ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး မြောင်းမြခရိုင် ဝါးခယ်မမြို့နယ်က အချုပ်သားတဦး သေဆုံးမှုနှင့် ပတ်သက်၍ တာဝန်ရှိ ရဲဝန်ထမ်း များကို အရေးယူရန် မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသား လူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင် (MNHRC) က အကြံပြုလိုက်သည်။
ဝါးခယ်မမြို့နယ် ဆူးတွင်းကျေးရွာအုပ်စု မြစ်ကလေး ကျေးရွာနေ ဦးကျော်အေး (၅၀ နှစ်)အား ဝါးခယ်မမြို့မရဲစခန်း အချုပ် တွင် ချုပ်နှောင်ထားစဉ် သေဆုံးမှုနှင့် ပတ်သက်၍ MNHRC က ကွင်းဆင်းစုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့က ဧပြီ ၁၁ မှ ၁၃ ရက်ထိ အမှုနှင့် စပ်လျဉ်းသူ၊ တာဝန်ရှိသူ ၁၆ ဦးကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုများ၊ ကွင်းဆင်းစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ပြီးနောက် ယင်းသို့ အကြံပြုလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။
“ဘယ်လိုပဲ သေသေ တာဝန်ရှိတယ်။ အချုပ်ခန်းထဲမှာ သေသွားတဲ့အတွက်။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ အခန်း(၈) ပုဒ်မ ၃၅၃ မှာလည်း ပါပြီးသား ဖြစ်တယ်။ ဖြေရှင်းဖို့ တာဝန်ရှိတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးအရလည်း မိသားစုတွေ ယုံကြည်မှု မပျက်အောင် ကြိုတင်ကာကွယ်မှုတွေ မလုပ်ခဲ့လို့ ဒီလိုပြဿနာ ပေါ်ပေါက်တယ်လို့ သုံးသပ်တယ်။ ဒါကြောင့် တာဝန်ရှိတယ်။ အရေးယူ ပေးပါလို့ ပြောတာ” ဟု MNHRC အတွင်းရေးမှူး ဦးဘုန်းကြွယ်က ဧရာဝတီကို ပြောသည်။
၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အခန်း(၈) ပုဒ်မ ၃၅၃ တွင် မည်သူ့ကိုမျှ တည်ဆဲဥပဒေနှင့် အညီမှတပါး အသက်ကိုဖြစ် စေ၊ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်မှုကိုဖြစ်စေ နစ်နာဆုံးရှုံးမှု မရှိစေရဟု ဖော်ပြထားသည်။
သေဆုံးသူ၏ ခယ်မဖြစ်သူ ဒေါ်သန်းသန်းမိုးက ဦးကျော်အေးအား ငှက်ပျောချောင်း ရဲစခန်းမှ ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင် ၃ ဦး လာရောက် ဖမ်းဆီးပြီး ၆ ရက် အကြာတွင် သေဆုံးသွားသည့်အတွက် စစ်ဆေးဆောင်ရွက်ပေးရန် ဧပြီ ၆ ရက်၌ MNHRC ရုံးသို့ လာ ရောက် တိုင်ကြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ဖြစ်စဉ်မှာ ပြီးခဲ့သည့် မတ် ၂၀ ရက်က ဦးကျော်အေးနှင့် ၎င်း၏ ဇနီးတို့ လင်မယားချင်း စကားများနေစဉ် ကျေးရွာအုပ်ချုပ် ရေးမှူး ရောက်ရှိလာပြီး ဝင်ရောက် ပြောဆိုရာမှ အပြန်အလှန် စကားများခဲ့ကြောင်း၊ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ရဲစခန်းသို့ တိုင်ကြား သဖြင့် မတ် ၂၁ ရက်တွင် ဦးကျော်အေးအား အရေးယူရန်ဟု ဆိုကာ စခန်းမှ လာရောက် ဖမ်းဆီးသွားကြောင်း ဒေါ်သန်း သန်းမိုးက ပြောသည်။
