းမှုတလျှောက်တွင် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် သဘောထားတင်းမာသော အစ္စလမ်မစ် ပြောက်ကျားတဦးအဖြစ် သူ၏ဝတ်ရုံကိုခွာချပြီး တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်းများတွင် အနောက်တိုင်းဝတ်စုံ ဝတ်ဆင်ကာ နိုင်ငံတော် အင်စတီကျူးရှင်းများ တည်ဆောက်ရေးနှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံ၏ ကွဲပြားစုံလင်မှုကို ထင်ဟပ်ရန် အာဏာဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု လျှော့ချရေးတို့ကို ပြောဆိုတတ်သည်။
“မည်သည့် အုပ်ချုပ်သူတယောက်တည်းကမှ အငြင်းပွားဖွယ် ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ မချနိုင်တဲ့၊ အင်စတီကျူးရှင်းဆန်တဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်တမျိုးနဲ့ ဆီးရီးယားဟာ ထိုက်တန်တယ်” ဟု လွန်ခဲ့သောသီတင်းပတ်က CNN သတင်းဌာနနှင့် တွေ့ဆုံစဉ် ပြောခဲ့သောကြောင့် အာဆတ် အာဏာလက်လွတ်ပြီး နောက်ဆုံးတွင် HTS အား ဖျက်သိမ်းမည့် ဖြစ်နိုင်ခြေကို ပြသနေသည်။
“စကားလုံးနဲ့ မဆုံးဖြတ်နဲ့၊ လုပ်ရပ်နဲ့ ဆုံးဖြတ်ပါ” ဟု အယ်လ် ဂိုလာနီက ပြောသည်။
အီရတ်မှ အယ်လ် ဂိုလာနီ၏ နိဒါန်း
အယ်လ် ဂိုလာနီ၏ အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် ဆက်ဆံရေးသည် အီရတ်မှ အမေရိကန်တပ်များကို တိုက်ခိုက်နေသည့် အစွန်းရောက်သမားများနှင့် သူပူးပေါင်းလိုက်သည့် ၂၀၀၃ ခုနှစ်က စတင်သည်။ ဆီးရီးယား ဇာတိဖွား အယ်လ် ဂိုလာနီသည် အမေရိကန်စစ်တပ်၏ ဖမ်းဆီးခံရသော်လည်း အီရတ်တွင်ပင် ဆက်လက်ရှိနေသည်။
ထိုကာလအတွင်း အယ်လ်ကိုင်ဒါ စိတ်သဘောထားတူ အုပ်စုများကို အလွဲသုံးစားလုပ်ပြီး အဘူ ဘာကာ အယ်လ် ဘက်ဒါဒီ ဦးဆောင်သည့် အစွန်းရောက် အီရတ် အစ္စလမ်မစ် နိုင်ငံတော်အဖွဲ့ ဖွဲ့သည်။
၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ဆီးရီးယားမှ အာဆတ်ကို ဆန့်ကျင်သည့် လူထုအုံကြွမှုသည် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ နှိမ်နင်းခံရပြီး မီးကုန်ယမ်းကုန်တိုက်သည့် စစ်ပွဲဖြစ်လာစေသည်။ အယ်လ် ဘက်ဒါဒီက နူစရာတပ်ဦး ဟုခေါ်သည့် အယ်လ်ကိုင်ဒါအဖွဲ့ခွဲကို ထူထောင်ရန် သူ့ကို ဆီးရီးယားသို့ စေလွှတ်လိုက်သောအခါ သူ၏ ထင်ရှားကျော်ကြားမှု မြင့်တက်လာသည်။
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက ထိုအဖွဲ့သစ်ကို အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် တံဆိပ်ကပ်သည်။ ထိုသတ်မှတ်ချက်သည် ဆက်လက်ရှိနေပြီး အမေရိကန် ပြည်ထာင်စုက သူ့အတွက် ဆုငွေ ဒေါ်လာ ၁၀ သန်း ထုတ်ထားသည်။
နူစရာတပ်ဦးနှင့် ဆီးရီးယားပဋိပက္ခ
၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ဆီးရီးယားပြည်တွင်းစစ် ပြင်းထန်လာသောအခါ အယ်လ် ဂိုလာနီ၏ ရည်မှန်းချက်များလည်း ကြီးမားလာသည်။ နူစရာတပ်ဦးကို ဖျက်သိမ်းပြီး ထိုတပ်ဦးကို အီရတ်မှ အယ်လ်ကိုင်ဒါ စစ်ဆင်ရေးနှင့် ပူးပေါင်းကာ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယား အစ္စလမ်မစ် နိုင်ငံတော် (ISIS) ကို ဖွဲ့စည်းရန် အယ်လ် ဘက်ဒါဒီ၏ တောင်းဆိုမှုကို အာခံသည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ဆီးရီးယားပြည်တွင်းစစ် ပြင်းထန်လာသောအခါ အယ်လ် ဂိုလာနီ၏ ရည်မှန်းချက်များလည်း ကြီးမားလာသည်။ နူစရာတပ်ဦးကို ဖျက်သိမ်းပြီး ထိုတပ်ဦးကို အီရတ်မှ အယ်လ်ကိုင်ဒါ စစ်ဆင်ရေးနှင့် ပူးပေါင်းကာ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယား အစ္စလမ်မစ် နိုင်ငံတော် (ISIS) ကို ဖွဲ့စည်းရန် အယ်လ် ဘက်ဒါဒီ၏ တောင်းဆိုမှုကို အာခံသည်။
သို့သော် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် အယ်လ်ကိုင်ဒါကို သစ္စာခံပြီး အယ်လ်ကိုင်ဒါကလည်း နောင်တွင် ISIS နှင့် လမ်းခွဲခဲ့သည်။ နူစရာတပ်ဦးသည် ISIS ကို တိုက်ခိုက်ပြီး အာဆတ်ကို လက်နက်ကိုင်ဆန့်ကျင်မှုအတွင်း ၎င်း၏ပြိုင်ဘက်အများစုကိုလည်း သုတ်သင်ရှင်းလင်းခဲ့သည်။
ပဋိပက္ခအဆုံးသတ်ရန် ဂျနီဗာမှ နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးပွဲများကို လက်မခံကြောင်း ၂၀၁၄ ခုနှစ် သူ၏ ပထမဆုံး တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုတွင် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် သူ၏မျက်နှာကို ဖုံးအုပ်ထားပြီး အယ်လ်ဂျာဇီးယား သတင်းဌာန၏ ကာတာဌာနခွဲမှ သတင်းထောက်တဦးကို ပြောသည်။
သူ၏ရည်မှန်းချက်မှာ ဆီးရီးယားကို အစ္စလမ်မစ်ဥပဒေဖြင့် အုပ်ချုုပ်သည်ကို မြင်ရရန်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံမှ အလာဝိုက်များ၊ ရှီအိုက်များ၊ ဒရုဇ်များနှင့် ခရစ်ယာန် လူနည်းစုများအတွက် နေရာမရှိကြောင်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြောသည်။
အာဏာခိုင်မာအောင်လုပ်ပြီး တံဆိပ်ပြောင်းခြင်း
၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် ဗီဒီယိုသတင်းစကားတခုတွင် သူ၏မျက်နှာကို အများပြည်သူသို့ ပထမဆုံး ပြသလိုက်ပြီး သူ၏အုပ်စုအမည်ကို ဂျက်ဘ်ဟတ် ဖာတာ အယ်လ်ရှမ် (ဆီးရီးယားအောင်ပွဲတပ်ဦး) ဟု ပြောင်းကြောင်းပြောကာ အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် ဆက်ဆံရေး ဖြတ်တောက်လိုက်သည်။
“ဒီအဖွဲ့အစည်းသစ်ဟာ ဘယ်ပြင်ပအဖွဲ့အစည်းနဲ့မှ မပတ်သက်ဘူး” ဟု စစ်ဝတ်စုံနှင့် ခေါင်းပေါင်းဆောင်းပြီး ရိုက်ကူးထားသည့် ထိုဗီဒီယိုတွင် ၎င်းကပြောသည်။
ထိုသို့လုပ်လိုက်ခြင်းကြောင့် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် အကွဲကွဲအပြားပြားဖြစ်နေသော စစ်သွေးကြွ အုပ်စုများကို အပြည့်အဝ ထိန်းချုပ်နိုင်စေခဲ့သည်။ နောက်တနှစ်ကြာသောအခါ သူ၏ မဟာမိတ်အဖွဲ့သည် အင်အားစုများ ပူးပေါင်းလိုက်ပြီး ဟာယတ် တာရီရာ အယ်လ်ရှမ် (HTS-ဆီးရီးယားလွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့) အဖြစ် ထပ်မံ အမည်ပြောင်းပြီး ဆီးရီးယားအနောက်မြောက်ပိုင်း အစ်ဒ်လစ်ဘ် ပြည်နယ်တွင် အယ်လ် ဂိုလာနီ၏ အာဏာကို ခိုင်မာစေသည်။
