လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၂၀ လောက်က Aamer Khattak တယောက် ချမ်းသာကြွယ်ဝဖို့ ရည်မှန်းချက်နဲ့ ပါကစ္စတန်၊ မြို့တော် အစ္စလာမာဘတ်မှာ အရင်းနှီးအနည်းငယ်နဲ့ ကုန်စုံဆိုင်အသေးလေး စဖွင့်ခဲ့တာပါ။ အဲ့ဒီတုန်းက သူ့ အသက် ၁၇ နှစ်အရွယ်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။ ဒီနေ့မှာတော့ အရင်ထက် ၂ ဆပိုကြီးတဲ့ Khattak နာမည်နဲ့ ကုန်စုံဆိုင်ကြီး ဖြစ်နေပါပြီ။
ဒါပေမဲ့လည်း ဖေဖော်ဝါရီလ ပါကစ္စတန်ကို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှု စတင်ချိန်မှာတော့ ဖောက်သည် အဝင် နည်းသွားပြီး မတ်လနဲ့ ဧပြီလက ချမှတ်ခဲ့တဲ့ Lockdown စည်းမျဉ်းကြောင့် ဆိုင်ဖွင့်ချိန်ကိုပါ လျှော့ချခဲ့ရပါတယ်။
“ဆိုင်က အရှုံး ပေါ်လာတယ်။ နေ့စဉ် စားဖို့သောက်ဖို့ စရိတ်က လိုက်တက်လာတယ်လေ။ စရိတ်တွေ တက်လာတော့ ဆိုင်မှာ ရောင်းဖို့ ပစ္စည်းတွေကိုလည်း ထပ်မဖြည့်ပေးနိုင်ဘူး။ ပိုက်ဆံလက်ထဲ မရှိတော့ အရင်လို မဟုတ်တော့ဘူး ဖြစ်သွားတယ်” လို့ Khattak က ကိုဗစ်အစောပိုင်းကာလ အခြေအနေကို ပြောပြပါတယ်။
ကိုဗစ်ကာလ အစမှာ သူ့ဆိုင်ရဲ့ လစဉ် အမြတ်ဝင်ငွေ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်း (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄၅၀) နီးပါးလောက် ကျဆင်းသွားခဲ့ရပါတယ်။ နောက်ပိုင်း ဆိုင်ရဲ့ အရောင်းပုံစံ ပြောင်းလဲလိုက်ချိန်မှာတော့ ပြန်ရပ်တည်နိုင်ခဲ့ပါပြီ။ ရေရှည်ဝယ်နေကျ ဖောက်သည်တွေကို ဖုန်းနဲ့ အမှာစာတွေ လက်ခံလိုက်သလို၊ လိုအပ်ရင် အကြွေးပါ ရောင်းပေးပါတယ်။
တခြား ကုန်စုံဆိုင်တွေလည်း နည်းပညာ အကူအညီကို ယူပြီး ကိုယ်တိုင် ဈေးလာမဝယ်နိုင်သူတွေအတွက် အွန်လိုင်းကတဆင့် ရောင်းချနေတာမျိုးတွေ တွေ့လာရပါပြီ။ ၂၀၂၀ ခုနှစ်၊ ပါကစ္စတန်မှာ Lockdown ကာလအတွင်း ကုန်စုံဆိုင်တွေဟာ အွန်လိုင်းကနေ အမှာစာ လက်ခံနိုင်တဲ့ မိုဘိုင်းလ် App တွေကြောင့် ရောင်းအား ၃ နှစ်အတွင်း သိသိသာသာ ထိုးတက်သွားခဲ့ပါတယ်။
“လူတွေက ပိုပြီး နည်းပညာပိုင်းနဲ့ အွန်လိုင်း ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်လာကြတယ်” လို့ ပါကစ္စတန်ရဲ့ နည်းပညာ Start-up ကုမ္ပဏီတခုဖြစ်တဲ့ i2i Ventures ကို ပူးတွဲတည်ထောင်သူ Misbah Naqvi က ပြောပါတယ်။ “အွန်လိုင်း အရောင်းပုံစံမျိုးဟာ အရင်တုန်းက ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်ဖို့ သိပ်မမြန်ဘဲ စိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိခဲ့တယ်” လို့ ဆိုပါတယ်။
၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွင်း ကုန်ပစ္စည်း ပို့ဆောင်ရေး နည်းပညာပိုင်းနယ်ပယ်မှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေ ပိုတိုးလာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ လာဟိုးမြို့မှာမှာလည်း Lockdown ကာလအတွင်း ပစ္စည်းပို့ဆောင်ပေးတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်း အခြေအနေဟာ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းထိ တိုးတက်လာတယ်လို့ GrocerApp စီအီးအို Ahmad Saeed က ဆိုပါတယ်။ အရင်ကဆို သူ့လုပ်ငန်းမှာ တလကို ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ပဲ ရှိခဲ့တာပါ။
အစ္စလာမာဘတ်က အကြီးဆုံး ကုန်စုံဆိုင်တွေထဲက တခုဖြစ်တဲ့ Sauda Sulf ဆိုင် မန်နေဂျာ Javed Anwar ကတော့ အွန်လိုင်းကတဆင့် ဝယ်ယူနိုင်အောင် ဖွင့်ထားပေးတဲ့ ဝက်ဘ်ဆိုက် အခြေအနေကို အခုလိုပဲ ပြောပြပါတယ်။
“ကျနော်တို့ ပါကစ္စတန်မှာ ဈေးဝယ်သူတွေက သူတို့ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ မျက်မြင် ဝယ်ရတာမျိုးကိုပဲ ကြိုက်ကြတယ်။ Lockdown ကာလတုန်းကတော့ အွန်လိုင်းက အဝယ်လိုက်ပေမယ့် Lockdown လည်း ပြန်ဖြေလျှော့လိုက်ရော အွန်လိုင်းကနေ ဝယ်သူ နည်းသွားတယ်” လို့ ဆိုပါတယ်။
ဒါ့အပြင် နောက်ထပ် အားနည်းချက်တခုကတော့ အင်တာနက်လိုင်းတွေကြောင့် အွန်လိုင်းကတဆင့် မှာယူတဲ့အခါ နည်းပညာ ပြဿနာတွေ ကြုံတွေ့ရပါတယ်။ ပါကစ္စတန်မှာ စမတ်ဖုန်းသုံးစွဲသူ ၁၆၉ သန်းရှိတဲ့ထဲက ၈၇ သန်းက ဖုန်းကတဆင့် အင်တာနက် အသုံးပြုနေကြတယ်လို့ စာရင်းတွေမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
အွန်လိုင်းကတဆင့် ဈေးဝယ်တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အစ္စလာမာဘတ်မှာ အလုပ်လုပ်နေတဲ့ ဝန်ထမ်းတဦးက “ချမ်းသာတဲ့သူတွေက အွန်လိုင်းကတဆင့် အဝယ်များကြတယ်။ ကျနော်တို့လို ဆင်းရဲသားတွေကတော့ ဆိုင်တွေသွားပြီး ဝယ်နေကြတုန်းပဲ” လို့ ဆိုပါတယ်။
အွန်လိုင်းကတဆင့် ဈေးဝယ်တဲ့ ပမာဏဟာ လက်ရှိအချိန်မှာ နည်းနေသေးတယ် ဆိုပေမယ့် အမြတ်ငွေများတဲ့ စီးပွားရေးတခု ဖြစ်လာနေပါပြီ။
“အွန်လိုင်းကဆင့် ဈေးဝယ်ရောင်းလုပ်နိုင်တဲ့ ပမာဏဟာ ၃ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၅ ရာခိုင်နှုန်းထိ ရှိပြီး ဒါဟာ များတယ်လို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။ နောက် ၃ နှစ်နဲ့ ၅ နှစ်အတွင်းမှာဆိုရင် ဒီ့ထက် ပိုများလာနိုင်တယ်” လို့ GrocerApp ရဲ့ပြိုင်ဘက် 24Seven တည်ထောင်သူ Jarrar Shah က သုံးသပ်ပြသွားပါတယ်။
Ref: Aljazeera