မဝေးလှသေးသော ၂၀၁၂ ခုနှစ်က မြန်မာနိုင်ငံတွင် အင်တာနက်သုံးစွဲမှုသည် စောင့်ကြည့် တားမြစ် ဆင်ဆာ ဖြတ်ခံခဲ့ရပြီး နှေးကွေးသည့်အပြင် နှုန်းထားကလည်း မြင့်မားလှ၏။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်ရောက်မှ တယ်လီကွန် ဆက်သွယ်ရေး ဈေးကွက်မှာ အင်တာနက်သုံးစွဲသူပေါင်း ဧရာမ အလုံးအရင်းဖြင့် စတင်ပွင့်လင်းလာခဲ့သည်။ အများစုမှာ အင်တာနက်ကို ၎င်းတို့ စမတ်ဖုန်းကိုယ်စီဖြင့် စတင်သုံးစွဲဖူးကြခြင်းဖြစ်ပြီး ဖေ့စ်ဘုတ် လူမှုကွန်ရက်ကို အဓိကထား၍ သုံးကြသည်။
ထိုအချိန်မှစ၍ ရန်ကုန်မြို့၏ နည်းပညာမြင်ကွင်းသည် အားကောင်းသည်ထက် အားကောင်းလာကာ ခရီးသွား လုပ်ငန်းဘက်တွင် GoP ၊ တည်းခိုနေထိုင်ရေး ဘက်တွင် Ezstay နှင့် အလုပ်အကိုင် ရှာဖွေခန့်ထားရေး ဘက်တွင် Chate Sat စသည့် ဝန်ဆောင်မှုများ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။
ရန်ကုန်ဝန်းကျင်အတွက် စိတ်လှုပ်ရှားစရာများ အစပြုလာနိုင်ခဲ့ကာ ပြီးခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်တခုက လူဦးရေ၏ ၁ ရာခိုင်နှုန်း မျှသာ အင်တာနက်သုံးနိုင်ခဲ့၍ ယင်းသို့ ပွင့်လင်းစွာ သုံးစွဲလာနိုင်ခြင်းမှာ သိသာထင်ရှားလှပေသည်။
အင်္ဂလိပ်လို “New Day” ဟု ခေါ်သည့် နေ့သစ်သည် ပြည်တွင်း နည်းပညာလုပ်ငန်းတခုဖြစ်ပြီး စမတ်ဖုန်းသုံးစွဲသူ များပြားလာသည်နှင့်အမျှ အလွယ်တကူ သုံးစွဲနိုင်သော နည်းပညာဖြင့် အင်တာနက် ချိတ်ဆက်မှု မြန်ဆန်လာခြင်းက အလုပ်ရှာသူနှင့် အလုပ်ရှင်တို့အကြား အဆင်ပြေချောမွေ့စေခဲ့သည်။
လက်ရှိတွင် ယင်းနည်းပညာ စင်မြင့်ကို သုံးနေသည့် အလုပ်ရှာသူပေါင်း ၅ သောင်းကျော်နှင့် အလုပ်ရှင်ပေါင်း ၄၀ ကျော် ရှိနေပြီဖြစ်သည်။
အစပြုခဲ့သည့် ပထမဆုံးနှစ်က အဆိုပါ Startup သည် MIT တီထွင်ဆန်းသစ်မှုဆု ရရှိခဲ့ပြီး များမကြာမီ GSMA ၏ ဂေဟစနစ် အရှိန်မြှင့် တီထွင်ဆန်းသစ်မှု ရန်ပုံငွေအောက်ရှိ အရေးပါသော ဂဏန်း ၆ လုံး ထောက်ပံ့မှု ပေးအပ်ခံရသည်။
၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလဆန်းပိုင်းတွင် နေ့သစ်နောက်ကွယ်ရှိ စွန့်ဦးတီထွင်သူများသည် ၎င်းတို့ Startup ကို ရန်ကုန်တွင် ယှဉ်ပြိုင်ဘက် ၈ ဦး၊ Seedstars ဖြင့် နိုင်ငံတကာအဆင့် ယှဉ်ပြိုင်မှုတခုတို့ကို ရေကုန်ရေခမ်း ရုန်းကန် လုပ်ကိုင်ခဲ့ရပြီး ယင်းနှစ် နိုဝင်ဘာနှောင်းပိုင်း ဘန်ကောက်မြို့တွင် ကျင်းပသည့် Seedstars အာရှ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးပွဲသို့ အောင်မြင်သူများ အဖြစ် တက်လှမ်းနိုင်ခဲ့လေသည်။
၎င်းတို့သည် ယခုလာမည့်ဧပြီတွင် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံတွင် ကျင်းပမည့် Seedstars ထိပ်သီး အစည်းအဝေးသို့ တက်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်ရန် ဖိတ်ကြားခြင်းခံရပြီး ယင်းယှဉ်ပြိုင်မှု၌ ကမ္ဘာ့အဆင့် အောင်နိုင်သူအနေဖြင့် ၎င်းတို့ကုမ္ပဏီအတွက် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၀၀,၀၀၀ ရယူနိုင်ရန် အပြင်းအထန် ကြိုးပမ်းရဦးမည် ဖြစ်သည်။
ရန်ကုန်မြို့လယ်ရှိ “ဖန်တီးရာ” နှင့် ပူးပေါင်းလုပ်ကိုင်ခြင်းကို အခြေခံ၍ နေ့သစ်၏ ပထမဆုံးပုံစံသည် အမေရိကန်ဖွား ကိုနော်စမစ် Conor Smith နှင့်အတူ လုပ်ငန်းအဖွဲ့တခု အနေဖြင့် ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် စတင်လည်ပတ်ခဲ့သည်။ ကိုနော်စမစ်သည် ရန်ကုန်မြို့တွင် နှစ်များစွာ နေထိုင်ခဲ့သူဖြစ်ပြီး အရည်အချင်းမီဝန်ထမ်းများ ရှာဖွေရေးနှင့် ထိန်းထားနိုင်ရေး အတွက် အလုပ်ရှင်များထံမှ သူ မကြာခဏကြားသိရသော စောဒကတက်မှုများကို ကိုင်တွယ်နိုင်ရန် အဆုံးအဖြတ် ပေးလေ့ရှိသည်။
ထိုလုပ်ငန်းအဖွဲ့တွင် အမြဲတမ်းဝန်ထမ်း ၁၂ ဦးရှိပြီး အလွတ်တမ်း လုပ်ကိုင်ပေးသူ တချို့နှင့် အကြံပေးတချို့တို့က လုပ်ငန်းအတွက် ဝိုင်းဝန်းပံ့ပိုးပေးခြင်းဖြင့် နေ့သစ်ကို ဆက်လက် လည်ပတ်နေသည်။
“Low-level ဒါမှမဟုတ်မဟုတ် entry-level တွေအတွက် ဝင်ငွေရရှိစေဖို့နဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းကို အထောက်အကူပြုနိုင်ဖို့ ကျနော်တို့ ကြိုးစားနေပါတယ်” ဟု ကိုစိုပြေဦးက ပြောသည်။ ၎င်းသည် နေ့သစ်၏ လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို ဦးဆောင် ကြီးကြပ်နေသူဖြစ်ပြီး နေ့သစ်အဖွဲ့သို့ ဝင်ရောက်ရန် စင်ကာပူတွင် ၇ နှစ် နေထိုင်ပြီးနောက် ပြန်လည် ရောက်ရှိလာ ခဲ့သည်။
ယင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သည့် ပုံစံသည် အလုပ်ရှင်ရော အလုပ်သမားဘက်ကပါ win-win အနေအထားတခုကို ဖန်တီးပေးထားသည်။
အလုပ်အကိုင် ရှာဖွေသူများအနေဖြင့် ဖေ့စ်ဘုတ်မက်စင်ဂျာ (သို့မဟုတ်) ဗိုက်ဗာပေါ်မှ စကားပြောနိုင်ရန် အတွက် chatbot နည်းပညာကိုလည်း နေ့သစ်အဖွဲ့က လုပ်ဆောင်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းစကားပြောဆိုမှုမှာ အလိုအလျောက် စနစ်ဖြစ်ပြီး သုံးစွဲအနေဖြင့် ၎င်းမျှော်မှန်းသည့် အလုပ်အကိုင် နယ်ပယ်အပါအဝင် အချက်အလက်တို့ကို ပြည့်ပြည့်စုံစုံ သိရှိစေသည်။
