အိန္ဒိယက လက်ခံကျင်းပသည့် မြန်မာနှင့် အလှည့်ကျဆွေးနွေးပွဲတွင် ဘက်အားလုံးမှ အကြမ်းဖက်မှုများ လျှော့ချရန်၊ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ရာဇဝတ်မှုထိန်းချုပ်ရန်နှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားနေသော မြန်မာနိုင်ငံသို့ လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီ အလျင်အမြန်ပေးရန်တို့နှင့် ပတ်သက်ပြီး အလွတ်သဘောတူညီမှု ရရှိသည်ဟု တိုက်ရိုက်ပတ်သက်နေသည့် သတင်းရင်းမြစ်တခုက ပြောကြားလိုက်သောကြောင့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (အာဆီယံ) အနေဖြင့်လည်း ၎င်း၏သံတမန်ရေးကို ချိန်ညှိရန် ဖိအား ပိုမိုပေးခံလာရသည်။
အိန္ဒိယသည် လွန်ခဲ့သောလက ဘန်ကောက်တွင် ကျင်းပသည့် အလားတူအစည်းအဝေး နောက်ဆက်တွဲ မြန်မာ့အရေး အလွတ်သဘောဆွေးနွေးပွဲ (Track 1.5) ကို ယခုသီတင်းပတ်အတွင်း နယူးဒေလီတွင် ကျင်းပသည်။ အိန္ဒိယအရာရှိများအပြင် အတိုင်ပင်ခံကျွမ်းကျင်သူများ၊ မြန်မာစစ်ကောင်စီနှင့် အာဆီယံ ငါးနိုင်ငံဖြစ်သော ကမ္ဘောဒီးယား၊ လာအို၊ ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်နှင့် အာဆီယံအလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌ အင်ဒိုနီးရှားမှ အလယ်အလတ်အဆင့် ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်ကြသည်။
တရုတ်နှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တို့လည်း တက်ရောက်ကြသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ကျင်းပသည့် ယခင်အစည်းအဝေး တက်ရောက်ခဲ့သော ဂျပန်နိုင်ငံသည် ထိုအစီအစဉ်ကို အချိန်ကပ်မှသိရသောကြောင့် မတက်ရောက်နိုင်ကြောင်း အစည်းအဝေးတက်ခဲ့ကြဖူးသည့် ဂျပန်အရာရှိများက ပြောသည်။
ဒေလီအစည်းအဝေးတွင် အိန္ဒိယသည် စစ်ကောင်စီနှင့် ဒေသတွင်းအစိုးရများအကြား ဆွေးနွေးမှုများ အပြည့်အဝ ပြန်လည်စတင်ရေး ကူညီတွန်းအားပေးရန် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့တဖွဲ့ကို နေပြည်တော်သို့ စေလွှတ်ရန် စစ်ကောင်စီနှင့်သဘောတူခဲ့ကြောင်း သတင်းရင်းမြစ်များက ပြောသည်။ ထူးခြားသည့်အချက်မှာ မြန်မာ အကျပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းရန် အာဆီယံ၏ သီးခြားအားထုတ်မှုများကို ယခုကျင်းပသည့် အလွတ်သဘော ဆွေးနွေးပွဲက အထောက်အကူပြုသင့်ကြောင်း တက်ရောက်သောနိုင်ငံများ သဘောတူသည့်အချက်ဖြစ်သည်ဟု သတင်းရင်းမြစ်တခု ပြောသည်။
အနာဂတ်ဆွေးနွေးပွဲများတွင် “အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၏ အမြင်များကို ထည့်သွင်းသင့်ကြောင်း” တက်ရောက်သူများက သဘောတူကြသည်။ ထိုအချက်မှာ အိန္ဒိယနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တို့သည် အာဆီယံ၏ လုပ်ငန်းစဉ်နှေးကွေးမှုကို စိတ်ပျက်နေကြောင်းနှင့် “အာဆီယံသည် မြန်မာနှင့် တိုက်ရိုက်ထိစပ်နေသည့် အိမ်နီးချင်းများ၏ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို ထည့်သွင်းမစဉ်းစား” ဆိုသည့် ခံစားချက်ကို ဖော်ပြခြင်းဖြစ်ကြောင်း အိန္ဒိယအရာရှိတဦးက ပြောသည်။