ထိုနေ့က ဝါးခယ်မ မြို့နယ် ငှက်ပျောချောင်း တိုက်နယ် အမှတ်(၂) ရဲစခန်းမှ ရဲတပ်ကြပ် စန်းနိုင်၊ ရဲတပ်ကြပ် မြင့်မောင် နှင့် ရဲတပ်သား မျိုးမင်းထက်တို့ ၃ ဦးက လာရောက်ဖမ်းဆီး ခေါ်ဆောင်သွားခြင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ မတ် ၂၂ ရက်တွင် ဦးကျော် အေးအား ငှက်ပျောချောင်း ရဲစခန်းမှ ဝါးခယ်မ မြို့မ ရဲစခန်း ထံ ပြောင်းပြီး တရားရုံးတွင် ပုဒ်မ ၅၁/စ /ဆ (ခြေချုပ်နှင့် ခံဝန် ပုဒ်မ)ဖြင့် အာမခံ မပေးဘဲ ဆက်လက် ချုပ်နှောင်ထားခဲ့ကြောင်း ၎င်းက ရှင်းပြသည်။
ထို့နောက် မည်သည့် သတင်းမှ မကြားရတော့ဘဲ မတ် ၂၇ ရက် နံနက်ပိုင်းတွင် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ဦးကျော်အေး သေဆုံး သွားပြီ ဖြစ်သဖြင့် ဝါးခယ်မ ပြည်သူ့ဆေးရုံကြီးတွင် အလောင်းသွား သယ်ရန် ပြောဆိုရာ မိသားစုဝင်များ သွားသယ်ခဲ့ ကြောင်း၊ အလောင်းကို အိမ်ရောက်မှ ဖွင့်ကြည့်ရန် မှာလိုက်သဖြင့် ၂၈ ရက် နံနက်ပိုင်းမှ အလောင်းကို ဖွင့်ကြည့်ရာ လူမြင် မကောင်းလောက်အောင် ဒဏ်ရာများနှင့် သေဆုံးနေသည်ကို တွေ့ရသည်ဟု ဒေါ်သန်းသန်းမိုးက ဆိုသည်။
သေဆုံးသူ ဦးကျော်အေးသည် အရက်သောက်စားတတ်ကြောင်း၊ အချုပ်ကျစဉ် အရက် မသောက်ရသည့်အခါ စိတ်ပိုင်း ဆိုင်ရာ ကစဉ့်ကလျားဖြစ်ပြီး မတ် ၂၇ နံနက် ၁၀ နာရီခန့်တွင် ပိုမို ပြင်းထန်လာကာ အချုပ်ခန်း သံတိုင်များကို ခေါင်းဖြင့် ဆောင့်ခြင်း၊ အချုပ်ခန်း သံတိုင်ကို တွယ်ပြီး မျက်နှာကြက်သို့ တက်ခြင်းများ ပြုလုပ်သည်ဟု စုံစမ်းသိရှိရကြောင်း ဦးဘုန်း ကြွယ်က ရှင်းပြသည်။
အခြား အချုပ်သားများက ဝိုင်းအော်သည့်အခါ လန့်ပြီး အောက်သို့ ပြုတ်ကျကြောင်း၊ ယင်းသို့ ပြုတ်ကျရာတွင် အကျယ် ၂ လက်မ၊ ထု ၁ လက်မခန့်ရှိ အချုပ်ခန်း သံတိုင်များကို ချုပ်ထားသော အချုပ်တန်းနှင့် ဦးကျော်အေး၏ ဦးခေါင်း ဆောင့်မိပြီး နောက် အချုပ်ခန်းအောက်ခြေ အုတ်ဖောင်ဒေးရှင်းနှင့် မျက်နှာရိုက်မိကာ ထပ်မံဒဏ်ရာ ရရှိခဲ့ကြောင်း ၎င်းက ပြောသည်။
ဦးဘုန်းကြွယ်က“ဒီလိုဖြစ်စဉ်တွေကို သက်ဆိုင်ရာ အဲဒီအချိန်မှာ ရှိနေတဲ့ အချုပ်သားတွေ ပတ်ဝန်းကျင်က သက်သေတွေ အကုန်လုံးကို မေးတဲ့အခါ ဒီတိုင်းပဲ သူတို့ ထွက်ဆိုတာပေါ့နော်”ဟု အတည်ပြု ပြောဆိုသည်။
ရဲစခန်းမှ ဝါးခယ်မ ဆေးရုံသို့ ချက်ချင်း ပို့ဆောင်ခဲ့သော်လည်း ဆရာဝန်၏ ပြင်ပ အခြေအနေ စစ်ဆေးကြည့်မှုအရ သွေး ထွက်မှု သိပ်မရှိသော်လည်း ထိုအချိန်ကတည်းက ဦးခွံရိုးကွဲသွားသည်ကို (ဆေးရုံ၌ ဦးခေါင်းခွံကို ရိုက်နိုင်သည့် ဓာတ်မှန် မရှိ၍) ဆရာဝန်အနေဖြင့် မခန့်မှန်းနိုင်ခဲ့ကြောင်း၊ လိုအပ်သည့်ကုသမှုများ ပြုလုပ်ပြီးနောက် ပြန်လည်စစ်ဆေးမှုအတွက် ညနေ ၄ နာရီ တခေါက် ပြန်လာရန် မှာလိုက်ပြီး ပြန်လွှတ်ခဲ့ကြောင်း ၎င်းက ရှင်းပြသည်။
