အရှေ့တောင်အာရှ တခွင်မှ ကျယ်ပြန့်များပြားလှသော နိုင်ငံရေးပြဿနာများ၊ လှုမှု တရားမျှတမှု ကင်းမဲ့ခြင်းနှင့် အတိတ်နှင့်ပစ္စုပ္ပန် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများအကြောင်း ရန်ကုန်မြို့ အတွင်းဝန်ရုံးတွင် ကျင်းပမည့် ပြပွဲတွင် အနုပညာဖြင့် အသက်ဝင်အောင် တင်ပြသွားမည်ဖြစ်သည်။ ထို နယ်လှည့်ပြပွဲကို ထိုင်းနိုင်ငံ Bangkok Art & Culture Centre က ပြသခြင်းဖြစ်ပြီး Goethe Istitute Myanmar က ပူးပေါင်းစီစဉ်သည်။
“ဒီပြပွဲကို ကြည့်ရှုသူတွေဟာ အဓိကအချက် ၂ ခုကိုဦးစားပေး စဉ်းစားသင့်တယ်။ ပထမအချက်က အရှေ့တောင်အာရှဟာ အနုပညာအရ၊ နိုင်ငံရေးအရ၊ သမိုင်းအရ ထူးခြားတဲ့ခရီးကို လျှောက်လှမ်းခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ဖြစ်ပြီး ဒုတိယ အချက်ကတော့ အနုပညာနဲ့လူ့အဖွဲ့အစည်းဟာ နီးနီးကပ်ကပ် နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ဆက်စပ်နေတယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပဲဖြစ်တယ်” ဟု ရန်ကုန်ရှိ Myanm/art ခေတ်ပေါ် ပန်းချီပြခန်းကို တည်ထောင်သူနှင့် ယခုပြပွဲ၏ အကြီးအကဲ နာသာလီ ဂျွန်စတန်က ပြောသည်။
သမိုင်းဝင် အတွင်းဝန်ရုံး၏ တောင်ဘက် ခန်းမဆောင်တခုလုံးကို နေရာယူထားသော ပြပွဲတွင် အနုပညာရှင်များသည် ဓာတ်ပုံများ၊ ဖန်ထည်များ၊ ပန်းချီကားများ၊ ဗီဒီယိုများ၊ မော်ဒယ်ပုံစံငယ်များ၊ ပန်းပုများ၊ ဖျော်ဖြေတင်ဆက်မှုများဖြင့် ၎င်းတို့ အတွေးကို လာရောက်ကြည့်ရှုသူများအား မိတ်ဆက်ပေးနေသည်။
ယဉ်ကျေးမှု အစဉ်အလာများကို သရုပ်ဖျက်ခြင်း၊ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်း၊ စားသုံးသူဝါဒ၊ နိုင်ငံသားဖြစ်ခြင်း၊ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုနှင့် နေရပ်စွန့်ခွာထွက်ပြေးရခြင်း စသည်တို့နှင့် ပတ်သက်သော အနုပညာလက်ရာ အများအပြားတို့သည် မိမိတို့အဇ္ဈတ္တတွင် အိပ်စက်နေသော နိုင်ငံသားစိတ်ကို လှုပ်နှိုးပေးသည်။ ထိုအနုပညာပစ္စည်းများသည် “သင်မည်သည့်နေရာတွင် ရပ်တည်သနည်း” ဟု ကြည့်ရှုသူကို မေးသည်။
ထိုင်း၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ ဗီယက်နမ်နှင့် မြန်မာ အနုပညာသမားများ၏ လက်ရာများတွင် ဘေးမှရပ်ကြည့်နေသူသည် လှုပ်ရှားမှုအတွင်း ပါဝင်ရန် လှုပ်နှိုးခံရသည်။ ဆဲလ်ဖုန်းစွဲနေသူသည် လက်တွေ့လောကသို့ ပြန်ရောက်လာသည်။ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်လာရသည်။
ကမ္ဘောဒီးယား အနုပညာရှင် ဗင်ဒီ ရက်တန်နာ၏ လက်ရာဖြစ်သော မှတ်တမ်းပုံစံ ဓာတ်ပုံ ၁၆ ခုတွင် ကြည့်ရှုသူများမှာ ခမာနီ တရားခွင်များကို ရုပ်မြင်သံကြားတွင် အမှုမဲ့အမှတ်မဲ့ ကြည့်နေမိသကဲ့သို့ဖြစ်နေသည်။ အကြောင်းအရာများမှာ သတင်းစာများ၊ ထိုင်ခုံများတွင် ငိုက်မြည်းရင်း လက်ဖက်ရည်ကြမ်း သောက်ခြင်း၊ မေ့လျော့ခံထားရဖွယ် ရှိသော ကမ္ဘောဒီးယား မျိုးဆက်တခုနှင့် ပတ်သက်သော ဝေဖန်စမ်းစစ်သည့် အတွေးအခေါ်ကို အားပေးခြင်း စသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုးဖြစ်သည်။