Track 1.5 လုပ်ငန်းစဉ်သည် “အလွတ်သဘော” သာ ဖြစ်သော်လည်း ယခုဆုံးဖြတ်ချက်များသည် မြန်မာနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ဒေသတွင်းညှိနှိုင်းမှုများတွင် အဓိကအစိတ်အပိုင်းအဖြစ် ခိုင်မာလာပုံရသည်။
“အခု အစည်းအဝေးကို သာမန်သဘောပဲထားပြီး မအောင်မြင်မှုတွေကို ရှောင်ရှားဖို့နဲ့ အစီအစဉ်တွေ မအောင်မြင်ရင် သက်ရောက်မှုနည်းအောင် အလယ်အလတ်အဆင့် အရာရှိတွေပဲ တက်ရောက်ကြတယ်” ဟု အစည်းအဝေးတွင်ပါဝင်သော အရာရှိတဦးက ပြောသည်။ ယခုအစည်းအဝေးမှ သတင်းစကားများကို သက်ဆိုင်ရာအစိုးရများထံ ပြန်လည်ဆောင်ကျဉ်းသွားရန်လည်း တက်ရောက်သူများက သဘောတူပြီး လာအိုတွင် ကျင်းပမည့် နောက်တကြိမ် အလွတ်သဘောဆွေးနွေးပွဲတွင် အသေးစိတ်များကို ဖြည့်စွက်မည်ဖြစ်ကြောင်းလည်း ထိုအရာရှိကပြောသည်။
လာမည့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌဖြစ်လာမည့် လာအိုသည် မြန်မာသံတမန်ရေးတွင် ပိုမိုပါဝင်လာနေသော်လည်း လာအိုသည် ၎င်းကို အဓိကအကူအညီပေးနေသည့် တရုတ်၏ ဦးစားပေးများကိုသာ လိုက်လံလုပ်ဆောင်မည်ဟု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မြင်ကြသည်။
ဒေလီဆွေးနွေးပွဲသည် ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူးချုပ်ဟောင်း မစ္စတာ ဘန်ကီမွန်း ယခုအပတ်အတွင်း နေပြည်တော်သို့ ရောက်လာခြင်းအပါအဝင် စစ်ကောင်စီနှင့် နိုင်ငံတကာ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများ ရုတ်တရက် များပြားလာမှု၏ တစိတ်တပိုင်းဖြစ်သည်။ မစ္စတာ ဘန်ကီမွန်း မရောက်မီ ရက်ပိုင်းအတွင်းက ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မစ္စတာ ဒွန် ပရာမွတ်ဝီနိုင်နှင့် ၎င်း၏ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာအထူးသံတမန် မစ္စ ပွန်ပီမို ပေါ်လင်း ကန်ချန်နာလက်တို့သည် အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီခေါင်းဆောင် မင်းအောင်လှိုင်ကို တွေ့ဆုံရန် နေပြည်တော်သို့ တရက်ကြာလာရောက်ခဲ့သည်။
ဒေလီဆွေးနွေးပွဲတွင် သဘောတူညီချက်များ ရှိသော်လည်း Track 1.5 အစည်းအဝေးသည် အာဆီယံ၏ သီးခြား ငြိမ်းချမ်းရေး သံတမန်ရေးလုပ်ဆောင်မှုများအပေါ် သံသယများ ထပ်မံဖြစ်ပေါ်စေသည်။ အာဆီယံ ခေါင်းဆောင်များသည် မေလ ၆ ရက်နေ့မှ ၁၁ ရက်နေ့အထိ အင်ဒိုနီးရှားတွင် ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲ ကျင်းပရန် စီစဉ်ထားသည်။ အဖွဲ့တခုလုံးအနေဖြင့် အာဆီယံသည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဧပြီလက မင်းအောင်လှိုင် သဘောတူထားသည့် ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ချက်တွင် ဖော်ပြထားသော စည်းကမ်းချက်များ မပြည့်မီသေးသည့်ကာလတွင် စစ်ကောင်စီကို ထိပ်တန်းအစည်းအဝေးများသို့ မဖိတ်ခေါ်ရန် သဘောတူထားသည်။
“ဒီ Track 1.5 ဆွေးနွေးပွဲက မြန်မာ့အရေးဖြေရှင်းရာမှာ အာဆီယံက ကမ္ဘာ့တုံ့ပြန်မှုကို ဦးဆောင်နိုင်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ယုံကြည်စေမှုနဲ့ စွမ်းဆောင်နိုင်မှုကို အသေအလဲ ထိုးနှက်လိုက်တယ်” ဟု မြန်မာ့ နိုင်ငံရေးနှင့် ပဋိပက္ခကျွမ်းကျင်သူ ကင်မ် ဂျိုလိုက်ဖ်က ပြောသည်။
