မြန်မာ နိုင်ငံတွင် စက်ရုံ ၂ ခု တည်ဆောက်လုပ်ကိုင်လျက်ရှိသော အမေရိကန် အခြေစိုက် အထည်လက်လီရောင်းကုမ္ပဏီ Gap က စာရင်းစစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး အလုပ်ခွင် အခြေအနေ၊ ကျန်းမာရေး နှင့် လုံခြုံမှု အစရှိသည့် အချက်အလက်များလည်း ထည့်သွင်း ဖော်ပြထားသည်။
ယင်းသို့ စစ်ဆေးချက်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် လာရောက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသော အမေရိကန်ကုမ္ပဏီများအဖို့ တာဝန်သိသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဖြစ်ကြောင်း ပြသရန်လိုသောကြောင့် မဖြစ်မနေ လုပ်ရမည့် လုပ်ဆောင်ချက်ဖြစ်သည်။
Gap ကုမ္မဏီက စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုကို ခေတ္တ ဆိုင်းငံ့ထားသည့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ၎င်းတို့၏ Old Navy နှင့် Banana Republic အမှတ်တံဆိပ်များအတွက် “မြန်မာပြည်တွင် ထုတ်လုပ်သည်” ဟူသော တံဆိပ်ပါရှိသည့် အပေါ်ထပ် အင်္ကျီ နှင့် စွပ်ကျယ် အင်္ကျီများကို ပထမဦးဆုံးသော တင်ပို့ ရောင်းချသည့် အမေရိကန်ကုမ္မဏီ ဖြစ်သည်ဟု ဇွန်လအတွင်းက ထုတ်ပြန်ကြေငြာခဲ့သည်။
ယခု “Responsible Sourcing in Myanmar” ဟုခေါင်းစဉ်ပါရှိသည့် အစီရင်ခံစာကို ရန်ကုန်မြို့ရှိ အမေရိကန်သံရုံးသို့ ပေးပို့ ခဲ့ပြီး ယင်းကို သံရုံး အင်တာနက် စာမျက်နှာပေါ်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။
၎င်းအစီရင်ခံစာတွင် Gap ၏ မြန်မာ့ နိုင်ငံရေးနှင့် လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေများကို အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြထားပြီး ကမ္ဘာ့ အလုပ်သမား အဖွဲ့ချုပ် International Labor Organization၊ အခြားသော အလုပ်သမား အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူများ နှင့် လက်တွဲ လုပ်ကိုင်ခြင်းများ၊ ၎င်းတို့ Gap ကုမ္မဏီ အတွက် အထည်များ ထုတ်လုပ်ပေးလျက်ရှိသော ရန်ကုန်ရှိ တောင်ကိုးရီးယား ပိုင် အထည်စက်ရုံ ၂ ခုနှင့် ပတ်သက်သော အသေးစိတ် လေ့လာအကဲဖြတ်ချက်များ ကို ထည့်သွင်းဖော်ပြထားသည်။
ထိုသို့ အကဲဖြတ်လေ့လာရာတွင် အဆောက်အအုံ နှင့် မီးဘေး အန္တရာယ်နှင့် ပတ်သက်သည့် လိုအပ်ချက်များကိုပါ စစ်ဆေး အကဲ ဖြတ်သွား ခြင်းဖြစ်ပြီး အလုပ်သမားများအား အန္တရာယ်ဖြစ်စေမည့် ခြိမ်းခြောက်မှုများ မတွေ့ ရှိခဲ့ရဟု ဆိုသည်။ ထိုစက်ရုံများ နှင့်ပတ်သက်သည့် စာရင်းစစ်ခြင်းကို အလုပ်သမား အခွင့်အရေး အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်သည့် Verite မှ ပြုလုပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
“နိုဝင်ဘာ ၂၀၁၃ မှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ အကဲဖြတ် မှတ်တမ်း အပြည့်အစုံမှာ ကနဦး အနေနဲ့ စက်ရုံရဲ့ ကုန်ထုတ်စွမ်းအား အပေါ် ကြည့်ရှု အကဲဖြတ်ထားပြီး အဲဒီနောက်မှာ တော့ တခြား ပြဿနာတွေကို ရှာဖွေခဲ့ပါတယ်” ဟု Verite ရဲ့ စာရင်းစစ်မှု နဲ့ပတ်သက်ပြီး အစီရင်ခံစာက ဆိုထားပါတယ်။
