လွန်ခဲ့တဲ့ ဇွန်လလယ်က တောင်အာဖရိက နိုင်ငံမှာ ကျင်းပခဲ့ အာဖရိကသမဂ္ဂ ထိပ်သီး ဆွေးနွေးပွဲမှာ စိတ်ဝင်စားစရာ ဖြစ်ရပ်တခု ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပါတယ်။
ဒါကတော့ ဆွေးနွေးပွဲကို တက်ရောက်လာတဲ့ ဆူဒန်သမ္မတ အိုမာ အယ်လ်ဘာရှီရာ (Omar al-Bashir) ကို တောင်အာဖရိက နိုင်ငံကနေ မထွက်ခွာဖို့ ပရီတိုးရီးယားမှာရှိတဲ့ တရားရုံးချုပ်ကနေ ဇွန်လ ၁၄ ရက်နေ့မှာ အမိန့်ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတ ဘာရှီရာကို စစ်ရာဇဝတ်မှု၊ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုတွေအတွက် ဖမ်းဆီးဖို့ နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) က အလိုရှိနေတာဖြစ်ပြီး အရပ်ဖက် အဖွဲ့အစည်းတွေက သူ့ကို ဖမ်းဆီးဖို့ တောင်းဆို လျှောက်ထားတဲ့အတွက် အခုလို အမိန့်ထုတ်လိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်း သမ္မတ ဘာရှီရာဟာ ဇွန်လ ၁၅ ရက်နေ့မှာ ဆူဒန်နိုင်ငံကို ပြန်လည် ထွက်ခွာသွားနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
တောင်အာဖရိက နိုင်ငံအနေနဲ့လည်း အာဖရိကသမဂ္ဂဝင် နိုင်ငံတွေ လိုက်နာရမယ့် တာဝန်ဖြစ်တဲ့ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံအချင်းချင်း ကူညီစောင့်ရှောက်ရမယ် ဆိုတဲ့အတိုင်း ဆူဒန်နိုင်ငံနဲ့ မျက်နှာမပျက် ဆက်ဆံရေးကို ရွေးမလား ဆိုတာနဲ့ တဖက်ကလည်း နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတနိုင်ငံအနေနဲ့ လိုက်နာရမယ့် တာဝန်အရ သမ္မတ ဘာရှီရာကို ဖမ်းဆီးပြီး ICC ကို လွှဲပြောင်းပေးရမှာလားဆိုတဲ့ တာဝန်နှစ်ခုကြားမှာ ဗျာများနေရပြီး တခုခုကို ရွေးချယ်ရတဲ့ အနေအထား ဖြစ်ပါတယ်။
သမ္မတ ဘာရှီရာကို မထိန်းသိမ်းလိုက်နိုင်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမြင်၊ သဘောထား ကွဲပြားမှုတွေ ထွက်ပေါ်လာရာမှာ အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ တရားမျှတမှု နိုင်ငံတကာဌာန (ICTJ) ကတော့ တောင်အာဖရိက အစိုးရအနေနဲ့ အခုလို ထွက်ခွာခွင့် ပေးလိုက်တာဟာ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) ရဲ့ ရောမဥပဒေ ပြဌာန်းချက် (Rome Statute) တွေကို လိုက်နာဖို့ တာဝန် ပျက်ကွက်တာပဲလို့ ဝေဖန်ခဲ့ပါတယ်။
တကယ်လို့သာ သမ္မတဘာရှီရာ အနေနဲ့ တောင်အာဖရိက နိုင်ငံက ဖမ်းဆီးပြီး နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးကိုသာ အပ်လိုက်ရင်၊ သူဟာ သေဆုံးသွားပြီဖြစ်တဲ့ ချီလီ အာဏာရှင်ဟောင်းကြီး ပီနိုရှေး (Augusto Pinochet) လိုပဲ အမှုရင်ဆိုင်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ချီလီသမ္မတဟောင်း ပီနိုရှေးလည်း ၁၉၉၈ ခုနှစ်မှာ လန်ဒန်ကို အလည်အပတ် ထွက်နေတုန်း သူနိုင်ငံကို ၁၇ နှစ်တာ တာဝန်ယူစဉ်အတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ၊ သတ်ဖြတ်မှုတွေ အတွက် နိုင်ငံတကာ ဝရမ်းနဲ့ ဖမ်းဆီးတာ ခံခဲ့ရပါတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ သူ့အမှုတွေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးနေတုန်း ကျန်းမာရေးအရ ချီလီကို ပြန်ပို့ခဲ့ပြီး သူ့ကိုစွဲဆိုထားတဲ့ စွဲချက်တွေ ရင်ဆိုင်နေတုန်းမှာပဲ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှာ သေဆုံးသွားပါတယ်။