ဖွင့်ပွဲတွင် ဝါရင့် မြန်မာအနုပညာရှင် အောင်မြင့်က ပါဖောမန့် သရုပ်ဖော်ရာ မြန်မာနိုင်ငံမြေပုံကို ဆန်ဖြင့် ကောက်ကြောင်း ရေးဆွဲခြင်း၊ ထို့နောက် ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းကြောင့် မြန်မာ့သယံဇာတနှင့် ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်များ ဆုံးရှုံးခြင်းကို သရုပ်ဖော်ရန် တရုတ်လုပ် အပေါစား ကစားစရာကားများကို ထိုမြေပုံတွင် ထည့်သွင်းလိုက်သည်။ ရိုးရာအရုပ်များ၊ သစ်များကို နယ်စပ်ဖြတ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံဘက်သို့ အလုံးအရင်းနှင့် တင်ပို့နေသည်ကို တွေ့မြင်ရသည်။
ထိုင်းအနုပညာရှင် မန်နစ် ဆရီဝန်နစ်ပွမ်၏ ပန်းရောင်ကြောက်ရွံ့ တုန်လှုပ်ခြင်းသည် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အတိတ်မှ ပြင်းထန်သော လူမှု ဖိနှိပ်မှုဖြစ်ရပ် ၃ ခုနှင့်ပတ်သက်သည့် စိတ်ကို နှိုးဆွပေးသော ဓာတ်ပုံများပါဝင်ပြီး ထိုပုံများကို မည်သည့်ဘက်မှ မလိုက်သော အမြင်ဖြင့် ကြည့်မြင်သည့် ပျော်ရွှင်နေသော ဇာတ်ကောင်တကောင် ထည့်သွင်း ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့် ယနေ့ခေတ် အကျပ်အတည်း တခုတွင် မိမိတို့၏ နိုင်ငံသား တာဝန်ဝတ္တရားများကို မေးခွန်း ထုတ်လိုက်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။
မြန်မာ အနုပညာရှင်နှင့် နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားဟောင်း ထိန်လင်းက သူ၏ “မကြာသေးမီက ထွက်ခွာသွားသော” အမည်ရှိ အနုပညာလက်ရာတွင် ရန်ကုန် အာဏာပိုင်များက မြို့လယ်မှ ခုတ်ယူခဲ့သည့် သစ်ပင်ကြီးတပင်၏ မီးကျွမ်းနေသော အပိုင်းအစ တခုပါဝင်သည်။ လက်ရာအများအပြားတွင် မိသားစုဘဝ၊ မြန်မာနိုင်ငံမှ တိုင်းရင်းသားများ မကြာခဏ ကြုံတွေ့ရသည့် ဆုံးရှုံးမှုနှင့် နေရပ်စွန့်ခွာရခြင်း စသည်တို့ကို တင်ပြထားသည်။ လွန်ခဲ့သော ဆယ်စုနှစ်များက မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းရှိ ကျေးရွာ များသို့ သွားရောက်ခဲ့သည်ကို သူ ပြန်ပြောပြသည်။
ထိုကျေးရွာများသည် မကြာသေးမီက တိုက်ပွဲများကြောင့် ဒေသခံများ အသက်လု ထွက်ပြေးခဲ့ရသော နေရာများဖြစ်သည်။ မီးကျွမ်းထားသည့် နေအိမ်တိုင်များနှင့် ပိုင်ဆိုင်မှုများသာ နောက်တွင် ကျန်ရစ်တော့သည်။
“ကျနော်တို့ ထုတ်ပြောနိုင်တာကို ပြတဲ့ ထိန်လင်းရဲ့ လက်ရာတွေနဲ့ ကျနော်တို့ ထုတ်ပြောလို့ မရတဲ့ ဆာဝန်ဝေါင်ဆီရဲ့ လက်ရာတွေကြား လုံးဝကွဲပြားမှုက အခု မြန်မာနိုင်ငံ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ အခြေအနေကို အကောင်းဆုံး ထင်ဟပ်နေတယ်လို့ ထင်တယ်” ဟု ဂျွန်စတန်က ပြောသည်။ ဂျွန်စတန်က မြန်မာအနုပညာရှင် ဆာဝန်ဝေါင်ဆီ၏ မည်သည့်အရာကိုမျှ ရေးဆွဲထားခြင်းမရှိသော “မြန်မာ့ငြိမ်းချမ်းရေး စက်မှုနယ်မြေ ၁” အမည်ရှိ ပန်းချီကား (ဆင်ဆာဖြတ်တောက် ခံထားရမူ) အား ရည်ညွှန်းပြီး ပြောခြင်းဖြစ်သည်။
အထက်ပါ ပြပွဲသည် နေ့စဉ် နံနက် ၁၀ နာရီခွဲမှ ညနေ ၄ နာရီအထိ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၀ ရက်နေ့အထိ ပြသမည်ဖြစ်သည်။ ဝင်ကြေးမှာ အခမဲ့ဖြစ်သည်။
( Marie Starr ၏ Concept, Context, Contestation—Art That Asks You to Look Inside Yourself ကို ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)
