အလုပ်သမားအခွင့်အရေးဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများကြောင့် ထိုင်းနိုင်ငံအား ပေးအပ်ထားသော ကုန်သွယ်ရေး အထူး အခွင့်အရေးအချို့ကို အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်က ဆိုင်းငံ့တော့မည်ဖြစ်၍ ပို့ကုန်အပေါ် မှီခိုနေရပြီး နှေးကွေးနေသော ထိုင်းစီးပွားရေးကို အခက်အခဲများပိုမိုများပြားလာနေကြောင်း Bloomberg သတင်းက ဆိုသည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ဆောင်ရွက်ချက်ကြောင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၃ ဘီလျှံဖိုးရှိ ကုန်သွယ် ရေးအထူးအခွင့် အရေးများကို ထိခိုက်မည်ဖြစ်ပြီး လွတ်လပ်စွာသင်းပင်း ဖွဲ့စည်းခွင့်နှင့် စုပေါင်းညှိနှိုင်းခွင့်ကဲ့သို့သော အခွင့်အရေးများ ကို ကာကွယ်ရန် ပျက်ကွက်သောကြောင့် လုပ်ဆောင်ရခြင်းဖြစ် ကြောင်း အမေရိကန်ကုန်သွယ်ရေးကိုယ်စားလှယ်ရုံး၏ ကြေညာချက်တွင် ဖေါ်ပြထားသည်။ ထိုသို့ ဆိုင်းငံ့ခြင်းသည် ခြောက်လအတွင်း အသက်ဝင်မည်ဖြစ်သည်။
အရေးယူဆိုင်းငံ့မည့် ပစ္စည်း ၅၇၃ မျိုးတွင် ပင်လယ်စာ၊ သစ်သီးနှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ၊ မျိုးစေ့များ၊ သကြားနှင့် အချိုရည်များ၊ ပဲပုတ်ချဉ်၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် သစ်သီးဖျော်ရည်များ၊ မီးဖိုချောင်သုံးပစ္စည်းများ၊ အထပ်သား တံခါး များ၊ ပြတင်းပေါက်ဘောင်များ၊ အလှဆင်ပစ္စည်းများ၊ သံမဏိပြားများနှင့် အချို့သော စတီးပစ္စည်းများပါဝင်သည်။
ပင်လယ်စာနှင့် ရေလုပ်ငန်းတွင် ကာလကြာရှည်စွာ ဖြစ်ပေါ်နေသော အလုပ်သမားအခွင့်အရေး ပြဿနာများကြောင့် ကုန်သွယ်ရေး အထူးအခွင့်အရေးစနစ်အရ ထိုင်းရေထွက်ကုန်အားလုံး၏ အကျုံး ဝင်မှုကို ရုပ်သိမ်းမည်ဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန်ကုန်သွယ်ရေး ကိုယ်စားလှယ်ရုံး၏ ကြေညာချက်တွင် ဖေါ်ပြထားသည်။
ထိုသို့လုပ်ဆောင်ခြင်းသည် အမေရိကန်နှင့် မဟာမိတ်ထိုင်းနိုင်ငံတို့အကြား ဆက်ဆံရေးကို ရုတ်တရက် ဆိုးရွား သွားစေသည်။
ထိုင်းအရာရှိများသည် ထိုင်းနိုင်ငံက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသို့ ကုန်သွယ်ရေး ပိုငွေပြခြင်းနှင့်ပတ်သက်သည့် ကုန်သွယ်ရေးမူဝါဒများနှင့် တန်ဖိုးတက်နေသော ထိုင်းငွေကြေးကို ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးစားမှုများကို အမေရိကန်က ဝေဖန်နေခြင်းကြောင့် စိုးရိမ်ပူပန်နေချိန်တွင် ယခုကဲ့သို့ကြေညာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
အမေရိကန် လယ်ယာပို့ကုန်များကို ထိခိုက်စေသည်ဟု ယူဆသည့် လယ်ယာသုံး ဓါတုပစ္စည်းများကို ထိုင်းနိုင်ငံက ပိတ်ပင်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက်ကြောင့်လည်း နှစ်နိုင်ငံအကြား အငြင်းပွားမှု ပေါ်ပေါက်နေ သည်ဟု ဒေသတွင်း သတင်း များကလည်း ဆိုကြသည်။
အထက်ပါ ဓါတုပစ္စည်းပိတ်ပင်မှုကို ပြန်လည်သုံးသပ်ရန် ထိုင်းနိုင်ငံရှိ အမေရိကန်သံရုံးက ထိုင်းအစိုးရထံ ကြာသပတေးနေ့က စာရေးအကြောင်းကြားသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံ၏ တုံ့ပြန်မှု
