ဂရိနိုင်ငံတွင် ပြည်လုံးကျွတ်ဆန္ဒခံယူပွဲတခုကျင်းပခဲ့ပြီးနောက် တိုင်းပြည်က ဥရောပဇုန်မှထွက်ခွာရန် နီးကပ်လာသည့် အချိန်တွင် ကမ္ဘာက အာရုံစိုက်မိခဲ့သော နောက်ထပ် ငွေကြေးအကြပ်အတည်းတခု တရုတ်နိုင်ငံတွင် ပေါ်ပေါက်လာသည်။ ပြီးခဲ့သည့် လအတွင်းက တရုတ်နိုင်ငံတွင် စတော့ဈေးကွက်များ ရုတ်တရက်ကျဆင်းသွားခဲ့ရသည်။
“ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေ အနေနဲ့ ဂရိနိုင်ငံကို အာရုံစိုက်နေကြမယ့် အစား တရုတ်နိုင်ငံမှာ ဘာတွေဖြစ်နေသလဲဆိုတာကို ပိုပြီး စိုးရိမ်သင့်တယ်” ဟု CNN သတင်းဌာနက ဆိုသည်။ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု စီမံခန့်ခွဲရေး ကုမ္ပဏီတခုဖြစ်သည့် Morgan Stanley Investment Management မှ Ruchir Sharma က “တကယ်လို့ တရုတ်စီးပွားရေး ကျဆင်းသွားမယ်ဆိုရင် ဂရိနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ အခြေအနေမျိုး နောက်ထပ်ဇာတ်လမ်းတွေ ဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်” ဟု Wall Street Journal တွင် ရေးသားခဲ့သည်။
အဆိုပါ အမြင်ကို အထောက်အကူဖြစ်စေသည့် အကြောင်းအရာများလည်း အများအပြား ရှိနေသည်။ ရက်သတ္တပတ် ၄ ပတ် ကာလအတွင်းတွင် တရုတ်ကုမ္ပဏီများ၏ ဆုံးရှုံးမှုက အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃.၉ ထရီလီယံမျှရှိပြီး ထိုပမာနမှာ ဂရိနိုင်ငံ စီးပွားရေး တခုလုံး၏ ၁၅ ဆဖြစ်သည်။ တရုတ်အစိုးရက စီးပွားရေးကျဆင်းမှုကို ရပ်တန့်နိုင်ရန် နည်းဗျူဟာ အများအပြား ချမှတ်ခဲ့ပါသည်။ တရုတ်အစိုးရက ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများက စတော့ရှယ်ယာများ ဝယ်ယူရာတွင် မည်မျှဝယ်ယူနိုင်သည်ကို ကန့်သတ်ထားခြင်းနှင့် ပတ်သက်၍ ထိန်းချုပ် ကန့်သတ်မှုများကို ဖြေလျှော့ပေးခဲ့သည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံး ရှယ်ယာပွဲစား ကုမ္ပဏီများက အဓိက ကုမ္ပဏီကြီးများ၏ ရှယ်ယာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၉.၄ ဘီလီယံဖိုး ဝယ်ယူမည်ဟု ကြေညာခဲ့ကြသည်။
စတော့ ဈေးကွက် အတွင်းတွင် အစုရှယ်ယာများ ရောင်းချပေးနေခဲ့သော ကုမ္ပဏီများတွင် ငွေကြေး မြှုပ်နှံထားကြသည့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများကိုကာကွယ်ပေးသည့် အနေဖြင့် အစိုးရက ကုမ္ပဏီသစ်များ၏ အစုရှယ်ယာရောင်းချမှုအပေါ် ထိန်းချုပ် ထား လိုက်သည်။ အကြပ်အတည်းနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည့် ကုမ္ပဏီထောင်ပေါင်းများစွာ၏ ရှယ်ယာများ အရောင်းအဝယ် ပြု လုပ်ခြင်းကိုလည်း ဆိုင်းငံ့ထားလိုက်သည်။ လတ်တလော အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စတော့အိပ်ချိန်းဆိုင်ရာ အာဏာပိုင် များ က ကုမ္ပဏီတခုတွင် ရှယ်ယာ ၅ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် အထက် ပိုင်ဆိုင်သူများက ၎င်းတို့၏ ရှယ်များကို လာမည့် ၆လ အတွင်း ရောင်းချခြင်း မပြုရန် ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ဇူလိုင်လ ၉ ရက်နေ့တွင် အဆိုပါ ဆောင်ရွက်မှုများက အလုပ်ဖြစ်သည့် အသွင်ရှိနေသည်။ The Shanghai Composite Index တွင် ညွှန်းကိန်း ၅.၈ ရာခိုင်နှုန်း ပြန်တက်လာ ခဲ့ ပြီး တရုတ်နိုင်ငံတောင်ပိုင်းမြို့တခုဖြစ်သည့် Shenzhen မှ စတော့ အိပ်ချိန်းတွင် ညွှန်းကိန်းက ၃.၈ ရာခိုင်နှုန်း ပြန်မြင့် တက်လာခဲ့သည်။ ၎င်း မတိုင်မီက ဇွန်လ ၁၂ ရက်နေ့နောက်ပိုင်းတွင် အဆိုပါဈေးကွက်များသည် ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော် ကျ ဆင်းခဲ့သည်။
