ရခိုင်ပြည်နယ် မောင်တောမြို့နယ် ခမောင်းဆိပ်ကျေးရွာသူ အသက် ၂၅ နှစ်အရွယ် ဟိန္ဒူအမျိုးသမီး ရီခါးသည် ARSA အကြမ်းဖက်သမားများ၏ ဖမ်းဆီးခြင်းကိုခံရခဲ့သည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ကူတူပလောင် ဒုက္ခသည်စခန်းတွင် ယာယီခိုလှုံ နေထိုင်လျက်ရှိသော ရီခါးအား ဧရာဝတီသတင်းဌာနက တနင်္လာနေ့တွင် ဆက်သွယ်မေးမြန်းခဲ့ရာ ၎င်းပြန်လည် လွတ်မြောက်လာပုံ တို့ကို ပြန်ပြောင်း ပြောပြသည်။
သြဂုတ်လ ၂၅ ရက်နေ့မှ စတင်ကာ ကြုံဆုံခဲ့ရသည့် ရီခါး၏ ကြောက်မယ်ဖွယ်ရာ အတွေ့အကြုံများကို ဧရာဝတီ သတင်းဌာနက ဖုန်းဖြင့်တဆင့် ဆက်သွယ်မေးမြန်းနိုင်ခဲ့သော်လည်း ဖြစ်စဉ် ဖြစ်ပွားရာဒေသသို့ ဝင်ရောက်နိုင်ခြင်း မရှိသေး၍ အသေးစိတ် အချက်အလက်တချို့ကို သီးခြား အတည်ပြုနိုင်ခြင်း မရှိပါ။
သြဂုတ်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် ARSA အကြမ်းဖက် အဖွဲ့သည် နယ်ခြားစောင့် ရဲစခန်း ၃၀ ကို ချိန်ကိုက် တိုက်ခိုက်ခဲ့သကဲ့သို့ ဟိန္ဒူကျေးရွာ အများအပြားကို စီနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြကြောင်း သူက ပြောပြသည်။ ဓားများ သေနတ်များ ကိုင်ဆောင်ထား ကြသော စစ်သွေးကြွများသည် မောင်တောမြို့နယ် ခမောင်းဆိပ်ကျေးရွာမှ မွတ်စလင်ဘာသာဝင်မှလွဲ၍ လူ ၁၀၀ ခန့်ကို ဖမ်းဆီး ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့ကြောင်း ရီကာက ပြောသည်။
ဖမ်းဆီးထားသူများကို ကြိုးများဖြင့် လက်ပြန်တုပ်နှောင်ပြီး မျက်လုံးများကို အဝတ်စများဖြင့် စည်းထားကြောင်း ထို ဖမ်းဆီးခံရသူများကို ရဲဘော်ကျ ကျေးရွာအနီး တောတွင်းတနေရာသို့ ယူဆောင်ကာ သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြောင်း သူက ပြောသည်။
“ကျမ ယောက်ျားကို မြေကြီးပေါ်မှာ ဒူးထောက်ခိုင်းတယ်။ လူတယောက်က သူ့ရဲ့ နောက်ကျောဘက်ကနေ ရပ်ပြီးတော့ သူ့လည်ပင်းကို ခုတ်ချလိုက်တယ်။ အဲဒါ ကျမတို့ မျက်စိရှေ့မှာတင် ဖြစ်တာပါ။ ကျန်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ယောက်ျားတွေ ကိုလည်း အဲလိုသတ်ပြီးတော့ မြေမြှပ်ထားခဲ့တာပါ” ဟု ရီခါးက ပြောသည်။
အမျိုးသားများကို မသတ်မီ စစ်သွေးကြွများက ဟိန္ဒူများသည် ရခိုင်များနှင့် တအုပ်စုတည်း ဖြစ်သည်ဟု စွပ်စွဲပြောဆိုခဲ့ ကြောင်းဆိုသည်။ ဟိန္ဒူနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များမှာ မှတ်ပုံတင်ကတ်များ ရရှိနေချိန်တွင် မိမိကိုယ်ကို ရိုဟင်ဂျာဟု ခေါ်ဆို ကြသူများမှာ နိုင်ငံမဲ့ဖြစ်နေကြောင်းကို စစ်သွေးကြွများက ပြောဆိုခဲ့ကြောင်း ရီခါးက ပြန်ပြောင်းပြောပြသည်။