“၃ နာရီကျော် ၄ နာရီလောက်ကျတော့ အထဲမှာသွေးတွေက များလာတယ်။ အတွင်းသွေးယိုစိမ့်မှု ဖြစ်လာတော့ သူ ကယောင် ကတမ်း ဖြစ်တဲ့အခါ ရဲက တန်းပြီးဆေးရုံခေါ်သွားတယ်။ ဆေးရုံရောက်တော့ပဲ တော်တော်ကြီး သေခါနီး ဖြစ်နေ ပြီ။ သတိလစ်တာတို့ ဘာတို့ ဖြစ်နေပြီ။ ဆရာဝန်ဆေးကုသမှု ဆောင်ရွက်နေရင်းမှာ ပဲ ဆုံးပါးသွားတယ်”ဟု ဦးဘုန်းကြွယ် က ပြောပြသည်။
ကော်မရှင်အနေဖြင့် ဦးကျော်အေးအမှုကို ရဲများ ကိုင်တွယ်မှုနှင့် ပတ်သက်၍လည်း စစ်ဆေးခဲ့ရာ ၂၁ ရက် ငှက်ပျောချောင်း ရဲစခန်းတွင် ချုပ်ထားသည့်အခါ ရိုက်နှက်မှုမရှိကြောင်း၊ မတ် ၂၂ ရက်တွင် တရားသူကြီးက ချောချောမွေ့မွေ့ပင် ချုပ်မိန့်ပေး ခဲ့ကြောင်း တွေ့ရှိရသည်ဟု ၎င်းက ပြောသည်။
“မြို့မရဲစခန်းရောက်တော့ စခန်းမှူးနဲ့ တာဝန်မှူးတွေကလည်း ရဲရဲ့ လုပ်ငန်းသဘာဝအရ အပြင်ကလာတဲ့ တရားခံ တ ယောက်ကို သူတို့လက်ခံဖို့ဆိုတာ လက်မခံခင် သေချာ ဖင်ပြန်ခေါင်းပြန် ကြည့်တယ်။ သူတို့ လက်ထဲကျမှ ပြဿနာ တက် မှာစိုးလို့။ အဲဒီ အချိန်တုန်းက ဒဏ်ရာဒဏ်ချက်တွေ မတွေ့တော့ သူတို့ လက်ခံလိုက်တယ်။ ဒီတချက်ကတော့ အရှေ့ ပိုင်း မှာ ဘာမှမဖြစ်ခဲ့ဘူး ဆိုတာလေးတော့ ပေါ်လွင်သွားတာပေါ့”ဟု ဦးဘုန်းကြွယ်က ပြောသည်။
သို့သော် တိုင်ကြားသူ ဒေါ်သန်းသန်းမိုးက ၂၂ ရက် တရားရုံးသို့ တရားစွဲတင် ပို့ချိန်ကတည်းက ဦးကျော်အေးတွင် ဒဏ်ရာ ဒဏ်ချက်များ ရှိနေကြောင်း ပြောဆိုသည်။
“ကိုကျော်အေးကို တရားစွဲတင်ပို့တဲ့ အချိန်မှာ ကျမတို့က တရားရုံးကို ရောက်နေတယ်။ အစည်းအဝေးရှိလို့ အားလုံးသွား ကြတာ။ ကိုကျော်အေးကို ရဲတွေ ခေါ်လာတဲ့အချိန်မှာပဲ ဒဏ်ရာဒဏ်ချက်တွေလည်း ပါလာတယ်။ ကျမတို့ မျက်မြင်သက် သေ ၅ ယောက်ရှိတယ်”ဟု ၎င်းက ပြောသည်။
ဆက်လက်၍ ဒေါ်သန်းသန်းမိုးက ဦးကျော်အေးသည် အရက်ဖြတ်ထားသည်မှာ တနှစ်ခန့် ရှိပြီဖြစ်ပြီး အနည်းငယ် ပြန် သောက် နေသည်မှာ နှစ်ရက် သုံးရက်သာ ရှိသေးကြောင်း၊ အရက်ကြောင်ကြောင်ပြီး အချုပ်တိုင်ကို ခေါင်းဖြင့် ဆောင့်ရ လောက်သည်အထိ (လုံခြုံရေး ရဲများလည်း ရှိနေရာ) မဖြစ်နိုင်ကြောင်း ပြောဆိုသည်။
“ဒါ မတရားမှု သက်သက်ပဲ။ ကြောင်တယ်ဆိုတာ လုံးဝ မဟုတ်ဘူးဆိုတာ ရဲရဲကြီး ပြောရဲတယ်။ အလောင်းကို မြေပြင် ကွင်းဆင်း ဆောင်ရွက်ပြီး သုတေသန ဓာတ်ခွဲ စစ်ဆေးစေချင်တယ်”ဟုလည်း ၎င်းက ပြောသည်။
ဦးကျော်အေးအား ရဲများက နှိပ်စက်မှု ပြုသလားဟူသည့် အထောက်အထား ရှာမတွေ့သော်လည်း ၎င်းတို့ မလုပ်ကြောင်း အခိုင်အမာ တင်ပြနိုင်သလားဟု တောင်းသည့်အခါ အချုပ်ခန်းတွင်း တပ်ဆင်ထားသည့် CCTV သည် မှတ်တမ်းတင်သည့် မန်မိုရီ မပါဘဲ ကြည့်ရုံသက်သက်သာ ဖြစ်နေပြီး မည်သည့် မှတ်တမ်းမှ မပြနိုင်ဟု ဦးဘုန်းကြွယ်က ရှင်းပြသည်။