ကုန်သွယ်ရေးအထူးအခွင့်အရေးအပေါ် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏လုပ်ဆောင်မှုနှင့် ပတ်သက်သည့် အချက် အလက်အကြမ်း ကို ယနေ့ ပြုလုပ်မည့် ရှင်းလင်းပွဲတွင် ပြောကြားမည်ဟု ထိုင်းအစိုးရက ကြေညာ သည်။
ထိုင်းအစိုးရနှင့် စီးပွာရေးခေါင်းဆောင်များကမူ ထိုဆိုင်းငံ့မည့် အစီအစဉ်အတွက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုထံမှ ရှင်းလင်းချက်တောင်ခံထားသည်။
“ထိခိုက်မှုဖြစ်မယ့် ပစ္စည်းစာရင်းကို အခုမှရတာမလို့ သက်ရောက်မှုကို အကဲဖြတ်ဖို့ ကျနော့်အတွက် အချိန်လို နေ သေးတယ်” ဟု ထိုင်းကုန်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန ကုန်သွယ်ရေး မူဝါဒနှင့်သေနင်္ဂဗျူဟာရုံးမှ ညွုန်ကြားရေးမှူးချုပ် ပင်ချန်နော့ ဗွန်ကော်ပွန် ကပြောသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာညီလာခံများ အထူးသဖြင့် အမေရိကန် ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်မည့် နိုဝင်ဘာလ ၂ ရက်နေ့မှ ၄ ရက်နေ့အထိ ဘန်ကောက်တွင်ကျင်းပမည့် အာစီယံထိပ်သီး ဆွေးနွေးပွဲတွင် လိုလားသောအဖြေရရန် ညှိနှိုင်းရေးအတွက် မျှော်လင့်နေသည်။
အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် အကြီးမားဆုံး အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ်ဖြစ် သော AFL CIO ၏ ၂၀၁၅ ခုနှစ်က ထိုင်းအလုပ်သမားအခွင့်အရေးအခြေအနေအပေါ် တိုင်ကြားမှုအပေါ် အခြေခံ သည်ဟု ဆိုသည်။
အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ လုပ်ရပ်ကြောင့် ထိခိုက်မည့် အတိုင်းအတာကို ခန့်မှန်းရန် စောသေးကြောင်း ကုန်သွယ်ရေးအုပ်စု များကပြောသည်။
ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍသည် ထိုကြေညာချက်ကြောင့် ရှုပ်ထွေး နားမလည်နိုင်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် ငါးလုပ်ငန်းမှ အလုပ်သမား ပြဿနာကိုသာ အာရုံစိုက်ကြောင်း ထိုင်းအမျိုးသားသင်္ဘောတင်ပို့သူများကောင်စီ ဥက္ကဋ္ဌ ချန်ညာပက်တန် တီပီ ပက်ပေါင်ကပြောသည်။
“အမေရိကန်ရဲ့ လူကုန်ကူးမှု အစီရင်ခံစာမှာ ထိုင်းနိုင်ငံဟာ ၂၀၁၈ ခုနှစ် နှစ်လယ်ကစပြီး အဆင့် ၃ ကနေ အဆင့် ၂ ကို တက်သွားပြီးပြီ။ ဒါဟာ ထိုင်းနိုင်ငံဟာ ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ကြောင်းသက်သေ ပြလိုက်တာပဲ။ နောက်ပြီးတော့ အဆင့် ၁ ဆိုတာကလည်း ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံတွေသာ ရောက်နိုင်တဲ့အဆင့်လေ” ဟု သူပြောသည်။
ပစ္စည်းအမျိုးအမည်ပေါင်း ၅၇၃ ခုပါဝင်သော ထိုစာရင်းကို နားလည်ရန် တင်ပို့သူများ အချိန်ယူရမည်ဖြစ်ကြောင်း ချန်ညာပက်ပြောသည်။
“တချိန်တည်းမှာပဲ စောင့်ကြည့်ကာလ ၆ လအတွင်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့တုံ့ပြန်မှုကို စောင့်ကြည့်ရမယ်။ ဘာပဲ ဖြစ်ဖြစ် ငါးလုပ်ငန်းအနေနဲ့ ကိုယ့်ဖာသာချိန်ညှိပြီး ဈေးကွက်သစ်ရှာရမယ်” ဟု သူပြောသည်။
