ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကျောက်စိမ်းအများဆုံး ထုတ်လုပ်ပေးနေသည့် နေရာဖြစ်သော မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းတွင် ကျောက်မျက် တူးဖော်ရေး ကုမ္ပဏီများ မကြာမီ လုပ်ငန်းများ စတင်နိုင်တော့မည်ဟု သိရသည်။ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခများကြောင့် ၂ နှစ်ကြာ ရပ်ဆိုင်းထားရခြင်း ဖြစ်သည်။
သယံဇာတ အရင်းအမြစ် ကြွယ်ဝသည့် ကချင်ပြည်နယ်တွင် စက်တင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့မှ စတင်၍ အသေးစားနှင့် အကြီးစား တူးဖော်ရေး လုပ်ငန်းများ ပြန်လည် စတင်နိုင်မည်ဟု သတ္တုတွင်း ဝန်ကြီးဌာနက ဇူလိုင်လ ၈ ရက်နေ့ တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။
ကချင်ပြည်နယ်တွင် အစိုးရတပ်ဖွဲ့များနှင့် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တခုဖြစ်သည့် ကချင် လွတ်လပ်ရေး တပ်မတော် (KIA) တို့ တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်အတွက် တူးဖော်ရေး လုပ်ငန်းများကို ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ရပ်နားထားခဲ့ရ သည်။ ရပ်ဆိုင်းထားစဉ် အတွင်း အသေးစားတူးဖော်သူများနှင့် လက်နှင့်တူး၍ ရှာဖွေသူများသာ တရားမဝင် ခိုးဝှက် လုပ် ကိုင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။
နှစ်ဘက် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး မပြုလုပ်နိုင်သေးသော်လည်း အစိုးရနှင့် KIA တို့ လတ်တလောပြုလုပ်ခဲ့သည့် ငြိမ်းချမ်း ရေးဆွေးနွေးပွဲများတွင် တိုးတက်မှုများ ရရှိခဲ့သည်ဟု သတ္တုတွင်း ဝန်ကြီးဌာနက ဆိုသည်။
လုပ်ငန်းများ ပြန်လည်စတင်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက်သည် မကြာသေးမီက နေပြည်တော်တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် နှစ်ပတ်လည် ကျောက်မျက်ရတနာပြပွဲ အပြီးတွင် ထွက်ပေါ်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ အဆိုပါ ပြပွဲတွင် ကျောက်စိမ်းတွဲများ ပြသရောင်းချနိုင်မှု ယခင်နှစ် များထက် နည်းပါးခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကျောက်စိမ်းရောင်းချရမှုသည် မျှော်မှန်းထားသည်ထက် ကျော်လွန် ခဲ့ ပြီး အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃.၄ ဘီလီယံ အထိရောက်ရှိခဲ့သည်။ ယမန်နှစ်က အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂.၆ ဘီလီယံသာ ရရှိခဲ့ သည်။
ကျောက်စိမ်းတူးဖော်ရေးနှင့် ကုန်သွယ်ရေး ရပ်ဆိုင်းသွားရခြင်းမှာ ကျောက်တွင်းများ ပိုင်ဆိုင်ရယူလိုမှုကို အစိုးရ စစ်တပ်နှင့် KIA အကြား အငြင်းပွားကာ စစ်ပွဲပိုပြီး အရှိန်မြင့်တက်စေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။
ကျောက်စိမ်း အများဆုံးထွက်သည့် ကချင်ပြည်နယ် ဖားကန့်နှင့် လုံးခင်းဒေသများတွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ် မတိုင်ခင်အထိ တူးဖော်ရေး ကုမ္ပဏီ ၇၀၀ ခန့် ရှိသည်ဟု သတ္တုတွင်း ဝန်ကြီးဌာန၊ မြန်မာ့ကျောက်မျက်ရတနာ လုပ်ငန်းမှ တာဝန်ရှိသူတဦး က ပြောသည်။
“လိုင်စင် ရထားတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေက သူတို့အလုပ်တွေ ပြန်စနိုင်ပြီး ကျောက်စိမ်းတွေရှာဖွေဖို့ တက်ကြွနေကြတုန်းပဲ။ ဒါပေမယ့် သူတို့ လိုင်စင်တွေကို အသစ်ပြန်လုပ်ဖို့ လိုပါတယ်” ဟု အဆိုပါ တာဝန်ရှိသူက ဧရာဝတီသို့ ပြောသည်။
“အစိုးရက ကျောက်စိမ်းတူးဖော်မှုကို ခဏ ရပ်ဆိုင်းလိုက်တဲ့အတွက် ၂၀၁၃ နဲ့ ၂၀၁၄ နှစ်ပတ်လည် ကျောက်မျက် ပြပွဲတွေမှာ ကျောက်စိမ်းတွဲ အရေအတွက် ကျဆင်းသွားတယ်။ သူတို့ကို ပြန်လုပ်ခွင့်ပြုလိုက်ရင် နောက်နှစ်မှာ ပြပွဲ တကြိမ် က ၂ ကြိမ်ဖြစ်လာမယ်လို့ ကျနော် မျှော်လင့်ပါတယ်” ဟု သူက ဆိုသည်။ အစိုးရက အနာဂတ်တွင် အရိုင်းတုံးအတိုင်း ရောင်းချမှု လျှော့ချပြီး တန်ဖိုးမြှင့် ကျောက်စိမ်း ထုတ်ကုန်များ ပိုမိုရောင်းချနိုင်ရန် မျှော်လင့်ထားကြောင်းလည်း သူက ထပ်ပြောသည်။
မြန်မာနိုင်ငံ ကျောက်မျက်လုပ်ငန်းရှင်များ အသင်း (မန္တလေး) ၏ ဒုတိယ ဥက္ကဌ ဒေါ်ခင်လေးမြင့်က ကျောက်စိမ်း ထုတ်လုပ် မှု ပုံမှန်အခြေအနေသို့ မကြာမီ ပြန်လည်ရောက်ရှိရန် မျှော်လင့်ထားကြောင်းပြောသည်။ “ကျောက်တူးကုမ္ပဏီတွေကို အလုပ် ပြန်လုပ်ခွင့်ပြုလိုက်တဲ့ အစိုးရရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကျမတို့ ကြိုဆိုပါတယ်” ဟု သူကဆိုသည်။
ဖားကန့်မှ ကျောက်စိမ်းကုန်သည်တဦး ဖြစ်သော ဒေါ်ခါ က ကျောက်တူးကုမ္ပဏီများကို ပြန်လည် တူးဖော်ခွင့် ပေးလိုက် ခြင်း အားဖြင့် တရားမဝင်တူးဖော်နေမှုများ အဆုံးသတ်သွားလိမ့်မည်ဟု ပြောသည်။
“တချို့ဒေသခံတွေက ကုမ္ပဏီတွေ လုပ်ငန်းရပ်ထားတုန်းမှာ ကုမ္ပဏီပိုင် ကျောက်တွင်းတွေမှာ ဝင်ပြီးရှာဖွေကြတယ်။ ဒါက တရားမဝင်ဘူးလေ။ ဒါတွေကို ရပ်ဖို့ လိုတယ်” ဟု သူကဆိုသည်။
