မန္တလေး ရွှေနန်းတော် (ရွှေကျောင်း) ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းရေး ပြုလုပ်ရာတွင် ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦး စီးဌာန(ရှေး/သု)နှင့် အမေရိကန် အခြေစိုက် ကမ္ဘာ့ အမွေအနှစ်များ ရန်ပုံငွေ (WMF) အဖွဲ့ တို့အကြား သဘောထားကွဲလွဲမှု များ ရှိနေသဖြင့် ပြုပြင်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်များကို ရပ်နား ထားရကြောင်း မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့မှသိရသည်။
ရွှေကျောင်းအား ရှေးမူမပျက်ပြုပြင်မွမ်းမံရာတွင် WMF မှ တိုင်လုံး အောက်ခြေခြစားနေမှုအတွက် ကျွန်းတိုင်အသစ်များ အစားထိုး လဲလှယ်လိုသော်လည်း ရှေး/သုကမူ မူလ လက်ရာပျက်မည်စိုး၍ ကျွန်းတိုင်အသစ်လဲလှယ်ခြင်းမျိုးမဟုတ်ဘဲ ကျွန်းတိုင်အဟောင်းများဖြင့် အစားထိုးရန် ပြောဆိုမှုအကြား သဘောထား ကွဲလွဲနေခြင်းဖြစ်ကြောင်းသိရသည်။
အဆိုပါကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ မနေ့ မတ်လ ၅ ရက်က မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့ရုံးတွင် ရွှေနန်းတော်ကျောင်း ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းခြင်းဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းညှိနှိုင်းအစည်းအဝေးကို တိုင်းစီမံကိန်းနှင့်ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဦးမြတ်သူခေါင်းဆောင်၍ ရှေးဟောင်းသုတေ သနနှင့် အမျိုးသားပြ တိုက်ဦးစီးဌာန(ရှေး/သု)မှ တာဝန်ရှိသူများ၊ ကမ္ဘာ့ရှေးဟောင်း အမွေအနှစ်များ ထိန်းသိမ်းရေး ရန်ပုံ ငွေအဖွဲ့ (World Monuments Fund -WMF)မှ ပညာရှင်များ၊ မြန်မာမှုပညာရှင် စသည်တို့ တက် ရောက်ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။
ယင်းညှိနှိုင်းပွဲတွင် လုပ်ငန်းများရပ်နားထားမှုကို ပြန်စနိုင်ရေး အမြန်ဆုံး ဆောင်ရွက်သွားရန်၊ ရွှေကျောင်းတောင်ဘက်ခြမ်း ရှိ ဆွေးမြေ့နေသော ကျွန်းတိုင် ၅လုံးအား လဲလှယ်ရာတွင် ရှေးဟောင်းတန်ဖိုး မကျစေရေးအတွက် တိုင်အဟောင်းများဖြင့် ရသလောက် ပြန်လည်အစားထိုး အသုံးပြုရေး ပြောဆိုခဲ့သလို၊ ကာလကန့်သတ်ချက်တခုအတွင်း ပြင်ဆင်ရေးလုပ်ငန်းများ ပြီးစီးစေရေး၊ ရပ်ထားသည့် လုပ်ငန်းများ ပြန်စနိုင်ရေး ယခုရက်ပိုင်းအတွင်း ညှိနှိုင်းမှုများ ပြုလုပ်ရန် အစည်းအဝေး ထပ်မံ ခေါ်ဆိုကာ အမြန်ဆုံးစဉ်းစား ဆုံးဖြတ်သွားမည်ဟု မန္တလေးတိုင်း ဒေသကြီး စီမံကိန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီး ဦးမြတ်သူက ပြောသည်။
မန္တလေးမြို့၏ အထင်ကရ ရှေးဟောင်း သစ်သားအဆောက်အအုံ တခုဖြစ်သည့် သက်တမ်း ၁၆၀ ကျော်ရှိသည့် ရွှေ ကျောင်းကြီးအား ရှေးမူမပျက် ပြုပြင်မွမ်းမံရေး အမေရိကန်သံအမတ်များရန်ပုံငွေဖြင့် ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှ စတင်ခဲ့ရာ ကမ္ဘာ့ ရှေးဟောင်း အမွေအနှစ်များ ထိန်းသိမ်းရေး ရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (World Monuments Fund) ပညာရှင်များက တာဝန်ယူဆောင် ရွက်လျက်နေခြင်းဖြစ်သည်။
ကမ္ဘာ့ အမွေအနှစ်များ ရန်ပုံငွေ (WMF) အဖွဲ့မှ လုပ်ငန်းအစီအစဉ် ဒါရိုက်တာ ဂျက်ဖ်အာလန်(Jeff Allen)က “ရာသီဥတု ဒဏ် အခံရဆုံးအပိုင်းက တချို့ဟာတွေ ပြင်ထားတာတွေရတယ်၊ တချို့ဆိုရင် ၁၉၆၀၊ ၁၉၇၀ လောက်က တိုင်လုံးတွေဖြစ် နေတယ်။ ဘယ်တုန်းက ဘာလုပ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ မှတ်တမ်းလည်းမရှိပါဘူး။ ဘယ်လောက်အထိ မူလအတိုင်းရှိလဲဆိုတာ ခေတ်အဆက်ဆက် ဘာတွေကို ကြုံတွေ့ ဖြတ်သန်းခဲ့သလဲ အပေါ်မှာမူတည်ပြီး ပြောပြတာဖြစ်ပါတယ်။ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း အောက်မှာပဲ မူလအတိုင်းရှိတယ်” ဟု ဧရာဝတီသို့ ပြောသည်။