ထိုင်းကုန်သယ်ကြီးများအသင်းဥက္ကဋ္ဌ ကလင် ဆာရာဆင်က ၎င်းတို့အဖွဲ့အနေဖြင့် အသေးစိတ်များကို လေ့လာရန် အချိန်ယူရမည်ဟုပြောသည်။
“ထိခိုက်မယ့်သူတွေဟာ ထိုင်းတွေလား နိုင်ငံခြားသားပိုင်တွေလားဆိုတာ ကျနော်တို့ စစ်ဆေးရဦးမှာ။ အသေးစိတ် တွေကို မကြာခင်ကောက်ချက်ချနိုင်မယ်လို့ထင်ပါတယ်” ဟု သူပြောသည်။
ထိုင်း အေးခဲအစားအသောက်များအသင်းဥက္ကဌ ပေါ့ဂျ် အရမ်ဝပ် တန်နန်နော့ ကလည်း သူ၏အဖွဲ့သည် အသေးစိတ်များကို မလေ့လာရသေးကြောင်း သို့သော် ထိုသို့ဆိုင်းငံ့ခြင်းသည် ငါးနှင့် ကင်းမွန်တင်ပို့မှုကို ထိခိုက်စေမည်ဟု ထင်ကြောင်းပြောသည်။
“ဒီကြေညာချက်ကြောင့် ဒီကဏ္ဍမှာ ပိုပြီး ဒုက္ခများသွားတာပေါ့။ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်တွေအတွင်း ထိုင်းတင်ပို့သူတွေဟာ ဘတ်ငွေမာလာတာနဲ့ အလုပ်သမားစရိတ်တက်လာတာကို ရုန်းကန်နေရတာ။ ဒါပေမယ့် ဈေးကွက်သစ်ရှာပြီး သူတို့ လုပ်ငန်းတွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့တယ်” ဟုလည်းသူပြောသည်။
ကုန်သွယ်ရေးအထူးအခွင့်အရေးဆိုင်းငံ့ခြင်းသည် ထိုင်းနိုင်ငံအတွက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် အရေးပါသော ဈေးကွက်များအပေါ် အာရုံစိုက်မည်ဖြစ်သည်။ သို့သော် ထိုင်းမှအမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကတင်သွင်းသော ပစ္စည်းများ အနက် နှိုင်းယှဉ်ချက်အားဖြင့် ဈေးကွက်ဝေစု နည်းသောပမာဏကို သက်ရောက်စေမည် ဟုအမေရိကန် ကုန်သွယ် ရေးကိုယ်စားလှယ်ရုံးကဆိုသည်။
ထို ပင်လယ်စာများနှင့်ပတ်သက်သော အရေးယူဆောင်ရွက်မှုသည် ထိုင်းငါးဖမ်းလုပ်ငန်းမှ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖေါက်မှု များကို ကိုင်တွယ်ပြီးသည့်အချိန်တွင် ထွက်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့အရေးယူဆောင်ရွက်ခြင်းကြောင့် ထိုင်းမှ သက်ဆိုင်ရာ ထုတ်ကုန်များကို ဥရောပကော်မရှင်က ပိတ်ပင်ရန်ခြိမ်းခြောက်မှုကို ရုတ်သိမ်းရန်ဖြစ်စေခဲ့သည်။
ဝန်ကြီးချုပ်ပရာယွဒ် ချန်အိုချာသည် တရားမဝင်၊ သတင်းပို့ခြင်းမရှိဘဲ စည်းမျဉ်းမညီသည့် ငါးဖမ်းခြင်းနှင့် အတင်း အကျပ် လုပ်အားခိုင်းစေခြင်းကို ထိန်းချုပ်မည့် စည်းမျဉ်းများကို တင်းကျပ်ခဲ့သောကြောင့် ပြည်တွင်းကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့များက ထိုဥပဒေများသည် ဒေါ်လာ ခြောက်ဘီလျှံတန်ဖိုးရှိပြီး ငွေကြေး တန်ဖိုးမြင့်တက်မှုကြောင့် အကျပ်အတည်း တွေ့နေသော ရေထွက်ပို့ကုန်လုပ်ငန်းတွင် ကုန်ကျစရိတ်များပြားစေသည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။
ထိုင်းစီးပွားရေး တိုးတက်မှုနှေးကွေးခြင်း
အရှေ့တောင်အာရှ၏ ဒုတိယအကြီးမားဆုံးဖြစ်သော ထိုင်းစီးပွားရေးသည် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ငါးနှစ်အတွင်း အနှေးကွေး ဆုံးတိုးတက်မှုကို ရင်ဆိုင်နေရပြီး တင်ပို့မှု အထူးသဖြင့် လယ်ယာထုတ်ကုန်များတင်ပို့မှုမြှင့်တင်ရေးအတွက် ရုန်းကန် နေရသည်။
