ယခင်လက Unity ဂျာနယ်မှ သတင်းထောက်များနှင့် အယ်ဒီတာများကို ဖမ်းဆီး ထိန်းသိမ်းလိုက်သည့်အတွက် မြန်မာနိုင်ငံ၏ စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့်သည် အတားအဆီးတခုနှင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရပါသည်။ ပြည်တွင်းတွင် ထုတ်ဝေသည့် ဂျာနယ်ဖြစ်သည့် Unity ဂျာနယ်က မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းရှိ လျှို့ဝှက် ဓာတုလက်နက်စက်ရုံဟု သံသယရှိသော စက်ရုံတရုံ အကြောင်းကို သတင်းရေးသားဖော်ပြခဲ့၍ ဖြစ်သည်။
စက်ရုံကို လာရောက် စစ်ဆေးခွင့်ပြုပြီး စွပ်စွဲမှု မမှန်ကန်ကြောင်း သက်သေပြရမည့်အစား အစိုးရက သတင်းရေးသားသူများကို အလျှင်အမြန် ဖမ်းဆီးလိုက်ပြီး ၁၉၂၃ နိုင်ငံတော် လျှို့ဝှက်ချက် ဥပဒေဖြင့် တရားစွဲဆိုခဲ့သည်။ ထိုသို့ပြုလုပ်ခြင်း သည် လက်ရှိ အရပ်သားအမည်ခံ အစိုးရမတိုင်ခင် မြန်မာနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် စစ်အစိုးရ၏ လုပ်ပုံကိုင်ပုံ အလေ့အထများနှင့် တထပ်တည်းလိုပင်ဖြစ်နေသည်။
ယခုဖြစ်ရပ်က မြန်မာနိုင်ငံ၏ မီဒီယာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးများသည် အမွှန်းတင် ပြောဆိုနေသလောက် မဟုတ်ကြောင်း ပြသနေသည့် သင်္ကေတများထဲမှ တခုလည်း ဖြစ်သည်။ ကန့်သတ်ထိန်းချုပ်ခြင်းများကို ဖြေလျှော့ပေးခဲ့သော်လည်း အစိုးရက ခွင့်ပြုပေးမည့် လွတ်လပ်ခွင့် အတိုင်းအတာက မရေမရာ အနေအထားတွင် ရှိနေသည်။
မြန်မာနိုင်ငံ၏ မီဒီယာလောကသည် အခွင့်အရေးတူညီစွာ၊ မျှတစွာ ယှဉ်ပြိုင် လုပ်ကိုင်ရသည့် အနေအထားနှင့် အလှမ်းဝေး နေသေးသည့် အတွက် စိုးရိမ်မှုများလည်း ရှိနေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာနယ်ဇင်းများ ထုတ်ဝေဖြန့်ချိမှု တိုးတက်လာသည် မှန်သော်လည်း အများစုကို ယခင် စစ်အစိုးရနှင့် နီးစပ်သူ ခရိုနီများ သို့မဟုတ် လက်ရှိ အာဏာရနေဆဲ စစ်ဗိုလ်ချုပ်ဟောင်းများ၏ ဆွေမျိုးမိသားစုများက ပိုင်ဆိုင်ထားကြသည်။ ရုပ်မြင်သံကြားနှင့် ရေဒီယို အသံလွှင့်ဌာန များမှာလည်း အစိုးရပိုင် သို့ မဟုတ် အစိုးရ၏ အနီးကပ် ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ၎င်းတို့နှင့် ဆက်သွယ်မှုရှိသည့် လုပ်ငန်းရှင်များသာ လုပ်ကိုင်ခွင့်ရှိနေသည်။
ယခင်အပတ် အစောပိုင်းတွင် လွှတ်တော်က မီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့်ကို တိုးချဲ့သည်ဟု မှတ်ယူထားသော ဥပဒေကြမ်း ၂ ခုကို အတည်ပြုပေးလိုက်သည်။ သို့သော်လည်း တပြိုင်ထဲမှာပင် ထိုဥပဒေများအရ မီဒီယာ လိုင်စင်ချထားပေးခြင်းကို ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ လက်သို့ ပေးအပ်ထားသည်။ ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာနကလည်း မီဒီယာများကို စောင့်ကြည့် ထိန်းချုပ်ရေးအတွင် ၎င်း၏ အခွင့်အာဏာများကို သုံးစွဲရန် တွန့်ဆုတ်နေမည် မဟုတ်ကြောင်း ပြီးခဲ့သော သီတင်းပတ်များ အတွင်း ပြသထားခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။