အဆိုပါ chatbot နည်းပညာသည် အလုပ်အကိုင် ရှာဖွေနေသူများအတွက် ကိုယ်ရေးအချက်အလက်များကို အလိုအလျောက် စုစည်းပေးပြီး ၎င်းတို့အတွေ့အကြုံနှင့် ကျွမ်းကျင်မှုများအလိုက် သင့်လျော်သော အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းများကို စာရင်းချပြပေးသည်။ ထိုအထဲကမှ ၎င်းတို့ စိတ်အဝင်စားဆုံး အလုပ်အကိုင်များကို ရွေးချယ် လျှောက်ထားနိုင်ကြသည်။
“ကျနော်တို့က အလုပ်ရှာသူတွေရဲ့ လူဦးရေ၊ အမူအကျင့် နှစ်မျိုးစလုံးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကိုယ်ရေးအချက်အလက် တွေကို သမားရိုးကျ CV ပုံစံတွေထက် ကျော်လွန်ပြီး ရာနဲ့ချီ အပြည့်အစုံ စုဆောင်းထားရှိပါတယ်။ အဲဒီနောက် ကျနော်တို့က အလုပ်အကိုင် ရှာဖွေသူတွေဆီကို အကောင်းဆုံးချပြထားတဲ့ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းတွေကို အယ်လ်ဂိုရစ်သမ် (ဖြေရှင်းပုံနည်းစနစ်) နဲ့ တွဲစပ်ပြီး လျှောက်ထားစေပါတယ်။ အကြိုရွေးချယ်ခံရပြီး အကြိုအင်တာဗျူးတွေကို အလုပ်ရှင်နဲ့ အလုပ်လျှောက်သူ နှစ်ဦးနှစ်ဘက်စလုံး win-win အနေအထား ဖြစ်အောင် မျက်မြင် ရွေးချယ်စေပါတယ်” ဟု အမှုဆောင် အရာရှိချုပ် ကိုနော်စမစ်က ဧရာဝတီသို့ အီးမေးလ်ဖြင့် ရှင်းပြသည်။
နေ့သစ်ကို လွယ်ကူစွာ အသုံးပြုနိုင်သည့် စွမ်းပကားနှင့်ပတ်သက်၍ ကိုစိုပြေဦးက “ဒီနည်းပညာ သုံးဖို့အတွက် ဘာသင်တန်းမှ မလိုပါဘူး။ ဖေ့စ်ဘုတ်မက်စင်ဂျာ သုံးတတ်သူတိုင်း အလွယ်တကူ သိနိုင်ပါတယ်” ဟု ပြောသည်။
“အင်တာနက် ချိတ်ဆက်မှုမြန်နှုန်း အနေနဲ့ မြန်မာဟာ အရှေ့တောင်အာရှမှာ အမြန်ဆုံး နိုင်ငံတနိုင်ငံပါ။ ဖေ့စ်ဘုတ်နဲ့ တကယ့်ကို အကျွမ်းတဝင်ဖြစ်နေတဲ့ သုံးစွဲသူအများကြီး ရှိတယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့ တွေ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သုံးစွဲသူ ၅ ရာခိုင်နှုန်း လောက်ပဲ လျှောက်လွှာဒေါင်းလုတ်ချဖို့ ဆန္ဒရှိတယ်ဆိုတာလည်း တွေ့ရတဲ့အတွက် app မဖန်တီးဖို့ ကျနော်တို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တာပါ” ဟု သူက ပြောသည်။
များပြားလှသော စမတ်ဖုန်းသုံးသူ အရေအတွက်နှင့် လျင်မြန်သော အင်တာနက်မြန်နှုန်း ရှိလင့်ကစား သမားရိုးကျ မဟုတ်သည့် အလုပ်အကိုင်ရှာဖွေနည်းသည် ဤ Startup အတွက် စိန်ခေါ်မှုများထဲမှ တခုဖြစ်လေသည်။