HTS သည် ပူးပေါင်းရန် ငြင်းဆန်သည့် သီးခြားလွတ်လပ်သော အစ္စလမ်မစ်စစ်သွေးကြွများနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ပြီး ပိုမိုရဲတင်းလာသော အယ်လ် ဂိုလာနီနှင့် သူ့အဖွဲ့သည် အနောက်မြောက် ဆီးရီးယားတွင် ထိပ်တန်းအာဏာရှိသူဖြစ်လာပြီး တင်းတင်းကျပ်ကျပ် အုပ်ချုပ်လာနိုင်သည်။
သူ၏အာဏာ ခိုင်မာလာသောအခါ အယ်လ် ဂိုလာနီသည် လူအများစု မထင်ထားသည့် အသွင်ကူးပြောင်းမှုများကို စတင်သည်။ သူ၏စစ်ဝတ်စုံကို ရှပ်အင်္ကျီနှင့်ဘောင်းဘီရှည်များဖြင့် အစားထိုးလိုက်ပြီး ဘာသာရေး သဘောထားကြီးမှုနှင့် ဗဟုဝါဒကို စတင်တိုက်တွန်းသည်။
သူ၏အာဏာ ခိုင်မာလာသောအခါ အယ်လ် ဂိုလာနီသည် လူအများစု မထင်ထားသည့် အသွင်ကူးပြောင်းမှုများကို စတင်သည်။ သူ၏စစ်ဝတ်စုံကို ရှပ်အင်္ကျီနှင့်ဘောင်းဘီရှည်များဖြင့် အစားထိုးလိုက်ပြီး ဘာသာရေး သဘောထားကြီးမှုနှင့် ဗဟုဝါဒကို စတင်တိုက်တွန်းသည်။
သူသည် နူစရာတပ်ဦးက ယခင်ပစ်မှတ်ထားခဲ့သည့် အစ်ဒ်လစ်ဘ်မှ ဒရုဇ် လူမှုအသိုက်အဝန်းကို ဆွဲဆောင်ပြီး တူရကီ ကျောထောက်နောက်ခံပြု ပြည်သူ့စစ်များက သတ်ဖြတ်ခံရသည့် ကာ့ဒ် မိသားစုများထံ သွားရောက်လည်ပတ်သည်။
၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် အယ်လ် ဂိုလာနီသည် အမေရိကန်သတင်းသမားတဦးနှင့် ပထမဆုံး တွေ့ဆုံမေးမြန်းခြင်းကို PBS သတင်းဌာနတွင် ပြုလုပ်သည်။ ဘလေဇာကုတ်အင်္ကျီ ဝတ်ဆင်ပြီး ဆံပင်ကို ဂျယ်လီ ကောင်းစွာလိမ်းထားသည့် ဆံပင်တိုဖြင့် HTS ခေါင်းဆောင်သည် စကားပြော ပိုမိုသိမ်မွေ့ပြီး သူ၏အုပ်စုသည် အနောက်အုပ်စုအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု မဟုတ်ကြောင်းနှင့် ၎င်း၏အဖွဲ့ကို ချမှတ်ထားသည့် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများသည် မမျှတကြောင်း ပြောသည်။
“အနောက်နိုင်ငံ မူဝါဒတွေကို ကျနော်တို့ ဝေဖန်တယ်ဆိုတာ မှန်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဆီးရီးယားကနေ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကိုဖြစ်စေ၊ ဥရောပကိုဖြစ်စေ စစ်တိုက်ဖို့ဆိုတာ မမှန်ဘူး။ ကျနော်တို့က တိုက်ခိုက်ချင်တယ်လို့ မပြောခဲ့ဘူး” ဟု ၎င်းကပြောခဲ့သည်။
(AP ၏ Who is Abu Mohammed al-Golani, the leader of the insurgency that toppled Syria’s Assad? ကို ဘာသာပြန်သည်။)
You may also like these stories:
ဒမတ်စကတ်ကျဆုံးပြီးနောက် ဆီးရီးယားခေါင်းဆောင် ရုရှားသို့ ထွက်ပြေး
ရုရှား-အီရန်-အာဆတ် မဟာမိတ် ဆီးရီးယားမှာ ပြိုကွဲ
ဆီးရီးယားကို ကျော်တက်ပြီး မြန်မာက မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် ထိခိုက်သေဆုံးမှု အများဆုံးဖြစ်လာ
ဆီးရီးယားမြေက ဦးထုပ်ဖြူသူရဲကောင်းများ
မြန်မာ့ပြည်တွင်းစစ်သည် ဆီးရီးယားနှင့် မတူ
