တရုတ် သမ္မတ ရှီကျင်ပင့်ဟာ တရုတ် ကွန်မြူနစ် ပါတီတွင်းနဲ့ တရုတ်ပြည် နိုင်ငံရေးမှာ တရှိန်ထိုး ဩဇာကြီးထွား လာနေရုံမက အာရှဒေသတွင်း နိုင်ငံရေးနဲ့ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်မှုကို တရုတ်ပြည် အနေနဲ့ ရယူလာစေရေး အစွမ်းပြနေပါပြီ။
တရုတ်နိုင်ငံ တောင်ပိုင်း ဟိုင်နန်ပြည်နယ်မှာ အာရှဒေသ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးကို မတ်လ နောက်ဆုံးရက် သတ္တပတ်မှာ ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ တရုတ်နည်း တရုတ်ဟန် ဒါးဗို့စ်စတိုင်လ် ပင်လယ်ကမ်းခြေမြို့ ဘိုအာဖိုရမ် အစည်းအဝေးမှာ ၂၀၁၃ ကတည်းက တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင်ပင့် ထုတ်ရောင်းနေတဲ့ ပိုးလမ်းမနှစ်သွယ် စီမံကိန်းကို တကယ် အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ ငွေကြေးပမာဏနဲ့ အစီအစဉ်တွေ ထုတ်ပြောခဲ့ပြန်ပါတယ်။
ဒါဟာ အာရှမှာ တရုတ်သြဇာလွှမ်းမိုးမှု ကြီးမားလာမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် အမေရိကန်အတွက် “အာရှ အဓိက” ပေါ်လစီအတွက် ခေါင်းခဲစရာ ကိစ္စဖြစ်နေပါတယ်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံငယ်တွေအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှုတခုလို့ မြင်သူတွေလည်း ရှိနေကြပါတယ်။
ပိုးလမ်းမ နှစ်သွယ် စီမံကိန်းကို ၂၀၁၃ ခုနှစ်မှာ ရှီကျင့်ပင်က အလယ်အာရှနိုင်ငံ ကာဇက်စတန်မှာ စ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ တရုတ်ရဲ့ တရားဝင် ကြော်ငြာအခေါ် “One Belt, One Road” ပါ။ ရာစုနှစ်နဲ့ ချီပြီး တရုတ်ပြည်က ပိုးကုန်သည်တွေ အရှေ့အာရှကို ဖြတ် ရုရှားနဲ့ မြောက်ပိုင်းဥရောပထိ ကုန်သွယ်လာခဲ့တဲ့ လမ်းတွေကို ခေတ်မီကောင်းမွန်လာစေရေး ဖြစ်ပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားမှာလည်း တဖန် “၂၁ ရာစု ရေကြောင်း ပိုးလမ်းမ” ဆိုပြီး တရုတ်ကနေ ဥရောပကို ရောက်ဖို့ ဗီယက်နမ်၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ အိန္ဒိယ၊ သီရိလင်္ကာ၊ အရှေ့အာဖရိကနဲ့ စူးအက်ဇ်တူးမြောင်းကို ဖြတ် ချိတ်ဆက်ရေး တင်ပြလာပြန်ပါတယ်။
“ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်း၊ စီးပွားရေး အခင်းအကျင်းကို ပြောင်းလဲဖို့” တရုတ်အစိုးရက မျှော်လင့်နေပါတယ်။ ပထဝီဒေသ အရဆိုရင်တော့ အာရှ၊ အာဖရိက၊ ဥရောပတို့ကို လွှမ်းခြုံတဲ့အတွက် မဟာစီမံကိန်းလို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ တရုတ်၊ အလယ်အာရှ၊ ရုရှားနဲ့ ဥရောပတို့ အားလုံးကို စီးပွားရေး၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ ပေါင်းစည်းဖို့ အထိ ရည်ရွယ်တယ်လို့ တရုတ်က ဆိုတယ်။