ပြီးခဲ့သောလမှစ၍ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြည်ပနိုင်ငံများမှ နိုင်ငံကူးလက်မှတ် ကိုင်ဆောင်ထားသူများကို စာနယ်ဇင်းသမား ဗီဇာ ၃ လမှ ၆ လ အထိပေးခြင်းကို ငြင်းပယ်လိုက်သည်။ နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည်များမှ ခရီးသွားလက်မှတ် ကိုင်ဆောင် ထားသော မြန်မာ စာနယ်ဇင်းသမားများ အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ဧရာဝတီမှ အယ်ဒီတာနှင့် သတင်းထောက် အများအပြား မြန်မာနိုင်ငံမှ ပြန်လည်ထွက်ခွာပြီး ကာလတို ဗီဇာလျှောက်ထားဖို့ ဖိအားပေးခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ပြန်လည် ဝင်ရောက်ခွင့်ပြုရေး အတွက်လည်း အာမခံချက် မပေးပါ။
ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက မူဝါဒပြောင်းလဲသည့် အခါတိုင်း ထုတ်ပြန်ကြေညာလေ့မရှိပါ။ ယခုထုတ်ပြန်လိုက်သော စည်းကမ်းချက် အသစ်များမှာလည်း မည်သူ့လက်တွင် လုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာရှိနေကြောင်း မီဒီယာ အဖွဲ့အစည်းများကို အသိပေးလိုခြင်းကလွဲ၍ အခြားရည်ရွယ်ချက် ရှိသည့် ပုံမပေါ်ပါ။
ဧရာဝတီသတင်းဌာန ကိစ္စတွင် ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ စွက်ဖက်မှုသည် သိသာထင်ရှားလွန်းသည်။ ယခုနှစ်ဆန်းပိုင်းတွင် ဧရာဝတီက မြန်မာဘာသာဖြင့် အပတ်စဉ်ဂျာနယ် စတင်ထုတ်ဝေသည့် အချိန်ကစ၍ ပြန်ကြားရေးမှ တာဝန်ရှိသူများက ရန်ကုန်မြို့ရှိ ဧရာဝတီ သတင်းဌာန အယ်ဒီတာများကို အကြိမ်ကြိမ်ဆက်သွယ်၍ “The Irrawaddy” ဆိုသည့် အမည်သည် ကိုလိုနီအငွေ့အသက် ပါသည်ဟု ယူဆကြောင်း ပြောခဲ့ကြသည်။ ထိုနာမည်အစား ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားရေးအဖွဲ့ (စစ်အစိုးရက) တရားဝင်ပြောင်းလဲ အစားထိုး ခဲ့သည့်အတိုင်း “The Ayeyarwady” ဟု ကိုယ့်ဖာသာ ပြန်ပြောင်းသင့်ကြောင်းလည်း ပြောခဲ့ကြပါသည်။
ဧရာဝတီ (The Irrawaddy) ၏ အမည်ကို သင့်လျှော်ခြင်း မရှိသည့် နာမည်တခုဖြစ်သည့် အတွက် ပြောင်းပေးရန် တောင်းဆိုခြင်းမှာ ကျိုးကြောင်း ညီညွတ်မှု မရှိပါ။ ထိုအမည်ကို နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကျော် သုံးစွဲခဲ့ပြီး ဖြစ်သည့် အပြင် The Irrawaddy အမည်နှင့်ပင် မှတ်ပုံတင်ပြီး၊ ကုန်အမှတ်တံဆိပ် မူပိုင်ပြုလုပ်ပြီး ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကိုလိုနီစိတ်ဓာတ် ထားရှိသူ ရှိမည်ဆိုလျှင် ကိုယ့်ဖာသာကိုယ်ပြန်ပြီး အစိုးရအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သော အုပ်ချုပ်သူများသာ ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။ သူတို့က မြန်မာ နိုင်ငံတဝှမ်းမှ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးများ နေထိုင်ကြသည့် မြို့ရွာ အမည်များကို မူလတိုင်းရင်းသား အမည်ပျောက်စေရန် ဗမာ အမည်များ အဖြစ် အတင်းအကျပ် ပြောင်းလဲပစ်ခဲ့သည်။ ဥပမာ ရှမ်းဘာသာဖြင့် စပါးပင်ပေါများသည့် တောင်ကြားဟု အမည်ရသည့် “ယောင်ဟွေ” မှနေ၍ မြန်မာဘာသာဖြင့် ရွှေရောင် ညောင်ပင်ဟု ဆိုလိုသော “ညောင်ရွှေ” ဖြစ်လာသည်။ ရှမ်းဘာသာဖြင့် မြို့၏ အဓိပ္ပါယ်ရသည့် “မုန်း” ကိုလည်း (ဗမာ စကားတွင် ဗုံး ဟု အဓိပ္ပါယ်ကောက်ယူနိုင်သော) “မိုင်း” ဟု ပြောင်းလဲခဲ့သည်။
ဧရာဝတီက ကန့်ကွက်ချက်ကို စာဖြင့်ရေးသားရှင်းပြရန် တောင်းဆိုသည့်အခါ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အရှည်ဆုံး မြစ်၏ အမည် ဖြစ်နေသည့်အတွက် “Irrawaddy” ဆိုသည့် အမည်ကို မသုံးသင့်ကြောင်း မရေမရာပြန်ကြားခဲ့သည်။ ဧရာဝတီ သတင်း ဌာနက ထိုအချက်ကို ယခင်က သတိမပြုမိခဲ့သည့် ပမာပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် “The Irrawaddy” အမည်ဖြင့် မှတ်ပုံတင် ခွင့် လျှောက်ထားလာစဉ်ကလည်း အလျှင်စလို လုပ်ခဲ့ရသဖြင့် ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက လျှောက်လွှာကို မှားယွင်းခွင့်ပြုမိခဲ့ ကြောင်းလည်း ပြောသည်။
ဖြစ်စဉ်ကိုကြည့်လျှင် ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ပြဿနာမှာ စီမံခန့်ခွဲမှု အားနည်းခြင်း ဖြစ်ဖွယ်ရှိပါသည်။ သို့သော်လည်း အမှားလုပ်ခြင်းတော့ မဟုတ်ပါ။ တာဝန်ရှိသူ တချို့က သူတို့ဘာလုပ်နေသည်ကို သိကြပါသည်။ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီး ဌာနက အောက်ခြေ အရာရှိများက သူတို့ အထက်လူကြီးများ၏ အလိုဆန္ဒကို အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် လွဲချော်မှုရှိခဲ့ ခြင်းဟု ဆိုနိုင်စေကာမူ အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီး တချို့က သူတို့တွင် လုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာ ရှိနေသေးကြောင်း အသိပေးလိုသည့် ဆန္ဒ ရှိနေသည် ဆိုသော အချက်က ပေါ်လွင်ထင်ရှားနေပါသည်။
ဧရာဝတီ အပတ်စဉ် ဂျာနယ်ထုတ်ဝေပြီး နောက်တွင်လည်း ဂျာနယ်တွင်ပါဝင်သော သမ္မတ ဦးသိန်းစိန်ကို သရုပ်ဖော်ထားသည့် ပုံသည် သင့်လျော်ခြင်းမရှိဟု ဆက်သွယ်ပြောဆိုခဲ့သည်။ ထို့ပြင် အစိုးရပိုင် ကြေးမုံ သတင်းစာတွင် အမှတ်စဉ် (၃) အတွက်ကြော်ငြာ ထည့်သွင်းသည့် အခါတွင်လည်း ကြော်ငြာအတွက် နေရာလွတ် မကျန်ကြောင်း ပြောခဲ့သည်။
စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ ကောင်းသည်မှာ သတင်းစာမှ တာဝန်ရှိသူများက နောက်အကြိမ်များတွင် ဧရာဝတီ ဂျာနယ်မှ နိုင်ငံရေးအရ အကဲဆတ်သည့် သတင်းခေါင်းစဉ် တချို့ကို လေသံလျှော့ပေးလျှင် ကောင်းမည်ဖြစ်ကြောင်း အကြံပြုခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ကြော်ငြာအားလုံးကို ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်းမပြုမီ ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာနမှ ခွင့်ပြုချက် ရယူရကြောင်းလည်း ပြောသည်။
အဆိုပါ အကြောင်းများအားလုံးက မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီ အသွင်ကူးပြောင်းရေးသည် ပြီးဆုံးဖို့ ဝေးကွာနေသေးကြောင်း နောက်ကြောင်းသို့ပင် ပြန်၍ ဦးတည်နိုင်သေးကြောင်း အချိန်မီ သတိပေးနေခြင်း ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု နယူးယောက်မြို့ အခြေစိုက် လူ့အခွင့် အရေးလေ့လာစောင့်ကြည့်ရေး အဖွဲ့ (HRW) မှ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အကြီးတန်းသုတေသီ David Mathieson က “မြန်မာနဲ့ နိုင်ငံတကာ သတင်းထောက်တွေရဲ့ စာနယ်ဇင်းဗီဇာကို ထိန်းချုပ် ကန့်သတ်လိုက်ခြင်းကြောင့် အားလုံးက အကောင်း မြင်မျှော်လင့်ထားတဲ့ မီဒီယာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးမှာ ကောင်းလာမလိုလိုကနေ ပိုဆိုးပြီး မူလအနေအထား ပြန်ရောက်သွားသလို ထိခိုက်စေပါတယ်” ဟု ဧရာဝတီသို့ပြောသည်။
နိုင်ငံတကာ အလှူရှင်များနှင့် သံတမန်များ အနေဖြင့်လည်း တိုးတက်လာမှုများ ကို အနီးကပ် သတိထားစောင့် ကြည့်သင့်သည်ဟု သူကထပ်ပြောသည်။ “ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ မီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့်ဟာ သမ္မတဦးသိန်းစိန်ရဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေရဲ့ ရိုးသားစစ်မှန်မှုကို ပြသနေတဲ့ အဓိကကျတဲ့ ပြဒါးတိုင်ဖြစ်နေလို့ပါပဲ။ အခြေအနေကလည်း ခုအချိန်မှာ အေးစက်နေပါတယ်။ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီး ဌာနအနေနဲ့ စာနယ်ဇင်းသမားတွေရဲ့အလုပ်မှာ ဖိနှိပ်ကန့်သတ်ထားတဲ့ အချက်တွေကို ပြန်ရုပ်သိမ်းပေးရပါမယ်” ဟု David Mathieson က ဆိုသည်။
စာနယ်ဇင်းသမားများ ကာကွယ်ရေးကော်မတီ (CPJ) ၏ အရှေ့တောင်အာရှ ကိုယ်စားလှယ် Shawn Crispin ကလည်း ဗီဇာ ကန့်သတ်ချက် အသစ်များ ထုတ်ပြန်ခြင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံသို့ နိုင်ငံခြားသတင်းဌာနများ ဝင်ရောက်လာခြင်းကို မနှစ်ခြိုက်ကြောင်း နှင့် သတင်းများ၏ ဝေဖန်ထောက်ပြမှုကို တဖက်သတ် ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြင့် အရေးယူမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြသလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ပြောသည်။
