ရှမ်းပြည်နယ် သီပေါစော်ဘွားရဲ့ မဟာဒေဝီဖြစ်ခဲ့တဲ့ သြစတီးယား အမျိုးသမီးရဲ့ ဘဝဇာတ်လမ်းကို ရုပ်ရှင်အဖြစ် ရိုက်ကူးထားတဲ့ Twilight Over Burma ကို အရှေ့တောင်အာရှမှာ ပြသနေပါပြီ။ ထိုင်းနိုင်ငံ၊ ချင်းမိုင်မြို့မှာတော့ မေလ ၂၈ ရက်ညက ပြသခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီရုပ်ရှင်ကား ပြီးဆုံးအောင် ရိုက်နိုင်ဖို့ ၉ နှစ်ကြာ အချိန်ယူခဲ့ရပြီး ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းကို သီပေါစော်ဘွား စဝ်ကြာဆိုင်ရဲ့ မဟာဒေဝီ (စဝ်သုစန္ဒီ ခေါ်) အင်င ဆာဂျင် (Inge Sargent) ကိုယ်တိုင်ရေးတဲ့ Twilight Over Burma: My life as a Shan Princess စာအုပ်ကို အခြေခံထားတာပါ။
ဂျာမန်စကားပြော ရုပ်ရှင်အဖြစ် ယမန်နှစ်ကုန်ပိုင်းက ထွက်ရှိခဲ့တာ ဖြစ်ပေမယ့် ယခုလအတွင်း ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အထူးပြသပွဲတွေ ပြုလုပ်တဲ့အခါက အဂ်လိပ်စာနဲ့ ထိုင်းစာတန်းထိုးတွေနဲ့ ပြသခဲ့ပါတယ်။
အထူးပြပွဲကို ရှမ်းပြည်နယ်သား အများစု လာရောက် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ ချင်းမိုင် (ခေါ် ဇင်းမယ်) မြို့မှာ စနေည (မေ ၂၈) တုန်းက ပြသခဲ့ပြီး ဘန်ကောက်မှာတော့ ယခင်အပတ် ကြာသပတေးနေ့ (မေ ၂၆) က ပြသခဲ့ပါတယ်။
အထူးပြပွဲ ပြီးတဲ့အခါ ရှမ်းလူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတဦးဖြစ်သူ နန်းချန်တောင်းက “ကျမအတွက်တော့ ဒီရုပ်ရှင်က ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ ပြတယ်လို့ မြင်တယ်။ အဲဒီအချိန်တုန်းက ဘဝတွေ အရမ်းဆိုးခဲ့ရတာ။ အဲဒီကာလက ရှမ်းပြည် လူထုတွေရဲ့ ဘဝတွေအကြောင်း ပြသတာလည်း ဖြစ်တယ်” လို့ ဆိုပါတယ်။
“သီပေါရဲ့ မဟာဒေဝီဟောင်း အင်င ဆာဂျင်က အခုအထိ သက်ရှိထင်ရှား ရှိနေတဲ့သူတယောက်ဖြစ်တယ်။ အဲဒီတော့ ဒီလိုအဖြစ်မျိုးကို သူ့ဘဝတစ်လျှောက်လုံး ပြန်မရနိုင်တော့ပေမယ့် သူ ဘယ်လို ကြိုးစားဖြတ်သန်းတယ် ဆိုတာ တွေ့နိုင်တယ်” ဟု သူက ဆိုသည်။ “ဒီရုပ်ရှင်ထဲက ဖြစ်ရပ်တွေဟာ သူ့တယောက်တည်းရဲ့ အကြောင်းပဲ မဟုတ်ဘူး။ ဒါဟာ ရှမ်းတွေရဲ့ အကြောင်း။ ရှမ်းပြည်နယ်မှာ ဘာဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာရဲ့ နမူနာ တခုသာပဲ ဖြစ်တယ်” လို့ နန်းချန်တောင်းက ဆက်ပြောပါတယ်။
ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းရဲ့ အချိန်ကာလဟာ ၁၉၄၈ ခုနှစ် လွတ်လပ်ရေးရပြီးစ ကာလမှစကာ ၁၉၆၂ ခုနှစ် စစ်တပ် အာဏာသိမ်းသည့် ကာလ နှစ်အနည်းငယ်အလွန် ရှမ်းပြည်နယ်၏ အခြေအနေများအပြင် မြန်မာတပြည်လုံးရဲ့ အခြေအနေကို ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဆာဂျင်ရဲ့ ခင်ပွန်း စော်ဘွားစဝ်ကြာဆိုင်ဟာ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ ပညာသင်ကြားခဲ့တဲ့ ခေတ်ပညာတတ် သတ္တုရှာဖွေရေး အင်ဂျင်နီယာတဦး ဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ပညာသင်ကြားခဲ့ပြီးနောက် သီပေါစော်ဘွား အဖြစ် အရိုက်အရာ ခံခဲ့ပါတယ်။ သူ့စာအုပ်မှာ ဆာဂျင်က ၁၉၅၃ ခုနှစ် ရန်ကုန်သို့ သင်္ဘော ဆိုက်ချိန်ကျမှ သူ့ခင်ပွန်းသည်ဟာ ရှမ်းပြည်မှ မင်းသားတပါး ဖြစ်ကြောင်း သိခဲ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ထိုသို့ သိရခြင်းမှာလည်း ကမ်းစပ်မှ ကြိုဆိုသူများက ပန်းများ၊ ရှမ်းသီချင်း အတီးအမှုတ်များနှင့် ဆိုင်းဘုတ်များနဲ့ ဝေ့ရမ်းကာ ရှမ်းမင်းသားကို ဂုဏ်ပြုကြသဖြင့် သိခဲ့ရခြင်းဖြစ်ကြောင်း ရေးသားထားပါတယ်။
စဝ်ကြာဆိုင်ဟာ သူ့ရဲ့ဒေသအတွင်း မြေယာပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုနဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို အားပေးခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။ သို့သော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး နေဝင်း အာဏာသိမ်းစဉ် အဖမ်းခံခဲ့ရပြီး နောက်ပိုင်း ထောင်ထဲမှာ လူမသိ သူမသိ အသတ်ခံခဲ့ရပါတယ်။
နှစ်ပေါင်း ၅၀ ကျော်သည့်တိုင် ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းမှာ အစိုးရစစ်တပ်ရဲ့ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ၊ ထိုးစစ်ဆင် တိုက်ခိုက်မှုများ ရှိနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် မြန်မာပြည်ရှိ တိုင်းရင်းသား လူနည်းစုများအတွက် တန်းတူအခွင့်အရေး မရရှိသေးသလို တိုင်းပြည်အတွင်း စစ်မှန်သော ငြိမ်းချမ်းရေး သို့မဟုတ် ဒီမိုကရေစီလည်း မရှိသေးကြောင်း နန်းချန်တောင်းက ဆိုပါတယ်။
“ရှမ်းပြည်နယ်ရော မြန်မာတပြည်လုံးမှာရော ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ တရားမမျှတမှုတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ဆက်ရှိနေဆဲပဲ” လို့ သူက ဆက်ပြောပါတယ်။
ချင်းမိုင်မြို့မှာ ပြုလုပ်တဲ့ အထူးပြသပွဲကို လူ တရာနီးပါး တက်ရောက်ခဲ့ပြီး အဓိကဇာတ်ကောင် မင်းသမီးဖြစ်တဲ့ သရုပ်ဆောင် မယ်ရီယာ အဲရစ်၊ ထိုင်းနိုင်ငံဆိုင်ရာ သြစတီးယားသံမတ် အန်နို ဒရိုဖန်နစ် နဲ့ ချင်းမိုင်ရှိ မြန်မာကောင်စစ်ဝန် ဦးကောင်းစံလွင်တို့လည်း တက်ရောက်ပါတယ်။