အဆိုပါ စတော့ဈေးကျဆင်းမှုက အရွယ်အစားနှင့် သြဇာအရှိန်အဝါ ကြီးမားသော နိုင်ငံတခု တွင် ယုံကြည်မှုပျောက်ဆုံး စေခဲ့သည်ဟု ပြောရမည်ဖြစ်သည်။ တရုတ်နိုင်ငံတွင် လူဦးရေ ၁.၃ ဘီလီယံရှိပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒုတိယ အကြီးဆုံး စီးပွား ရေး ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်များနှင့် နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ချိတ်ဆက်နေသည့် နိုင်ငံတခုလည်း ဖြစ်သည်။ ဂရိနိုင်ငံကို ကြည့် မည်ဆိုလျှင် လူဦးရေက အမေရိကန်နိုင်ငံမှ Ohio ပြည်နယ်လောက်သာ ရှိပြီး စီးပွားရေးကလည်း အရွယ်အစား သေးငယ် သည်။ သို့သော်လည်း ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့် ဒေါ်လာငွေ ပမာဏများကလည်း ၎င်းတို့ နိုင်ငံများ ရင်ဆိုင်ခဲ့ကြရသည့် အကြပ် အတည်း၏ အရွယ်အစားနှင့် အညီရှိခဲ့သည်။
သို့သော်လည်း တခုရှိနေသည်မှာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးသည် ဇွန်လ အကြပ်အတည်းနောက်ပိုင်းတွင်လည်း ဆက် လက်၍ ကြီးမားနေဆဲဖြစ်သည်။ Shanghai စတော့ အိပ်ချိန်း၏ ညွှန်းကိန်းသည် ယမန်နှစ် ယခုလို အချိန်ကထက် ၇၄ ရာ ခိုင်နှုန်းမြင့်မားနေပြီး Shenzhen အိပ်ချိန်း၏ ညွှန်းကိန်းကလည်း ယမန်နှစ်ထက်စာလျှင် ၈၄ ရာခိုင်နှုန်း မြင့်မားနေဆဲဖြစ် သည်။ သို့သော်လည်း ထိုသို့ စတော့ရှယ်ယာဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်လာခြင်းက နှေးကွေးလာနေသည့် စုစုပေါင်း စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးမှု အပေါ်သက်ရောက်ခြင်း မရှိခဲ့ပါ။ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု အားနည်းပြီး စံချိန် စံညွှန်းများ အတိုင်း ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း မရှိခြင်းကြောင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု စွမ်းဆောင်ရည်ကို တရုတ်နိုင်ငံတွင် စိစစ်လေ့လာရန် အခက်အခဲရှိခဲ့သည်။
ရှယ်ရာဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်လာရခြင်းတွင် အသေးစား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများက ချေးယူထားသည့် ငွေကြေးများဖြင့် ဈေး ကွက် အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာကြခြင်းက အဓိက ဖြစ်သည်။ The New York Times သတင်းစာတွင် Neil Irwin က ရှယ်ယာဈေးကွက်ကျဆင်းမှုကြောင့် ငွေကြေးဆုံးရှုံးသူများအတွက် ထိခိုက်နစ်နာမည်မှာ သေချာသော်လည်း ၂၀၀၇ ခု နှစ် အတွင်းက တရုတ်နိုင်ငံမှ ရှယ်ယာတန်ဘိုးများ နောက်ဆုံးကျဆင်းခဲ့ရသည့် အဖြစ်အပျက်ထက်စာလျှင် ထိတ်လန့်စရာ နည်းပါးလိမ့်မည်ဟု ထောက်ပြခဲ့သည်။