ရီခါးသည်နှင့် ဟိန္ဒူအမျိုးသမီး ၈ ဦးတို့သည် ကလေးငယ်များ၏ အသက်ကို ကာကွယ်ရန် အတွက် အကြမ်းဖက် သမားများ က ကမ်းလှမ်းသော အစီအစဉ်ကို လက်ခံခဲ့သည်။ ယင်းမှာကား မွတ်စလင်အမျိုးသားများကို လက်ထပ်ပြီး ဟိန္ဒူဘာသာဝင် အဖြစ်ကို အပြီးတိုင်စွန့်လွှတ်ပြီး အစ္စလမ်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းရန်ပင် ဖြစ်သည်။ တဖက်ကမ်းသို့ မကူးခင် ဟိန္ဒူအမျိုး သမီး ၈ ဦးတို့၏ မှတ်ပုံတင်များကိုလည်း အကြမ်းဖက်သမားများက မီးရှို့ဖျက်ဆီး ပစ်လိုက်ကြသည်။
လမ်းတွင် တောတွင်းနှင့် လူသူကင်းမဲ့ နေသည့် ဘောတလကျေးရွာတို့၌ ခရီးတထောက် နားခဲ့ကြပြီး စစ်သွေးကြွများ၏ အတင်းအဓမ္မ ခိုင်းစေမှုကြောင့် ၎င်းတို့နှင့် အတူ အစ္စလမ်လို ဘုရားဝတ်ပြုခဲ့ရကြောင်း ဆိုသည်။
အစိုးရတပ်များ လှည့်ကင်းလာသောအခါ ARSA အဖွဲဝင်များသည် ၎င်းတို့ ပုန်းအောင်းနေသော နေရာများကို မီးရှို့ပြီးထွက်ပြေးကြောင်း ပြောပြသည်။ ထို့အပြင် အလောင်းတွင် ကျန်ရှိနေသည့် ရွှေ ငွေ ပစ္စည်းများကိုလည်း လုယူခဲ့ကြောင်း သူက ပြောသည်။
သြဂုတ်လ ၂၈ ရက် သို့မဟုတ် ၂၉ ရက်တွင် (ရက်စွဲအတိအကျသူ မှတ်မိခြင်းမရှိ) နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံအတွင်းသို့ ရောက်ရှိသောအခါ အာဏာပိုင်များက ဟိန္ဒူနှင့် မွတ်စလင်များကို ခွဲပြီး နေရာချထားလိုက်ရာမှ ၎င်းတို့မှာ အကြမ်းဖက်သမားများ၏ လက်မှ စတင်လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့ ရောက်ရှိပြီး မကြာမီ အခြားနေရပ်စွန့်ခွာသူ ဟိန္ဒူများက ဟိန္ဒူ အမျိုးသမီးများ၏ နဖူးပေါ်မှ ဘင်ဒီ (အနီစက်) အမှတ်အသားနှင့် အဝတ်အစားကို မှတ်မိပြီးခေါ်ယူရာမှ ဟိန္ဒူစခန်းသို့ ရောက်ရှိသွားကြောင်း ပြောသည်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နယ်စပ်တလျှောက်တွင် ခိုလှုံနေသော ဟိန္ဒူ ၄၀၀ ခန့် ရှိပြီး ARSA တိုက်ခိုက်မှု အပြီး စစ်ဆင်ရေးများကို ရှောင်ရှားရန် ရောက်ရှိလာသော ရိုဟင်ဂျာ ဆိုသူ အရေအတွက်မှာ ၄၈၀၀၀၀ ရှိသည်။
နောက်ပိုင်း ရက်များတွင် ထိုအမျိုးသမီး ၈ ဦးတို့သည် ဖုန်းများကို ငှားရမ်းပြီး ၎င်းတို့၏ ဆွေမျိုးများကို ဆက်သွယ်ခဲ့ကာ ကြုံတွေ့ရသည် များကို ပြောခဲ့ကြသည်။ ထိုစဉ်က ခမောင်းဆိပ် ကျေးရွာသည် မလုံခြုံသေးသောကြောင့် အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်သည့် စွပ်စွဲချက်များကို အတည်မပြုနိုင်သေးဟု မောင်တော ခရိုင်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဦးရဲထွဋ်နှင့် နယ်ခြား စောင့်ရဲများက အစိုးရက စီစဉ်သည့် (သြဂုတ်လကုန်ပိုင်း) ခရီးစဉ်အတွင်း သတင်းထောက်များကို ပြောခဲ့သည်။
သို့သော် ယခုသီတင်းပတ်ကုန်တွင် ဟိန္ဒူ အသိုင်းအဝိုင်း ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သူ ဦးနီမောလ်နှင့် ဟိန္ဒူကျေးရွာသားများက အာဏာပိုင်များကို အလောင်းများရှာဖွေရန် ကူညီခဲ့ပြီး အလောင်း ၄၅ လောင်းကို စတင်တူးဖော်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ယင်း အလောင်းမှာ ပျောက်ဆုံးနေသော ဟိန္ဒူများ ဖြစ်ကြောင်း အစိုးရက တရားဝင်ကြေညာသည်။