အခြားအစီအစဉ်များသည် အာဆီယံကို အင်အားချည့်နဲ့စေပြီး စင်ပြိုင် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကဲ့သို့ အဓိကကျသော ပါဝင်ပတ်သက်သူများကို ချန်ထားခဲ့သည်ဟု Nikkei Asia သို့ ၎င်းကပြောသည်။
အာဆီယံသည် မြန်မာကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း သဘောထားကွဲလွဲနေပြီး ယခု Track 1.5 ဆွေးနွေးပွဲတွင် အဖွဲ့ဝင် ထက်ဝက် မတက်ရောက်ခြင်းက ထိုအချက်ကို ပြသနေသည်။ သို့သော် ယခုလအစောပိုင်းက စစ်ကိုင်းတိုင်းမှ ဒီမိုကရေစီအင်အားစု စုဝေးခြင်းကို လေကြောင်းမှ အပြင်းအထန် တိုက်ခိုက်ခြင်းအပါအဝင် စစ်ကောင်စီတပ်များက အကြမ်းဖက်မှု အရှိန်မြှင့်တင်နေသောကြောင့် သံတမန်ရေး အရေးပေါ်လိုအပ်နေသည်။ ထိုလေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ကလေးငယ် ၄၀ အပါအဝင် အရပ်သား ၁၆၀ ကျော် သေဆုံးသည်ဟု NUG က ပြောသည်။
ထိုတိုက်ခိုက်မှုသာမက နိုင်ငံရေးပါတီအများစုကို မကြာသေးမီက အတင်းအကျပ် ဖျက်သိမ်းခြင်းကြောင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ကနေဒါ၊ ထိုင်ဝမ်၊ ဥရောပနိုင်ငံများနှင့် ဂျပန်မှ ပြစ်တင်ရှုတ်ချမှုများ ဖြစ်စေသည်။
ယခု Track 1.5 ဆွေးနွေးပွဲနောက်ကွယ်မှ အဓိက မောင်းနှင်အားသည် ထိုင်းနိုင်ငံဖြစ်ပြီး အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် အချို့ကို စိတ်ပျက်ဒေါသထွက်စေသည်။ မြန်မာကို အခမ်းအနားများမှ ဖယ်ထားရန် အာဆီယံ၏ သဘောတူညီချက်ကို ဘန်ကောက်အနေဖြင့် သတိချပ်လျှင် အကောင်းဆုံးဖြစ်သည်ဆိုသည့် တိုတောင်းသော စာတစောင်ကို စင်ကာပူနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးထံ ပေးပို့သည်အထိ ဖြစ်ခဲ့ရသည်။
ယခုအပတ်အတွင်း မစ္စတာ ဘန်ကီမွန်းကလည်း မင်းအောင်လှိုင် အပါအဝင် စစ်ခေါင်းဆောင်များကို ၎င်းတို့စီစဉ်ထားသည့် ရွေးကောက်ပွဲနှင့်ပတ်သက်၍ သတိပေးပြီး ထိုရွေးကောက်ပွဲကို အမေရိကန်အစိုးရ အပါအဝင် အများအပြားက အတုအယောင်ရွေးကောက်ပွဲဟု ရှုတ်ချထားကြောင်း ပြောခဲ့သည်။ ရွေးကောက်ပွဲများကို လွတ်လပ်မျှတစွာ ကျင်းပနိုင်သည့် အခြေအနေနှင့် ပြည်စုံမှသာ ကျင်းပသင့်ကြောင်းလည်း ပြောကြားခဲ့သည်။
“လက်ရှိအခြေအနေတွင် ရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပခြင်းသည် နောက်ထပ် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် သဘောထား ကွဲလွဲမှုကိုသာ ဖြစ်စေပြီး ရလဒ်များကို မြန်မာပြည်သူများ၊ အာဆီယံနှင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော နိုင်ငံတကာ အသိုက်အဝန်းက အသိအမှတ်ပြုမည် မဟုတ်ပေ” ဟု မစ္စတာ ဘန်ကီမွန်းက ကြေညာချက်ထုတ် ပြန်ပြောကြားသည်။
မြန်မာသို့သွားရောက်ပြီးနောက် မစ္စတာ ဘန်ကီမွန်းက ထွက်ပေါက်ရှာရာတွင် NUG အပါအဝင် သက်ဆိုင်သူအားလုံး အခန်းကဏ္ဍတခုမှ ပါဝင်ရေး အရေးပါကြောင်း အလေးထားပြောသည်။