Gap အတွက် ပြုလုပ်ခဲ့သော အကဲဖြတ်မှတ်တမ်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိ အလုပ်သမားများအား အနိမ့်ဆုံး တရက် လုပ်အားခကို များစွာ နှိမ်၍ ပေးသော နေရာများ ဖြစ်သည့် မြန်မာ့ အထည်စက်ရုံ များအကြောင်းကိုလည်း ထင်ဟပ်ပြလျက်ရှိသည်။
လက်ရှိ တွေ့မြင် နေရသော ဖြစ်ရပ်များက ၎င်း စက်ရုံ ၂ ခုလုံးတွင် ဝန်ထမ်း အလုပ်သမားများအား စည်းကမ်း ထိန်းသိမ်း ရန်အတွက် ချမှတ်ထားသော မူဝါဒ များ မရှိပဲ ထိုအခြင်း အရာများက စည်းကမ်း နှင့်အညီ လုပ်ကိုင်နိုင်မှု မရှိခြင်း နှင့် ပြစ်ဒဏ်အတွက် ဒဏ်ငွေများ သတ်မှတ် ကောက်ခံ ခြင်း အစရှိသည့် အရာများ ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ကြောင်း ရေးသားအစီရင်ခံထားသည်။
“အလုပ်သမားများက ၎င်းတို့ အထက်အရာရှိ အုပ်ချုပ်သူများဟာ နှုတ်ရေးဖြင့် ဆူပူခြင်း၊ မလိုအပ်တဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ အပြုအမူများ ပြုလုပ်ခြင်းတို့ ကို ပြုမူကြောင်း သတင်းပို့ ကြတယ်။ ဖော်ပြခဲ့သလို နှုတ်ရေးဖြင့် ဆူပူပြောဆိုခြင်း ကဲ့သို့ ဖြစ်ရပ်တွေကို မျက်မြင် ကြုံတွေ့ နေရခြင်းများက စက်ရုံ တခုထက် အခြားတခုက ပိုပြီး နေ့စဉ် ကြုံတွေ့နေရပြီး မထူးဆန်းတဲ့ ဖြစ်ရပ်များကဲ့သို့ပင် ဖြစ်နေပြီ” ဟု အစီရင်ခံစာ တွင် ဖော်ပြထားသည်။
“တချို့ စက်ရုံတွေက Line Supervisor တွေ ရှင်းလင်းပြတ်သားတဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်မျိုးတွေ မရှိဘဲ စည်းကမ်းထိန်းသိမ်းရေးမှာ ပြစ်ဒဏ်ကြေး ကောက်ခံမှုများ လုပ်နေတာကိုတောင် တွေ့ရတယ်” ဟုလည်း အစီရင်ခံသည်။
Gap က စာရင်းစစ်မှ ထိုစက်ရုံများအား စည်းကမ်းထိန်းသိမ်းရေးနှင့် ပတ်သက်သည့် မူဝါဒများကို အသုံးပြုရန် မိတ်ဆက်ပေးခဲ့ပြီး အလုပ်သမားများ အပေါ် နှုတ်စကား ဖြင့် ပြစ်တင်ဝေဖန်မှုများ နှင့် မသင့်လျော်သော လုပ်ရပ်များ လွန်လွန်ကဲကဲ ပြုလုပ်တတ်သည့် အထက်အရာရှိ အုပ်ချုပ်သူများကို သင်တန်းပေး လေ့ကျင့်ပေးသည့် အစီအစဉ်များ စတင်လုပ်ဆောင်နေသည် ဟု ၎င်း၏ အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသည်။
Verite က လည်း အလုပ်သမားများမှာ အချိန်ပို အလုပ်ချိန် ကို ပုံမှန် ဆင်းနေရပြီး လုပ်အားခမှာ မူ သင့်လျော်သော နှုန်းထား ဖြင့် ပုံမှန်ပေးခြင်း မရှိကြောင်း ပြောဆိုထားသည်။
“အလုပ်ချိန်ဟာ အချိန်ပို အပါအဝင် သတ်မှတ်ထားတဲ့ နာရီ ၆၀ ကို ကျော်လွန်နေတဲ့ အပြင် အလုပ်သမားတွေက တပတ်မှာ ပျက်ရက်တရက်မှ မယူကြပါဘူး။ နောက်တချက်က စက်ရုံ တခုမှာ အလုပ်သမားတွေကို အင်တာဗျူးခဲ့တုန်းကဆိုရင် သူတို့တွေက အချိန်ပိုကို လုပ်အားပေး သဘောမျိုး ထင်နေကြတာကို တွေ့ခဲ့ရတယ်” ဟု အစီရင်ခံစာတွင်ဆိုသည်။ ဆက်လက်၍ အစီရင်ခံစာက “အလုပ်သမားတွေက သူတို့ရဲ့ လုပ်အားခကို ဘယ်လိုတွက်ချက်ရမလဲ ဆိုတာ သေချာ နားမလည်ကြဘူး” ဟု ရေးသားထားသည်။
စက်ရုံများတွင် ကျန်းမာရေး နှင့် လုံခြုံရေး ကိစ္စရပ်များ နှင့်ပတ်သက်သည့် အရေးကိစ္စများကိုလည်း တွေ့ရှိရသည်။ အလုပ်သမားများမှာ လုံခြုံရေး ဝတ်စုံများ ဝတ်ဆင်အသုံးပြုရမည့် အချက်များကို ညွှန်ကြားခံထားရခြင်း မရှိဘဲ စက်ရုံများတွင် လုံလောက်သော လေဝင်လေထွက် များ မရှိသည်ကိုလည်း တွေ့ရှိရကြောင်း ဆိုသည်။