ခမောင်းဆိပ် ကျေးရွာသို့ရောက်ရှိနေ ဟိန္ဒူအသိုင်းအဝန်းမှ ကျောင်းဆရာ ဦးမောင်ဘက ရဲဘော်ကျကျေးရွာ အနီးတွင် အစုလိုက်အပြုံလိုက် မြှုပ်နှံထားသော နေရာများကို ထပ်မံရှာဖွေလျက် ရှိကြောင်း မြှပ်နှံထားသော နေရာသစ်များ ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ရေး အတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သို့ ရောက်ရှိသွားသော အမျိုးသမီးများနှင့် ဆက်သွယ်ကာ ကြိုးစားနေဆဲ ဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါနေ့တွင် ဧရာဝတီသို့ ပြောသည်။
“ကျမ ပြန်ရောက်ရင် အဲဒီနေရာ တခုချင်းစီကို (မြှုပ်ထားသောနေရာ) အသေအချာ လိုက်ပြနိုင်တယ်” ဟု ရီခါး က ပြောသည်။
သူနှင့် အခြား အမျိုးသမီးများသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သို့ ရောက်ရှိချိန်မှ စတင်ပြီး မြန်မာအစိုးရက ဆက်သွယ်လာသည်ကို စောင့်နေကြောင်း၊ ပညာမတတ်သောကြောင့် သံရုံးအကြောင်း နားမလည်ကြောင်းနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရှိ မြန်မာသံရုံးသို့ မည်သို့ သွားရောက်ရမည်ကို မသိကြောင်း ရီခါး က ရှင်းပြသည်။
“ကျမ သိသလောက်ကတော့ မြန်မာအစိုးရ အရာရှိတွေ ကျမတို့ကို လာမတွေ့သေးဘူး” ဟု သူက ပြောသည်။
ဧရာဝတီသတင်းဌာနက တနင်္လာနေ့က သမ္မတတရုံး ပြောခွင့်ရသူ ဦးဇော်ဌေးထံ ဖုန်းဖြင့်ဆက်သွယ်ခဲ့ရာ နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနသို့ မေးရန် လမ်းညွှန်သည်။ နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ အမြဲတမ်းအတွင်းဝန် ဦးကျော်ဇေယျက ၎င်းအနေဖြင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရှိ မြန်မာသံအမတ်နှင့် ဆက်သွယ်ရန် ကြိုးစားနေကြောင်းပြောသည်။
“အခု လောလောဆယ် ကျနော်တို့ရဲ့ အစီအစဉ်တွေကို ထုတ်ဖော်ပြောကြားဖို့ နည်းနည်းစောနေ ပါသေးတယ်။ သူတို့ရဲ့ လုံခြုံရေးပူပန်မှုကို ကျနော်တို့ နားလည်ပါတယ်။ အခု ကျနော်တို့ သူတို့ရဲ့ လုံခြုံရေးကိစ္စတွေကို ပြောနေပြီဆိုကတည်းက ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ အခြေအနေကို နားလည်ပေးပါ” ဟု အမြဲတမ်း အတွင်းဝန် ဦးကျော်ဇေယျက ပြောသည်။
ရီခါး၏ အတွေးများက ဒုက္ခသည်စခန်းနှင့် ဝေးရာ မောင်တောသို့ အမြန်ပြန်လာနိုင်ရေးပင် ဖြစ်သည်။ မြန်မာ အာဏာပိုင်များက သူ့ကို ရခိုင်ပြည်နယ် မောင်တောသို့ ပြန်လည် ပို့ဆောင်ပေးမည့် ရက်ကို စိုးရိမ်တကြီး စောင့်မျှော်လျက် ရှိသည်။
ရီခါး က “ဖြစ်နိုင်ရင် ခုချက်ချင်းပြန်လာချင်တယ်။ ကျမတို့ကို ကျေးဇူးပြုပြီး ကယ်ကြပါဦး” ဟု ပြောလေသည်။ ။
(ဧရာဝတီ အင်္ဂလိပ်ပိုင်းတွင် တင်ပြထားသည့် မိုးမြင့်၏ Hindu Refugee Shares Eyewitness Account of Maungdaw Violence ကို ဘာသာပြန်သည်။)