နိုင်ငံရေး အတိုင်ပင်ခံလုပ်ငန်းတခုဖြစ်သည့် Eurasia Group မှ တရုတ်နိုင်ငံဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူတဦး ဖြစ်သော Nick Consonery က “တရုတ် စတော့ဈေးကွက်က စီးပွားရေးရဲ့ အခြေခံအချက်တွေအရ သူသွားသင့်တဲ့ အတိုင်း သွားခဲ့ပါ တယ်။ တရုတ် အစိုးရအတွက် အကောင်းဆုံးကတော့ နိုင်ငံ့စီးပွားရေးကို တကယ့် အခြေအနေနဲ့ ပိုပြီး ကိုက်ညီလာအောင် လုပ်ဖို့ပါပဲ” ဟု ဆိုသည်။
ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးသည် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကဲ့သို့သော အခြားဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံများနှင့်စာလျှင် စတော့ ဈေးကွက် အတက်အကျနှင့် ပိုမိုကင်းလွတ်မှုရှိနေသည်။ စတော့ဈေးကွက်က တရုတ်စီးပွားရေးတွင် ကြီးမားစွာပါဝင်နေ ခြင်း မရှိပါ။ စတော့ ဈေးကွက်တွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုက တရုတ် အိမ်ထောင်စုတိုင်း၏ ပိုင်ဆိုင်မှု ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းထက် နည်း သည်ဟု The Economist မဂ္ဂဇင်းက ဆိုသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားငွေကြေးစုဆောင်းမှုနှုန်းကလည်း အလွန်တရာ မြင့်မားနေဆဲဖြစ်ပြီး အမေရိကန် နိုင်ငံကဲ့သို့ ကြွေးမြီ အကြပ်အတည်းမှ ကာကွယ်ပေးထားသည်။ အတိုးနှုန်း နည်းနည်း ဖြင့် ချေးငွေထုတ်ပေးနိုင်မှုကို အစိုးရကလည်း လုပ်နိုင်ဆဲဖြစ်သည်။
တရုတ်စတော့ဈေးကွက ်အတက်အကျသည် တရုတ်နိုင်ငံကို စီးပွားပျက်ကပ် ဆိုက်ရောက်စေနိုင်ခြင်း မဟုတ်ပါ။ လက်တွေ့ပြဿနာမှာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရေရှည်စီးပွားရေး ဗျုဟာကို အနှောက်အယှက် ဖြစ်စေခြင်းသာ။ “ရှီကျင်ဖင့်ရဲ့ အစိုးရက ရှယ်ယာဈေးကွက်တွေကို တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေ အတွက် အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့ လမ်းကြောင်းတခု ဖြစ်စေချင်တယ်။ သူတို့က ကုမ္ပဏီတွေကို ဘဏ်ချေးငွေအပေါ်မှာ အများကြီး မှီခိုမှုမပြုစေချင်ဘူး။ ငွေကြေးတိုးပွားဖို့ အတွက် စတော့ဈေးကွက်ကို အသုံးချစေချင်ကြတယ်” ဟု Eurasia Group မှ Nick Consonery ကပြောသည်။ သမ္မတ ရှီကျင်ဖင့်က တရုတ်နိုင်ငံကို ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် စတင် ဦးဆောင်ခဲ့သည်။
အစိုးရက ပြင်ဆင်တည့်မတ်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံမှ အကြီးဆုံး ကုမ္ပဏီကြီးများက အစု ရှယ်ယာ ဈေးကွက်များ၏ ရေရှည် အလားအလာနှင့် ပတ်သက်၍ ယုံကြည်မှုများ ပျောက်ဆုံးကောင်း ပျောက်ဆုံးသွားနိုင်သလို အနာဂါတ် အတွက်လည်း စိုးရိမ်စရာ ပြဿနာများ ဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်း ယခုအချိန်မှာမူ တရုတ်နိုင်ငံမှ စတော့ဈေးကွက်ပြိုလဲမှုက တရုတ်နိုင်ငံကို ကြီးမားစွာ ထိခိုက်စေမည်၊ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကိုလည်း ထိခိုက်နိုင်မည်ဟု စိုးရိမ်ပူပန်ရန် စောနေပါသေးသည်။ ထို့ကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်မှ ပညာရှင်များ အနေဖြင့် ဂရိနိုင်ငံ အပေါ်တွင်သာ ဆက် လက် အာရုံစူးစိုက်ထားသင့်ပါသည်။
(The Atlantic အွန်လိုင်းမဂ္ဂဇင်းပါ Matt Schiavenza ၏ Is China’s Financial Crisis Really Bigger Than Greece’s? ကို နိုင်မင်းသွင် ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆိုသည်)