အဓိက ရည်မှန်းချက်က အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် ကွက်လပ်ဖြစ်နေတဲ့ အခြေခံ အဆောက်အအုံ တည်ဆောက်ရေး စီမံကိန်းလို့ မြင်ကြပါတယ်။ တရုတ်က အာရှ အခြေခံအဆောက်အဦး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရေး ဘဏ် (Asian Infrastruture Investment Bank- AIIB) ကို ဖွဲ့ဖို့ကို ပြောပြီး အမေရိကန်ဒေါ်လာ ဘီလျံ ၅၀ စထည့်ဖို့ ကတိပေးပါတယ်။ တခြားနိုင်ငံတွေကိုလည်း ရှယ်ယာထည့်ဝင်ဖို့ ဆော်ဩလိုက်ပါတယ်။ “ပိုးလမ်းမ ရံပုံငွေ” ဆိုပြီး ဘီလျံ ၄၀ ဖယ်ထားတာလည်း ရှိပါသေးတယ်။
တကယ်တော့ တရုတ်အကျိုးစီးပွား မြှင့်တင်ရေးက အဓိက ဖြစ်ပါတယ်။ လမ်း ရထားလမ်း တံတား သင်္ဘောဆိပ် ပိုက်လိုင်း ဆောက်လုပ်ရေးတွေမှာ တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေ ကန်ထရိုက်ရဖို့ မျှော်လင့်နိုင်ပါတယ်။ ဆက်သွယ်ရေးကောင်းသွားရင် တရုတ်ကုန်စည်တွေ တင်ပို့ရေး ပိုသွက်လာမှာပါ။ တရုတ်နဲ့ လွတ်လပ်သော ကုန်သွယ်ရေး နယ်မြေတွေ၊ ဘဏ္ဍာရေး ပေါင်းစည်းတဲ့ ဒေသတွေ ပေါ်ပေါက်လာဖွယ်ရှိပါတယ်။
အမေရိကန်ကတော့ တရုတ်ရဲ့ ဧရာမ စီမံကိန်းကြီးကို သိပ်သဘောတွေ့ပုံမရပါဘူး။ ကမ္ဘာ့ဘဏ်ကို အမေရိကန်က ခြယ်လှယ်နေသလို၊ အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်ကို ဂျပန်က ခြယ်လှယ်နေသလို၊ (AIIB) ဘဏ်ကို တရုတ်က သူ့အကျိုးစီးပွားအတွက် အသုံးချသွားမှာ အမေရိကန်က စိုးရိမ်ပုံရပါတယ်။ ဘယ်လိုပဲ ဖြစ်ဖြစ် AIIB ဟာ လိုအပ်ချက်ဖြစ်လို့ အမေရိကန် အစိုးရက အစောကြီးကတည်းက ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်သင့်တယ်လို့ မြင်တဲ့ ပညာရှင်တွေလည်း ရှိပါတယ်။
အမှန်တကယ် လိုအပ်ချက်လို့ ဆိုနိုင်တာက အာရှ ဖွံ့ဖြိုးရေး ဘဏ်ရဲ့ ခန့်မှန်းချက်အရ အာရှရဲ့ အခြေခံ အဆောက်အဦတည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းအတွက် ၂၀၁၀ ကနေ ၂၀၂၀ အထိ ဒေါ်လာ ၈ ထရီလီယံလောက် လိုအပ်ပါတယ်။ နှစ်စဉ် ဒေါ်လာ ၈၀၀ ဘီလီယံ ကုန်ကျမယ့် သဘောဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကမ္ဘာ့ဘဏ်နဲ့ အာရှ ဖွံ့ဖြိုးရေး ဘဏ်က ပံ့ပိုးပေးနိုင်တဲ့ ပမာဏက ဆင့်ပါးစပ်နှမ်းပက်သလို ဖြစ်နေပါတယ်။
အာရှဒေသမှာ လောလောဆယ်မှာပဲ တရုတ်က အကောင်အထည်ဖော်နေတဲ့ စီမံကိန်းတွေ ရှိပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်ထက် အမြင့်မားဆုံး နိုင်ငံတကာ အဝေးပြေးလမ်းဖြစ်တဲ့ ကာရာကိုရမ် ဟိုင်းဝေးလမ်းမကြီးဟာ တရုတ်နိုင်ငံ အနောက်မြောက်ပိုင်းက ဝီဂါကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသထဲက ကာရှီ Kashi နယ်မြေကနေ ပါကစ္စတန်မြောက်ပိုင်းက သာကော့ မြို့ Thakot အထိ ဆက်သွယ်ထားပါတယ်။