“အာဏာပိုင်တွေက ခေတ်နောက်ပြန်ဆွဲပြီး အရင်စစ်အစိုးရလုပ်ခဲ့သလို အစိုးရကို အကောင်းရေးတဲ့ သတင်းဌာနတွေကို သူကောင်းပြုပြီး သူတို့ကို ဝေဖန်တဲ့သူတွေကို အရေးယူတဲ့ သွေးခွဲအုပ်ချုပ်တဲ့ နည်းဗျူဟာတွေကို အသုံးပြုနေပုံရပါတယ်။ အထူးသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံမှာ မကြာသေးခင်ကမှ ရုံးဖွင့် ပြီး နိုင်ငံခြားက လုပ်ငန်းတွေကို လျှော့ချခဲ့ကြတဲ့ အရင်က နိုင်ငံ ပြင်ပရောက် သတင်းဌာနတွေ ဟာ ပစ်မှတ်ဖြစ်လာတဲ့ အတွက် ကျနော်တို့ တကယ်ကို စိတ်ပူမိပါတယ်” ဟု Shawn Crispin ကပြောသည်။
သူ အာဏာရရှိချိန်က စ၍ သမ္မတ ဦးသိန်းစိန်က လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ စတုတ္ထ မဏ္ဍိုင် အဖြစ် မီဒီယာ၏ အရေးပါမှုကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း လက်တွေ့တွင် သူ၏ အစိုးရအဖွဲ့သည် ယခင်အစိုးရ လက်ထက်က စာနယ်ဇင်း သမားများကို တင်းကြပ်စွာ ထိန်းချုပ်ခဲ့သည့် နည်းလမ်းများကို ပြန်လည် အသုံးပြုနေသည်ဟု တပ်အပ်မ ဆိုနိုင်သည့် တိုင်အောင် ပြောသည့်အတိုင်းလုပ်ရန် တွန့်ဆုတ်နေဆဲ ဖြစ်ကြောင်း မြင်တွေ့နေရသည်။ ထိုနည်းလမ်းများ အစား စစ်အစိုးရလက်ထက်က တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးချခဲ့သည့် စိတ်ဓာတ်စစ်ဆင်ရေး နည်းလမ်းများကို ပိုပြီး သိမ်မွေ့၍ ပရိယာယ် ကြွယ်ဝစွာဖြင့် အသုံးပြုနေသည့် ပုံရှိသည်။
လာမည့်နှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၌ အရေးပါသော ရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပရန် ရှိနေသည့် အချိန်တွင် အစိုးရ၏ ဖိအားများ ပိုများလာမည်ဟု ကျနော်တို့ မျှော်လင့်ပါသည်။ ဧရာဝတီ၏ ဝေဖန်ရေးသားမှုများကြောင့် ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနမှ ထိပ်ပိုင်းတာဝန်ရှိသူတချို့ စိတ်မသက်မသာ ဖြစ်နေကြောင်းလည်း ဝန်ကြီးဌာနအတွင်း ရင်းမြစ်တခုက ကျနော်တို့ကို သတိပေးထားခဲ့ပြီးလည်း ဖြစ်ပါသည်။
နောက်လများအတွင်းတွင် ဧရာဝတီနှင့် တခြားသော မီဒီယာများကြောင့် အစိုးရ ပိုပြီး စိတ်အနှောက်အယှက် ဖြစ်လာမည်ကို သံသယရှိရန် မလိုပါ။ ကံမကောင်းပါ။ စွန့်စားရမည်လည်း ရှိနေသည်။ မီဒီယာများကို စောင့်ကြပ်ဖို့ သူတို့တွေရှိနေရခြင်းဖြစ်ပြီး သူတို့တွေလက်ထဲတွင် အခွင့်အာဏာ ရှိနေဆဲဖြစ်ကြောင်း ပြသချင်နေသည့် အာဏာပိုင်များအား ကျနော်တို့ ဒူးမထောက်နိုင်ဟု မြန်မာဂျာနယ်လစ်များကို ဤနေရာတွင် ရိုးရှင်းစွာ သိစေလိုပါသည်။