မြန်မာကောင်စစ်ဝန် ဦးကောင်းစံလွင်က “ရုပ်ရှင်တကားအဖြစ် ပြောရမယ်ဆိုရင် ကောင်းပါတယ်။ ရှမ်းစော်ဘွားနဲ့ သူ့မိသားစုအကြောင်း ရင်နင့်ဖွယ်တွေကို ဖော်ညွန်းသွားတာ ဆိုတော့။ မြန်မာပြည်မှာလည်း နောက်လမှာ ပြမယ်လို့ ကြားတယ်။ မြန်မာ ပရိသတ်တွေကလည်း ကြည့်ဖို့ စိတ်လှုပ်ရှားနေကြတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။
ဒီရုပ်ရှင်ကို ဇွန်လ ၂၄ ကနေ ၂၉ အထိ နေပြည်တော်နဲ့ ရန်ကုန်မှာ ပြုလုပ်မယ့် နှစ်စဉ်ကျင်းပမြဲ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် လူ့ဂုဏ်သိက္ခာ နိုင်ငံတကာ ရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ ပြသဖို့ စီစဉ်ထားပါတယ်။
“မြန်မာပရိသတ်တွေ အနေနဲ့ သမိုင်းဆိုင်ရာကို လေ့လာဖို့ ကြည့်သင့်တယ်လို့ ထင်တယ်။ နောက် အဲဒီကာလက သမိုင်းကို မီလိုက်တဲ့ လူကြီးတွေအနေနဲ့လည်း ဒီဇာတ်ကားရဲ့ သမိုင်းနောက်ခံ အခြေအနေတွေအပေါ် မှန်၊ မမှန် ဆန်းစစ် ငြင်းခုန်လို့ ရတာပေါ့” လို့ ကောင်စစ်ဝန်က ဆိုပါတယ်။
သြစတီးယား သံအမတ်ကတော့ ၎င်းတို့ အစိုးရအနေနဲ့ ဒီရုပ်ရှင်ကို မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြသခွင့်ရဖို့ မျှော်လင့်ပြီး မြန်မာ ယဉ်ကျေးမှု ဝန်ကြီးဌာနနဲ့လည်း ပြောဆိုဆွေးနွေးနေတယ်လို့ သိရပါတယ်။
၎င်းက လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း သဘောထားများ တင်ပြခွင့်ရရန် ကူညီခြင်းနဲ့ လူနည်းစု အခွင့်အရေးများကို လေးစားခြင်းဟာ “ဒီမိုကရေစီစနစ် တည်ဆောက်ရေးတွင် ကြိုတင်ဆောင်ရွက်သင့်သည့် အနေအထားများ ဖြစ်ပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်းရှိ အစုအဖွဲ့များအားလုံးသည် ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ရာတွင် ပါဝင်သင့်သူများ ဖြစ်သည်” လို့ ဆိုပါတယ်။
မဟာဒေဝီ အင်င ဆာဂျင်အဖြစ် သရုပ်ဆောင်တဲ့ ဂျာမန်သရုပ်ဆောင် မာရီယာ အဲရစ် က “မြန်မာပြည်က အပြောင်းအလဲတွေ အကြောင်း ကြားရဖို့ ကျမ အမြဲ စိတ်ဝင်စားတယ်” လို့ မြန်မာပြည် အခြေအနေကို ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်း မှတဆင့် စသိခဲ့ရတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။
“မြန်မာပြည်က ဖြစ်ရပ်တွေကို မသိတဲ့သူတွေအတွက် ဒီဇာတ်ကားဟာ အရမ်းကောင်းတဲ့ ဇာတ်လမ်းတခု ဖြစ်ကောင်း ဖြစ်လိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် မြန်မာပရိသတ်တွေ အနေနဲ့ ဒီရုပ်ရှင်ကို နှစ်သက်လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ ပြီးတော့ မြန်မာပြည်က အခြေအနေတွေလည်း ပြောင်းလဲလာဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်” လို့ မာရီယာ အဲရစ်က ပြောပါတယ်။