ဒီလိုပဲ ထိုင်းနိုင်ငံနဲ့ တရုတ်နိုင်ငံကို ဆက်သွယ်မယ့် ကီလိုမီတာ ၈၀၀ ကျော် အရှည်ရှိတဲ့ ရထားလမ်း စီမံကိန်းလည်း ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်ကုန်ပိုင်းက သဘောတူထားပြီးဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆိုရင် ဆောက်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းအတွက် ပြင်ဆင်မှုတွေကို စလုပ်နေပါပြီ၊၊ ဒီအတောအတွင်းမှာ တရုတ်နဲ့ ဗီယက်နမ်၊ တရုတ်နဲ့ မြန်မာ၊ တရုတ်-မြန်မာ-အိန္ဒိယ ရထားလမ်းတွေကလည်း ဆောက်လုပ်ဆဲဖြစ်ပါတယ်။
အလားတူ စီမံကိန်းတွေအတွက် ရည်ရွယ်တဲ့ AIIB ဘဏ်မှာ ဒေါ်လာ ဘီလီယံ တရာ အထိရှိလာဖို့ ရည်မှန်းထားပြီး ကနဦး ဒေါ်လာ ဘီလီယံ ၅၀ နဲ့ စတင်တဲ့ အခါ အများစုကို တရုတ်က ထည့်ဝင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ AIIB ဘဏ်အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ခွင့်လျှောက်လွှာတင်ရက် မတ်လ ၃၁ ရက်နေ့မှာ ဖောင်ပိတ်တဲ့အခါ အတည်ပြုပြီးနဲ့ လျှောက်ထားဆဲ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၄၅ နိုင်ငံ ရှိပါတယ်။ အတည်ပြုပြီး ၃၀ နဲ့ လျှောက်ထားဆဲ ၁၅ နိုင်ငံရှိပါတယ်။
အမေရိကန်က ဘဏ်အသစ်ရဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းကိစ္စကို သတိပေးနေပေမယ့် ဥရောပ မဟာမိတ်တွေနဲ့ ဗြိတိန်၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမနီ၊ အီတလီတို့က AIIB ဘဏ်မှာ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ပါဝင်မယ်လို့ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။
အာရှက အိန္ဒိယနဲ့ စင်ကာပူတို့ကတော့ ကနဦး ထူထောင်သူ ၂၁ နိုင်ငံမှာ ပါဝင်ပြီး မနှစ် အောက်တိုဘာလက နားလည်မှုသဘောတူညီချက် (MoU) မှာ လက်မှတ်ထိုးခဲ့ပါတယ်၊ တောင်ကိုရီးယားကိုလည်း အမေရိကန်က မတားနိုင်ဘဲ AIIB မှာ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လျှောက်ထားပါတယ်။
တဖက်က ကြည့်ရင် တောင်ကိုရီးယားဟာ အမေရိကန်ရဲ့ မဟာမိတ်ဆိုပေမယ့် တရုတ်နဲ့ အရေးကြီးတဲ့ စီးပွားကုန်သွယ်ဘက်ဖြစ်ပါတယ်။ တရုတ်ဟာ တောင်ကိုရီးယားရဲ့ အကြီးဆုံး ကုန်သွယ်ဖက်ဖြစ်ပြီး နှစ်နိုင်ငံကြားမှာ လွတ်လပ်သော ကုန်သွယ်ရေး သဘောတူညီချက်လည်း ဒီနှစ်လယ် မတိုင်ခင်မှာ လက်မှတ်ထိုးကြဖို့ ရှိပါတယ်။
လောလောဆယ်မှာ AIIB ဘဏ်ရဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကတော့ မသိနိုင်သေးပါဘူး။ AIIB မှာ မူလအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကပဲ ရေးဆွဲခွင့်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ တချို့ သုံးသပ်နေသလို အမေရိကန် အနှေးနဲ့အမြန် AIIB အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာမယ်လို့ ဆိုပေမယ့် လောလောဆယ် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်း ရေးဆွဲတဲ့အခါမှာ အမေရိကန်က ဝင်စွက်လို့ မရတော့ပါဘူး။