“ဘန်နဲ့ The Elders ရဲ့ လူသားချင်းစာနာမှုအရေးတွေကို ကျနော်တို့ အသိအမှတ်ပြုပြီး ကျေးဇူးတင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလိုသွားရောက်တာဟာ စစ်ရာဇဝတ်ကောင်တွေကို တရားဝင်အောင်လုပ်ပေးတဲ့ အန္တရာယ် ဖြစ်စေရုံသာမက စစ်ကောင်စီ အခုကျူးလွန်နေတဲ့ သတ်ဖြတ်ဖြိုခွင်းမှုတွေကို ရပ်တန့်စေမယ့် အလားအလာ မရှိသလောက်ပဲဖြစ်တယ်” ဟု NUG အစိုးရအဖွဲ့ဝင် ဒေါက်တာ ဆာဆာက Nikkei Asia သို့ ပြောသည်။
အာဏာသိမ်းပြီးနောက် စစ်ကောင်စီသည် ကြီးမားသော အတိုက်အခံလှုပ်ရှားမှုကို ငြိမ်သက်အောင် မလုပ်နိုင်ဘဲ မြို့ကြီးများနှင့် အချို့မြို့များမှအပ နိုင်ငံအစိတ်အပိုင်အများစုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း မရှိတော့ပေ။ ဘေဂျင်းနှင့်မော်စကိုက ထောက်ပံ့ထားသည့် တိုက်လေယာဉ်များဖြင့် ဗုံးကြဲခြင်း၊ လက်နက်ကြီးနှင့် ပစ်ခတ်ခြင်းများသည် နိုင်ငံတဝန်းမှ ကျောင်းများ၊ ဒုက္ခသည်စခန်းများ၊ ဆေးရုံများနှင့် ဘာသာရေး အဆောက်အအုံများကို ပစ်မှတ်ထားသည်။ ပြည်တွင်း စစ်ဘေးရှောင် လူ ၂ သန်းခန့်ရှိနေပြီး ဘက်အသီးသီးမှ စုစုပေါင်း လူ ၃ သောင်းခန့် သေဆုံးကာ သောင်းနှင့်ချီသောနေအိမ်များ ဖျက်ဆီးခံရသည်။
စစ်ကောင်စီနှင့် ညှိနှိုင်းခြင်းသည် မှန်ကန်သောအဖြေ မဟုတ်ကြောင်း ဒေါက်တာဆာဆာက ပြောသည်။ ထိုအစား ထိုင်း၊ အိန္ဒိယ၊ မစ္စတာ ဘန်နှင့် အခြားသူများသည် လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီပေးရေးအတွက် NUG, တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများနှင့် တက်ကြွစွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပြီး စစ်ကောင်စီ နိုင်ငံရေးမှ ထွက်ခွာစေရန် ဖိအားပေးရမည်ဟုလည်း ပြောသည်။
အိန္ဒိယနှင့် အခြားနိုင်ငံများ၏ အားထုတ်မှုများသည် လွန်ခဲ့သောနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံ ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန်ယူစဉ်က တိုးတက်မှုရအောင် ကြိုးစားသော်လည်း မအောင်မြင်သည်နှင့် တူကြောင်း ဝေဖန်သူအချို့က ပြောသည်။ အာဏာရှင် ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်သည် စစ်ကောင်စီဘက် အလျှော့ပေးစေရန် ကြိုးစားသော်လည်း အချီးနှီးသာဖြစ်ခဲ့သည်။
“စစ်ကောင်စီနဲ့ပဲ ထိတွေ့ဆက်ဆံရင် Track 1.5 ထဲက ဘယ်နိုင်ငံမှ မြန်မာမှာ အဓိပ္ပာယ်ပြည့်ဝတဲ့ စီးပွားရေး ဒါမှမဟုတ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု လုပ်နိုင်မှာ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့ရဲ့ဘယ်စီမံကိန်း ဘာအစီအစဉ်မှ အဓိပ္ပာယ်ရှိမှာ မဟုတ်ဘူး” ဟု မြန်မာ့အရေးကျွမ်းကျင်သူ ဂျိုလိုက်ဖ်က ပြောသည်။
(Nikkei Asia သတင်း India hosts ‘1.5’ informal Myanmar talks amid flurry of diplomacy ကို ဘာသာပြန်သည်။)
You may also like these stories:
“စစ်တပ်က ပထမ ခြေလှမ်း စ ရန်” ဘန်ကီမွန်း တိုက်တွန်း
အာဆီယံအက်ကြောင်းနှင့် ဗြဟ္မာကြီးဦးခေါင်း မြန်မာ
မင်းအောင်လှိုင်ကို ဖယ်ရင် အားလုံးပါတဲ့ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေး ဖြစ်နိုင်မယ်
မြန်မာအကျပ်အတည်း ဖြေရှင်းရေး ASEAN အချိန်နည်းလာ
မြန်မာ့အိမ်နီးချင်းများ စစ်ကောင်စီကို ပစ်ပယ်ရန် အချိန်ကျပြီ