“ကျနော်တို့က ထုတ်ကုန်တခုဖန်တီးဖို့ ကြိုးစားရုံတင်မကဘဲ၊ အလုပ်တခု (ဒါမှမဟုတ်) ဝန်ထမ်းတဦးရှာဖို့ ဝက်ဘ်ပေါ်တယ် (web portal) တခုနဲ့ chat နည်းပညာတခုရဲ့ အလေ့အထသစ်ကို မိတ်ဆက်ပေးနေတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ အချိန်တိုတွင်းမှာ အဲဒါ အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ အခက်အခဲ ရှိနေပါသေးတယ်” ဟု သူက ပြောသည်။
နေ့သစ် ဝက်ဘ်ဆိုက်တွင် မှတ်ပုံတင်ထားသော အလုပ်ရှင်များက နှုန်းထား အစီအစဉ်တခုနှင့် ၎င်းတို့ကုမ္ပဏီတွင် လိုအပ်နေသော လစ်လပ်နေရာများအတွက် အသေးစိတ်စာရင်းတို့ကို ရွေးချယ်နိုင်ကြသည်။
“ကျနော်တို့ရဲ့ Backend စနစ်မှာ HR နည်းပညာသုံးပြီးတော့ ကိုယ်ရေး အချက်အလက်တွေကို အလိုအလျောက် တွဲစပ်ပေးပါတယ်။ ပြီးရင် အလုပ်ရှင်ဆီကို သတင်းပို့ပေးပါတယ်” ဟု ကိုစိုပြေဦးက ရှင်းပြသည်။
“ဖြည့်စွက် အထောက်အကူမပါဘဲနဲ့ တွဲစပ်ပေးဖို့ မရနိုင်ဘူးဆိုတာ ကျနော်တို့ သွားတွေ့ပါတယ်။ ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကို ဖြတ်သန်းပြီး ကျနော်တို့အတွက် အလုပ်ရှာဖွေသူဦးရေ များများရပြီး အောင်မြင်လာဖို့အတွက် အွန်လိုင်းလျှောက်လွှာကို chat အခြေခံကနေ တဆင့် အလုပ်သမားစုဆောင်းရေး အီလက်ထရွန်နစ် ပဲ့ထိန်းကိရိယာကိုလည်း ကျနော်တို့ ပံ့ပိုးပေးထားပါတယ်။ အဲဒီမှာ ဘာတွေပါသလဲဆိုတော့ အဆင်သင့်ဖြစ်နေမှု၊ အင်တာဗျူး ပြင်ဆင်မှု၊ ဒါရိုက်တာ ဘုတ်အဖွဲ့ ပြင်ဆင်မှုတို့ ပါပါတယ်။ အဲဒီနည်းနဲ့ လျှောက်ထားသူ ၁၂၀၀ ကျော်ကို ဒီနည်းစနစ်သုံးပြီး အလုပ်လျှောက်တဲ့ကိစ္စ အောင်မြင် ပြီးစီးစေခဲ့ပါတယ်” ဟု စမစ်က ပြောသည်။
ကုမ္ပဏီ၏ ပထမတနှစ်သည် သုတေသန၊ ဈေးကွက်စူးစမ်းခြင်းနှင့် ဖြစ်နိုင်စွမ်း လေ့လာခြင်းတို့နှင့် ပတ်သက်သည့် ကိစ္စရပ်အားလုံး ဆောင်ရွက်ရင်း ကုန်ဆုံးသွားခဲ့သည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လတွင် နေ့သစ်က စမ်းသပ်လွှင့်တင်မှုကို Startup အားလုံး ကောင်းမွန်စွာဖြင့် စတင်နိုင်ခဲ့ပြီး (လက်တွေ့အသုံးချမသေးဘဲ) အယူအဆရေးရာ ဆုတ်ကိုင်ထားဆဲ အချိန်တွင် လုပ်ငန်းအဖွဲ့သည် ၎င်းတို့ထုတ်လုပ်မှုအပေါ် တိုးတက်ခြင်း၊ အဆင့်မြှင့်တင်ခြင်းနှင့် ချိန်ညှိခြင်းတို့ကို တည်ငြိမ်စွာ ဖော်ဆောင်ခဲ့သည်။
ယင်းကုမ္ပဏီသည် ဖောက်သည်ဝန်ဆောင်မှု၊ ဒစ်ဂျစ်တယ် မားကက်တင်း၊ လုပ်ငန်းဖွံ့ဖြိုးမှု၊ စီမံခန့်ခွဲမှုနှင့် စာရင်းကိုင် ကဏ္ဍတို့တွင် ဝန်ထမ်းတိုင်း ဟန်ချက်ညီညီ ရှိနေသည့်အတွက် ရုံးဖွဲ့စည်းပုံမှာ ဂုဏ်ယူစရာကောင်းသည်။ တန်းတူ လေးစားမှုနှင့် လုပ်ငန်းအဖွဲ့ဝင် အချင်းချင်း တာဝန်သိမှုတို့ဖြင့် အားလုံး လက်တွဲလုပ်ကိုင်ခြင်းက အပြုသဘော ဆောင်သည့် အသင်းအဖွဲ့စိတ်ဓာတ်နှင့် စေ့ဆော်မှု ပြည့်ဝစေခြင်းတို့ကို မွေးဖွားပေးလေသည်။