တရုတ်ရဲ့ အစီအစဉ်ကို ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်အပြီး ဥရောပ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး အမေရိကန်က ထောက်ပံ့တဲ့ Marshall Plan နဲ့ တချို့က နှိုင်းယှဉ်မြင်လာကြပါတယ်။ ဒါကို တရုတ်က သဘောမတူပါဘူး။ Marshall Plan ဟာ ဆိုဗီယက်ယူနီယံကို ဝိုင်းရံထိန်းချုပ်ရေး ဖြစ်ပြီး အခု ပိုးလမ်းမ အစီအစဉ်ကတော့ နှစ်ဘက် “Win-Win” ဖြစ်မယ်လို့ တရုတ်က ဆိုနေပါတယ်။
သေချာတာကတော့ တရုတ်ရဲ့ လက်တွေ့ကျတဲ့ ပိုးလမ်းမနှစ်သွယ်စီမံကိန်းကြီးဟာ အမေရိကန် သမ္မတ အိုဘားမား တက်လာတဲ့ အချိန်မှာ အမေရိကန်က ကြေညာထားပြီး လက်တွေ့မှာ အလုပ်မဖြစ်သေးတဲ့ အာရှ ပစိဖိတ်ဒေသ လွှမ်းမိုးရေး ပေါ်လစီထက် ပို စွဲဆောင်နိုင်နေပါတယ်။
မေလတုန်းက အာရှ လုံခြုံရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ တရုတ်သမ္မတက အရေးကြီးတဲ့ မိန့်ခွန်းပြောပါတယ်။ “ အာရှအရေးဟာ အာရှသားတွေနဲ့ ဆိုင်တယ်။ အာရှ လုံခြုံရေးဟာ အာရှသား တွေရဲ့ တာဝန်ပဲ” လို့ ပြောဖူးပါတယ်။
ရုရှားကို အားကိုးနေရတဲ့ အလယ်အာရှက အရင် ဆိုဗီယက်ယူနီယံနိုင်ငံဟောင်းတွေက ရေနံဈေးကျပြီး ရုရှမှာ သွားအလုပ်လုပ်နေကြတဲ့ အလုပ်သမားတွေ ပြန်ပို့တဲ့ ငွေတွေလည်း ကျဆင်းလာချိန်မှာ တရုတ်ရဲ့ ငွေကို မျက်စိကျကြပါတယ်။ အလယ်အာရှမှာ သူ့ဩဇာကျဆင်းသွားမှာကို စိုးရိမ်တဲ့ ရုရှားကိုယ်နှိုက်က တရုတ်ရဲ့ အစီအစဉ်ကို ချီးကျူးနေပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှား၊ အိန္ဒိယတို့လို အာရှက အမေရိကန်မဟာမိတ်တွေအပြင် ပစိဖိတ်ဒေသရဲ့ အရေးပါတဲ့ အဓိကမဟာမိတ် ဩစတြေးလျကတောင် တရုတ်အစီအစဉ်ကို ကိုယ်ကျိုးစီးပွားရှေ့တန်းတင်ပြီး ရှုမြင်လက်ခံပုံပေါ်လာနေပါတယ်။
ဒီအတိုင်းဆိုရင် အာရှမှာ စစ်အေးခေတ်သစ် ပေါ်လာနိုင်တယ်လို့ နာမည်ကျော် စာရေးဆရာ Fareed Zakaria က သုံးသပ်ပါတယ်။ ဆိုလိုတာကတော့ အင်အားကြီး နိုင်ငံအချင်းချင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး လမ်းကြောင်းကို ကျောခိုင်းပြီး အပြိုင်အဆိုင် ဖြစ်လာမယ်ဆိုရင် နိုင်ငံငယ်တွေ အနေနဲ့ အမေရိကန် တန်ဖိုးနဲ့ တရုတ် တန်ဖိုးထဲက ကြိုက်ရာတခုကို ရွေးရတော့မယ့် အခြေအနေမျိုးဆီကို ဦးတည်သွားနိုင်လို့ပါတဲ့။
(ညီစောလွင်သည် မြန်မာ့ရေးရာနှင့် ကမ္ဘာ့ရေးရာ သုံးသပ်ချက်များကို ရေးသားနေသူ ဖြစ်သည်။ ထိုင်းနိုင်ငံ ချင်းမိုင်မြို့တွင် လတ်တလော နေထိုင်သည်။)