စိန်ခေါ်မှုများတွင် ငွေကြေးတန်ဖိုးမာလာခြင်း၊ အမေရိကန်-တရုတ်ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲ၏ ရိုက်ခတ်မှုများပါဝင်နေသည်။ ထိုင်းပို့ကုန်ပမာဏသည် စက်တင်ဘာလအတွင်း ဒုတိယမြောက်လအဖြစ်မမျှော်လင့်ဘဲ ကျဆင်းခဲ့သည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဒုတိယအကြီးမားဆုံး ပို့ကုန်ဈေးကွက်ဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့သောနှစ်က တင်ပို့ မှုမှာ ဒေါ်လာ ၃၁.၉ ဘီလျှံဖိုးရှိသည်ဟု Bloomber က ပြုစုထားသော အချက်အလက်များက ပြသနေသည်။
ထိုင်းနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအကြား ကုန်သွယ်ရေး အထူးအခွင့်အရေးစနစ်အရ ကုန်သွယ်ခြင်းမှာ ၂၀၁၈ ခုနှစ်က စုစုပေါင်း ဒေါ်လာ ၄.၄ ဘီလျှံတန်ကြေးရှိသည်ဟု အမေရိကန်ကုန်သွယ်ရေးကိုယ်စားလှယ်ရုံး၏ စာရင်းများအရ သိရသည်။
လယ်ယာသုံးဓါတုပစ္စည်း သုံးမျိုးဖြစ်သည့် ပါရာကွက်စ်၊ ဂလိုင်ဖိုစိတ်နှင့် ကလော်ဖီရစ်ဖို့စ် တို့သည် ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေသောကြောင့် ပိတ်ပင်ကြောင်းထိုင်းနိုင်ငံက ယခုအပါတ်အစောပိုင်းတွင် ကြေညာခဲ့သည်။
ထိုပိတ်ပင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံများမှ တင်သွင်းသော အစားအစာများကို အနှောင့် အယှက်များ ဖြစ် စေနိုင်သည့် အတွက် ဂလိုင်ဖိုစိတ်ကို ပြန်လည် စဉ်းစားသုံးသပ်ပေးရန် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ဝန်ကြီးချုပ် ပရာယွဒ် ချန်အိုချာထံ စာရေးခဲ့သည်ဟု နေးရှင်းသတင်းစာကဆိုသည်။
အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ကန့်ကွက်မှုများနှင့် ပတ်သက်ပြီး မေးသောအခါ လက်ထောက်စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးမန်နန်ရာ ထိုင် ဆတ်သ်က “ကျနော်တို့အနေနဲ့ ထိုင်းပြည်သူတွေရဲ့ တောင်းဆိုမှုတွေကိုလည်း ဂရုစိုက်ရတယ်” သတင်းထောက် များကို ယခုအပါတ်အစောပိုင်းက ပြောခဲ့သည်။
ထိုင်းဘတ်ငွေသည် အမေရိကန်ဒေါ်လာနှင့် ယှဉ်လျှင် အောက်တိုဘာလ ၂၅ ရက်နေ့က ခြောက်နှစ်အတွင်း အမြင့်ဆုံး တန်ဖိုးတက်နေသည်။ ထိုင်းငွေကြေးသည် ယခုနှစ်အတွင်း တန်ဖိုး ၇.၉ ရာခိုင်နှုန်းတက်နေပြီး ရုရှား၏ ရူဘယ်ငွေ ကြေးမှအပ အခြားသော ထွန်းသစ်စဈေးကွက်များထက် ပိုမိုမြင့်မားနေသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံသည် အမေရိကန်ဘာဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန၏ စောင့်ကြည့်ရမည့် ငွေကြေးဈေးကစားသူများ စာရင်းတွင် မပါဝင်ရန် မေလက အောင်မြင်စွာရှောင်ရှားနိုင်ခဲ့သည်။
သို့သော် ထိုင်းနိုင်ငံသည် သြဂုတ်လအထိ ၁၂ လတာကာလ အတွင်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် ကုန်သွယ် ရေးပို ငွေဒေါ်လာ ၂၀ ဘီလျှံနီးပါးရှိပြီး ပို့ကုန်ပိုငွေမှာ စံနှုန်းဖြစ်သည့် နှစ်ရာခိုင်နှုန်းအထက်တွင် ရှိနေသောကြောင့် လာမည့်ရက်သတ္တပါတ်များတွင် ထုတ်ပြန်မည့် အစီရင်ခံစာတွင် ပစ်မှတ်အတွင်းရောက်လာနိုင်သည်။
ထိုအချက်များမှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက စဉ်းစားသော စံနှုန်း သုံးခုအနက် နှစ်ခုဖြစ်နေသည်။