မြန်မာနိုင်ငံရှိ လုပ်သားဈေးကွက်ရှိ entry အဆင့်နှင့် အလယ်အလတ်အဆင့်ရှိ လုပ်နိုင်စွမ်းအားကို နေ့သစ်က ပစ်မှတ်ထားပြီး ဖောက်သည်ဝန်ဆောင်မှု၊ ပျူငှာလှိုက်လှဲမှုနှင့် အရောင်း၊ မားကက်တင်းကဲ့သို့ အမှုဆောင် မဟုတ်သော အလုပ်အကိုင်များ ပါဝင်သည်။ သို့စဉ်လျက် ၎င်းလုပ်ငန်းမှာ ရန်ကုန်မြို့တွင် လည်ပတ်နိုင်သေးသော်လည်း အနာဂတ်တွင် တခြား မြို့ပြစင်တာများသို့ တိုးချဲ့နိုင်ရန် အစီအစဉ်ရှိသည်။
အခြား Startup များနှင့် ကွန်ရက်ချိတ်ဆက်နိုင်မည့် စိတ်လှုပ်ရှားစရာ အခွင့်အလမ်းတခုမှာ လာမည့်ဧပြီလတွင် ကျင်းပမည့် Seedstars ထိပ်သီး အစည်းအဝေးတွင် ရှိနေပြီး ထိုအစည်းအဝေးက အလားအလာကောင်းသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများနှင့် တွေ့ဆုံနိုင်မည့်အပြင် နိုင်ငံတကာ အဆင့် ထွက်ပေါ်လာနိုင်ခြင်းနှင့် ဈေးကွက် ဖော်ဆောင်ခြင်း တို့ဖြင့် ၎င်းတို့မိတ်ဖက်များနှင့် အတူယှဉ်တွဲလျက် နှီးနှောဖလှယ်ပွဲများ၊ ညီလာခံများ တက်ရောက်နိုင်မည့် အခွင့်အရေး တခုကို ပံ့ပိုးပေးမည်ဖြစ်သည်။
ရှေ့ဆက်သွားမည့် လုပ်ငန်းစဉ်အနေဖြင့် ၎င်းကုမ္ပဏီ၏ အမြင့်ဆုံးရည်မှန်းချက်မှာ မြန်မာနိုင်ငံရှိ အလုပ်ရှင်များနှင့် ဝန်ထမ်းများကို အပြည့်အ၀ လွှမ်းခြုံနိုင်ရန်ဖြစ်ကြောင်း ကိုစိုပြေဦးက ရှင်းပြသည်။
“အချိန်တခုအထိတော့ ကျနော်တို့ ခိုင်ခိုင်မာမာ လုပ်ငန်းစဉ် ဖော်ဆောင်ပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ဖန်တီးထားတဲ့ အရှိန်အဟုန်နဲ့ ပတ်သက်လို့လည်း စိတ်လှုပ်ရှားမှုရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရှေ့ဆက်ရမယ့်ခရီးက အလှမ်းဝေးပါသေးတယ်။ အခုမှ ကျနော်တို့က ခရီးအစပဲ ရှိပါသေးတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ တနံတလျားမှာ အမှုဆောင်မဟုတ်တဲ့ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေ အတွက် စွမ်းရည်ရှိအလုပ်အကိုင် ဈေးကွက်တခုဖန်တီးဖို့ ကျနော်တို့ ရှေရှည်ရည်မှန်းချက် ရောက်အောင် မောင်းနှင်နေရတုန်းပါ” ဟု စမစ်က ပြောသည်။
(Marie Starr သည် ဧရာဝတီ အင်္ဂလိပ်ပိုင်း၏ ကော်ပီအယ်ဒီတာတဦး ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ Home-Grown Tech Startup Taking on International Competitors ကို ဘာသာပြန်သည်။)