ဆက်လက်၍ ၎င်းက ရဲစခန်း လှုပ်ရှားမှုများကို နေ့စဉ် မှတ်တမ်းတင်ရသည့် မှတ်တမ်းစာအုပ် (General Diary) ကို စစ် ဆေးရာတွင်လည်း ၂၇ ရက်နေ့ ဦးကျော်အေးအား ဆေးရုံပို့ခြင်းကို ရေးသားထားသော်လည်း ဖြစ်စဉ်ကို သေချာမဖော်ပြ ထားသည့်အတွက် ရဲလုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုတွင် လိုအပ်ချက်၊ အားနည်းချက်များ ရှိသည်ကို တွေ့ရသည်ဟုလည်း ဆိုသည်။
“CCTV တပ်ထားတယ် ကြည့်ရုံသက်သက်ပဲဆိုတာ ဘာအဓိပ္ပာယ် ရှိမလဲ။ Record ယူထားရင် ဘာပဲပြောပြော တချိန်မှာ ပြဿနာတက်ရင် ရှင်းပြလို့ ရတာပေါ့။ CCTV မရှိတာတောင်မှ ရဲလုပ်ငန်းစဉ်အရ General Diary မှာ ဖော်ပြသင့်တဲ့ဟာ တွေ ဖော်ပြမယ်ဆို တနည်းတလမ်းအားဖြင့် အထောက်အကူ ဖြစ်တာပေါ့။ ဒါတွေက တခုမဟုတ် တခု လုပ်သင့်တယ်။ သူ တို့ဘက်က ဒါတွေ အားနည်းတယ်”ဟု ဦးဘုန်းကြွယ်က ပြောဆိုသည်။
ကော်မရှင်၏ တွေ့ရှိချက်များနှင့် ပတ်သက်၍ သက်ဆိုင်သူများနှင့် တိုင်ကြားထားသူများကို အမြန်ဆုံး ခေါ်ယူတွေ့ဆုံ ရှင်း ပြမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ခံစားရသည့် မိသားစုဝင်များအနေဖြင့် ကော်မရှင်၏ ဆောင်ရွက်ချက်များအပေါ် အပြည့်အဝ ကျေနပ် မည် မဟုတ်သော်လည်း သက်ဆိုင်ရာအာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်းက မည်မျှအထိ အလုပ်လုပ်သည်ကို စောင့်ကြည့်ရမည် ဖြစ် ကြောင်း ဦးဘုန်းကြွယ်က ပြောသည်။
“ကျနော်တို့ဟာကလည်း ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းတော့ မဟုတ်ဘူး။ အချိန်တိုအတွင်းမှာ အများကြီး လုပ်ခဲ့ရတာကိုး။ လိုအပ်ချက် တွေ ရှိကောင်းရှိမယ်။ ဒါပေမယ့် လူ့အခွင့်အရေးအရ အမှန်ကန်ဆုံး ဖြစ်အောင်တော့ လူ့အခွင့်အရေး ရှုထောင့်အရ စုံစမ်း စစ်ဆေး ဆောင်ရွက်ခဲ့တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်”ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။
ရဲအချုပ်ခန်းတွင် တရားခံ သေဆုံးရခြင်း၊ ပြည်သူများနှင့် မိသားစုဝင်များ အထင်အမြင်လွဲမှား ယုံကြည်မှုကို မပျက်ပြားစေ ရန် ကြိုတင်ကာကွယ်တားဆီးမှု လုံလောက်စွာ မပြုလုပ်နိုင်ခြင်းတို့ကြောင့် တာဝန်ရှိသဖြင့် အရေးယူသင့်ကြောင်း အပါအ ဝင် အကြံပြုချက် ၄ ချက် ပါဝင်သောထုတ်ပြန်ချက်ကို MNHRC ၏ တရားဝင် လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာတွင် ယနေ့ နေ့လယ် ပိုင်းက ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပြီး ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာနသို့လည်း ပေးပို့ထားကြောင်း သိရသည်။
ဆက်စပ် ဖတ်ရှုရန်
ဝါးခယ်မက အချုပ်သား တဦး သေဆုံးမှု လူ့ အခွင့်အရေး ကော်မရှင် စစ်ဆေးမည်