နောက်တခုက သမ္မတ ဘာရှီရာ လွတ်မြောက်သွားတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမြင်သဘောထား ကွဲပြားမှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်ရာမှာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက် ကျူးလွန်မှုတွေအတွက် နိုင်ငံတကာခုံရုံးက ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ထားပေမယ့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေက ဖမ်းဆီးပေးဖို့ လိုက်နာမှု မရှိတာကြောင့် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်သူတွေ အနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ကျူးလွန်အောင် အားပေးရာ ရောက်နေသလို၊ အပြစ်ရှိသူတွေ အပြစ်ပေး ခံရတာကနေ ကင်းလွတ်နေတဲ့ (Impunity) ယဉ်ကျေးမှုတွေ အမြစ်တွယ်နေမယ် ဆိုတာတွေပါပဲ။
တဖက်ကကြည့်မယ် ဆိုပြန်ရင်လည်း သမ္မတ ဘာရှီရာ အနေနဲ့ အခုလို လွတ်မြောက် သွားပေမယ့် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး လေးစားလိုက်နာသူတွေကြောင့် တချိန်ချိန်မှာ အဖမ်းခံရ၊ အမှုရင်ဆိုင်ရမှာကို တွေးတော ထိတ်လန့်ပြီး ပြေးစရာ မြေမရှိမှာ စိုးရိမ်၊ သွေးလန့်နေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဇွန်လထဲမှာပဲ စပိန်နိုင်ငံရဲ့ တောင်းဆိုမှုကြောင့် ဗြိတိန်ရဲတွေက ရဝမ်ဒါနိုင်ငံရဲ့ ရဝမ်ဒါ အမျိုးသား ထောက်လှမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ကာရင်ဇီ ကာရာကီ (Karenzi Karake) ကို ဇွန်လ ၂၀ ရက်နေ့က လန်ဒန်မြို့မှာ ဖမ်းဆီးခဲ့ပါတယ်။ ကာရင်ဇီကို ၁၉၉၄ ခုနှစ် ရဝမ်ဒါ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုတွေအတွင်း စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အလိုရှိနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း စစ်အစိုးရလက်ထက်က ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ပြစ်မှုတွေဟာ တာဝန်အရ လုပ်ခဲ့တဲ့အတွက် နောက်ကြောင်းပြန် တရားစွဲ၊ အရေးယူတာတွေ မလုပ်ဖို့ဆိုပြီး ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေမှာ ပုဒ်မ ၄၄၅ ကို အတိအလင်း ထည့်သွင်းပြီး အပြစ်ကျူးလွန်သူတွေကို ပြစ်ဒဏ်ပေး အရေးယူခြင်းကနေ လွတ်ကင်းအောင် အကာအကွယ် ယူထားပါတယ်။
အခုရက်ပိုင်းအတွင်း လူမှုကွန်ရက်တွေပေါ် ရောက်လာတဲ့ မီဒီယာ အင်တာဗျူး ဗီဒီယိုဖိုင်တခုမှာလည်း အရင်က သြဇာလျှမ်းလျှမ်း တောက်ပြီး၊ မတရား ဖမ်းဆီး၊ ဖိနှိပ်ချုပ်ခြယ်ခဲ့တဲ့ ထောက်လှမ်းရေး အကြီးအကဲဟောင်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ခင်ညွန့်က မီဒီယာတွေကို နောက်ကြောင်းပြန် တူးဖော်တာတွေ မလုပ်ဖို့ သွေးပျက်၊ ထိတ်လန့်ပြီး သတိပေးနေတာ တွေ့ရပါတယ်။
ဘယ်လိုဘဲ ဥပဒေတွေအရ ကာကွယ်မှုတွေ လုပ်ထား လုပ်ထား၊ ကိုယ်လုပ်ခဲ့တဲ့ ပြစ်မှုတွေ အတွက်တော့ ရတက်မအေး၊ နောက်ကြောင်း မအေးဘဲ သွေးလန့်နေတာ အထင်အရှား တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုတွေအတွက် ဝိုင်းဝန်းကြိုးပမ်းနိုင်တဲ့ တနေ့မှာတော့ ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သူတွေ၊ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူတွေ အတွက် နေရာကျဉ်းသွားတယ် ဆိုတာကတော့ နိုင်ငံတကာဖြစ်ရပ်တွေ၊ အတွေ့အကြုံတွေက သက်သေပြနေပါတယ်။
ကိုးကား: ICTJ, Aljazeera