၎င်းအဆိုအရ ရွှေကျောင်းကြီး၏ ဝရန်တာများသည် ရာသီဥတု၏ ထိခိုက်မှုကို အများဆုံး ထိတွေ့ခံစားရသည့် နေရာများ ဖြစ်ပြီး အချို့နေရာတို့တွင် ယခု စီမံကိန်းမတိုင်ခင် ယခင်ကတည်းက ပြုပြင်မှုများရှိခဲ့ပြီး အချို့မှာ ရှေးမူမပျက်ဆိုသည် ထက် ခိုင်ခန့်မှုကို ဦးစားပေး ဆောင်ရွက်ထားသည်ကို တွေ့ရသည်ဟု ဆိုသည်။
မြန်မာမှုပညာရှင် တမ္ပဝတီဦးဝင်းမောင်က ၁၉၆၀ ပြည့်နှစ်ဝန်းကျင်က မန္တလေးရွှေကျောင်းကြီးအား သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိ ဌာနများက အကြီးစား ပြုပြင်မှုများပြုလုပ်ခဲ့ကြပြီး ထိုစဉ်က ကုန်ကျစရိတ်နှင့် ခိုင်ခန့်မှုကို ဦးစားပေးသည့် ပြင်ဆင်မှုများကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း ဆိုသည်။
လက်ရှိဆောင်ရွက်နေသည့် စီမံကိန်းမှာ ကျောင်းမပြုပြင်မီ အခြေအနေများအား လေဆာစကန်နာဖြင့် မှတ်တမ်းတင်ခြင်း၊ ပြုပြင်သင့်သည့် အပိုင်းများအား ပညာရှင်များနှင့် ဆွေးနွေးသုံးသပ်ခြင်း၊ ဦးစားပေး ကဏ္ဍအလိုက် ဆောင်ရွက်ခြင်းတို့ကို ဖြစ်ပြီး၊ ပြီးခဲ့သည့် နိုဝင်ဘာလမှ စတင်ကာ ဝရန်တာရှိ သစ်သားနယားရုပ်များအား သန့်ရှင်းခြင်း၊ ပြုပြင်ထိန်း သိမ်းခြင်း လုပ်ငန်းကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။
ရှေးဟောင်းသုတေသန၊ အမျိုးသားပြတိုက် ဦးစီးဌာန(မန္တလေး)၏ ညွှန်ကြားရေးမှုးဒေါ်စိုးစိုးဝင်းက“၁၉၉၆ခုနှစ်လောက် က ဖြစ်မယ်ထင်တယ်။ ဖြည့်စွက်ထားတာတွေတော့ ရှိတယ်။ မူရင်းလက်ရာနီးပါးတူအောင်ဖြည့်စွက်ထားတာတွေ ရှိပါတယ်။ အဆောက်အဦးကြီးက တော်တော်များများ ပြင်ထားတာတော့ ရှိပါတယ်။ အဲဒီအခြေအနေ အဲဒီခေတ်ကာလတုန်းက သူ့ အတိုင်းအတာနဲ့ သူ့ဘတ်ဂျက်နဲ့ ပြင်ထားကြတာဆိုတော့ အင်ဂျင်နီယာလည်းမရှိတဲ့အတွက် ဒါကိုအပြစ်တခုအနေနဲ့တော့ လာထောက်ပြောလို့မရပါဘူး” ဟု ဧရာဝတီသို့ ပြောသည်။
ရွှေနန်းတော်ကျောင်း (ရွှေကျောင်းကြီး) ပြုပြင်မွမ်းမံရေးစီမံကိန်းအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၈ သိန်းခန့် ရရှိခဲ့ပြီး စီမံကိန်း တခုလုံးအတွက် စုစုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁ ဒသမ ၅ သန်း ကုန်ကျမည်ဟု ခန့်မှန်းထားပြီး၊ အမေရိကန်အစိုးရ အနေနဲ့ စီမံကိန်းမှာ ပါဝင်တဲ့ ကဏ္ဍအလိုက်အပေါ်မှာ ထိရောက်မှု၊ ဒေသခံများ စိတ်ကျေနပ်မှု စသည်တို့ကို ဆန်းစစ် လေ့လာသုံးသပ်ပြီးမှ ရန်ပုံငွေ ထပ်မံချထားပေးမှာဖြစ်ကြောင်း စီမံကိန်းဒါရိုက်တာ မစ္စတာဂျက်ဖ်အလန်းက ဆိုသည်။
လက်ရှိတွင် ယင်းသို့ သဘောထားကွဲလွဲမှုများအား ညှိနှိုင်းနေဆဲကာလ ဖြစ်သဖြင့် ပြုပြင်မွမ်းမံနေမှုများအား ခဏရပ် နားထားပြီး အမြန်ဆုံးပြန်လည်စတင်နိုင်ရေးအတွက် တွေ့ဆုံညှိနှိုင်းမှုများ ထပ်မံပြုလုပ်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း မန္တလေး တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့မှ သိရသည်။
ရွှေနန်းတော်ကျောင်းဟု အမည်ရသည့် ရွှေကျောင်းကြီးကို သီပေါမင်း နန်းတက်စ ၁၈၇၉ ခုနှစ်ခန့်က နတ်ရွာစံ မင်းတုန်းမင်းကြီး အတွက် ရည်စူးကာ ဆောက်လုပ်ထားခဲ့သော ရွှေပိန်းချ ကျောင်းတော်ကြီးဖြစ်ပြီး အတက်အဆင်းအတွက် လှေကားများသာ အုတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။