Gap က “စက်ရုံတွေမှာ လျှပ်စစ်၊ ဓာတုဗေဒ စတဲ့ အရာတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ လိုအပ်ချက် ပြဿနာတွေကိုလည်း တဆက်တည်း တွေ့ရပါတယ်။ အလုပ်သမားတွေကို ဓါတုဗေဓ ပစ္စည်းများ ကိုင်တွယ် အသုံးပြုနည်း ၊ လျှပ်စစ် ပစ္စည်းများကို ကောင်းမွန်စွာ ကိုယ်တွယ် အသုံးပြုနည်း နဲ့ သတိပေးချက်လို အသိပညာ သတင်းအချက်အလက်တွေကို အကျွမ်းဝင်စေဖို့ သင်တန်းပေးတာမျိုးတွေလည်း မတွေ့ရပါဘူး” ဟု ရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်။
အစီရင်ခံစာက ဆက်လက်ပြီး စာရင်းစစ်အဖွဲ့သည် စက်ရုံများတွင် ကလေးသူငယ်များ အလုပ်သမား အဖြစ် လုပ်ကိုင်နေရသည့် အချက် နှင့်ပတ်သက်၍ သက်သေမရှိဟု ရေးထားသည်။ သို့သော်လည်း စက်ရုံ ၂ ခုလုံးသည် အသက်မပြည့်သေးသော ကလေး လုပ်သားများကို ယခင်က အသုံးပြုဖူးခဲ့ပြီး စာရင်းစစ်သော အချိန်အထိ အသက် ကန့်သတ်ချက် နှင့် ပတ်သက်သော လုပ်ဆောင်ချက်များ ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်ထားခြင်း မရှိကြောင်း ဆိုသည်။
စာရင်းစစ်ချိန်မှ စတင်၍ ၎င်းတို့ စက်ရုံများ အနက် မှ တခုမှာ လုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်သူတို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရမည့် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများကို လုံလောက်သည့် အနေအထားဖြင့် လိုက်လျောစွာ ကျင့်သုံးလာနေသည်ကို တိုးတက်မှုအဖြစ် မြင်တွေ့ရသည်ဟုလည်း Gap က ဆိုသည်။ အခြားသောအချက်မှာ အဓိက ပြုပြင်ရမည့် အချက်များ ကျန်ရှိနေသေး သော်လည်း အလုပ်ခွင် အနေအထား နှင့် စက်ရုံတွင်း လုံခြုံရေး ကိစ္စရပ်များ တိုးတက်မြှင့်တင်လျက်ရှိသော လုပ်ငန်းစဉ်များ လုပ်ကိုင်လျက်ရှိနေပြီဟုလည်း ဖော်ပြထားသည်။
Gap မှ တင်သွင်းသော အစီရင်ခံစာက “ရလဒ်ကောင်းတွေ စဉ်ဆက်မပျက် ဖြစ်ပေါ်နေဖို့ နဲ့ တိုးတက်မှုတွေ မျက်ခြေပျက် မသွားဖို့ ကျနော်တို့ ရည်မှန်းထားတဲ့ မျှော်မှန်းချက်တွေနဲ့ ကိုက်ညီ ဖို့ လိုအပ်ချက်တွေ ရှိနေသေးပေမယ့် Vertie ဘက်က ပထမဆုံးအနေနဲ့ စစ်ယူရရှိထားတဲ့ စာရင်းတွေကို နိုဝင်ဘာ ၂၀၁၃ မှာ စတင် ဖော်ပြခဲ့ပြီးတဲ့အချိန်က စလို့ စက်ရုံတွေ က မြင်သာဖွယ်ဖြစ်တဲ့ လုပ်ငန်းခွင်နဲ့လုပ်ငန်းတွင်း တိုးတက်စေမယ့် အရေးပါတဲ့ အချက်တွေကို စတင်လုပ်ဆောင်တာ တွေ့ မြင်ရပြီး ကျနော်တို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေနဲ့ လိုက်လျောညီထွေ လုပ်ကိုင်လာတာကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်” ဟု ဆက်လက်ဖော်ပြထားသည်။
Gap ကုမ္မဏီသည် မြန်မာပြည်တွင် အလုပ်နေရာ ပေါင်း ၇၀၀ ကျော်ကို ဖန်တီး ပေးထားလျက်ရှိပြီး ၎င်းထံမှ အထည် အမှာစာ များသည် အလုပ်သမားပေါင်း ၄၀၀၀ ဝန်းကျင်၏ အလုပ်ကို အထောက်အကူ ပေးနိုင်လိမ့်မည်ဖြစ်သည် ဟု ဆိုသည်။ စက်ရုံ ၂ ခု၏ အမည်ကိုမူ ဖော်ပြရေးသားထာခြင်း မရှိပေ။
