ႏိုင္ငံေတာ္၏ အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေမလ ၁၃ ရက္ေန႔မွာ UMFCCI နဲ႔ UN Global Compact Network for Myanmar နဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား (B4P) ကိစၥအေပၚ နားလည္မႈသေဘာတူ စာခြၽန္လႊာ ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့တဲ့အေပၚ ေက်းဇူးတင္ေၾကာင္း စာထုတ္ ျပန္ခဲ့တာ ဖတ္ရပါတယ္။
အခုတေလာ သတင္းစာေတြမွာလည္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား (Business for Peace) ကိစၥကို ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျမႇင့္တင္ေဆာင္႐ြက္ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံ ကုန္သည္မ်ားနဲ႔ စက္မႈ လက္မႈလုပ္ငန္းရွင္မ်ား အသင္းခ်ဳပ္ (UMFCCI) နဲ႔ ကုလသမဂၢ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ (UN Global Pact) တို႔က ဦးေဆာင္ၾကတာပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံလႈပ္ရွားမႈမွာေတာ့ ဆရာေဒါက္တာ ေအာင္ထြန္းသက္က တက္တက္ႂကြႂကြ စည္း႐ုံး ေဟာေျပာေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။
စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြက ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ၾကမယ္ဆိုရင္ ပိုေကာင္းတာေပါ့။ က်ေနာ္တို႔က ဒီလိုျဖစ္လာတာကို ႀကိဳဆိုၾကရပါမယ္။ သို႔ေသာ္ ဘယ္လိုပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မွာပါလဲ၊ အစိုးရဖက္ကေရာ ဘယ္လိုတာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈေတြနဲ႔ ေဆာင္႐ြက္မွာပါလဲ။ ဒီကိစၥေတြရဲ႕ ေနာက္ကြယ္က စဥ္းစားမႈ (concept) က ဘာပါလဲ။ က်ေနာ္ စိတ္ဝင္စားစရာေတြ ျဖစ္လာလို႔၊ မရွင္းလင္းလို႔ ေမးၾကည့္ရတာပါ။
ဒါဟာ အစိုးရက ကမကထျပဳ ဦးေဆာင္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈတရပ္လား၊ အစိုးရရဲ႕ ဝက္ဘ္ဆိုဒ္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံ႐ုံး ဝက္ဘ္ဆိုဒ္ေတြမွာ ဝင္ရွာၾကည့္ေတာ့လည္း မေတြ႕ရေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံေတာ္၏အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစကားဝိုင္းေတြမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္ရာမွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြလည္း တာဝန္ရွိေၾကာင္း၊ ျပည္သူေတြလည္း တာဝန္ရွိေၾကာင္း အႀကိမ္ႀကိမ္ေျပာဆိုခဲ့ဖူးပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ေတြ အတြက္ ရန္ပုံေငြထူေထာင္ၿပီး ျပည္သူေတြ၊ လုပ္ငန္းရွင္ေတြထံကလည္း အလႉခံခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၇ ဧၿပီ ၃ စာရင္းအရ ၁၃. ၉၄၈ ဘီလီယံက်ပ္ ရရွိၿပီလို႔ သိရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ေငြလႉဒါန္း႐ုံနဲ႔ လုံေလာက္ၿပီလို႔ ခံယူလို႔မရပါဘူး။
အခု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား (B4P) အစီအစဥ္ဟာလည္း အစိုးရက ကမကထလုပ္တဲ့ အစီအစဥ္တခု ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ UMFCCI က က်င္းပတဲ့ပြဲေတြမွာ အစိုးရၿငိမ္းခ်မ္းေရးေကာ္မရွင္ေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာတင္မ်ိဳးဝင္းကိုယ္တိုင္ တက္ေရာက္ အဖြင့္စကားေျပာတာေတြ ေတြ႕ရသလို ဒါကို ဦးေဆာင္စည္း႐ုံးေနသူ ေဒါက္တာေအာင္ထြန္းသက္ဟာလည္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕ဝင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုပြဲေတြကို မြန္ျပည္နယ္၊ ကရင္ျပည္နယ္က စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္၊ ကုန္သည္ႀကီးမ်ား အသင္းေတြနဲ႔ က်င္းပခဲ့တာ ေတြ႕ရပါတယ္။
ေယဘုယ် က်ေနာ္ေလ့လာၾကည့္မိရသေလာက္ကေတာ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြက က်င့္ဝတ္နဲ႔ေလ်ာ္ညီတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္ေဆာင္ဖို႔၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို အားေပးၾကဖို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။ ကုန္သည္ႀကီးမ်ားအသင္း ဥကၠ႒ ဦးေဇာ္ဝင္းမင္းကေတာ့ အစိုးရနဲ႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြက ေဝးလံတဲ့ ေဒသေတြမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူေတြနဲ႔ လူငယ္ေတြရဲ႕ လူမႈစီးပြားဘဝ တိုးတက္ေရး အားေပးၾကဖို႔၊ ကြၽမ္းက်င္မႈ၊ လုပ္ငန္းခြင္ သင္တန္းေတြေပးၾကဖို႔၊ ဗဟုသုတမွ်ေဝေပးၾကဖို႔ တိုက္တြန္းေျပာဆိုတာ ဖတ္ရပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ ေဒါက္တာ ေအာင္ထြန္းသက္က လုပ္ငန္းခြင္၊ ေဈးကြက္၊ ေဒသခံ ရပ္႐ြာေတြမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ သင္ယူေလ့လာမႈ၊ ေဆြးေႏြး ညႇိႏႈိင္းမႈ၊ စုေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈ ေတြအတြက္လည္း တိုက္တြန္းေျပာဆိုခဲ့ၾကတာကို ၾကားရပါတယ္။ ပဋိပကၡ၊ စစ္ပြဲေတြျဖစ္ ေနၾကတဲ့ ေဒသေတြမွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကို တာဝန္သိစြာ လုပ္ေဆာင္ၾကဖို႔ တိုက္တြန္းေျပာဆိုမႈေတြ ၾကားသိခဲ့ရပါတယ္။
ခုန ေျပာဆိုခဲ့တဲ့ လုပ္ငန္းေတြက ေကာင္းပါတယ္။ က်ေနာ္က သာမာန္လူတေယာက္လိုပဲ စဥ္းစားၾကည့္ပါတယ္။ ပထမ အခ်က္က ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ ဘာပါလဲ၊ အပစ္ရပ္စဲေရးထက္ေတာ့ ျမင့္ပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမွာေတာင္ စိတ္ရဲ႕ၿငိမ္းခ်မ္း ေရးဆိုတာမ်ိဳး ရွိေတာ့ အဆင့္ဆင့္ ရွိႏိုင္တယ္လည္း ထင္ျမင္မိပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ စီးပြားေရးအယူအဆ ဆိုတာ ကေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးပ်က္ေစႏိုင္တဲ့၊ ပဋိပကၡ စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့၊ လူလူခ်င္း ရန္သတ္ဖက္ၿပိဳင္ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြဆိုရင္ မလုပ္ဘူးေပါ့။ ၿငိမ္းခ်မ္းဖို႔၊ သင့္ျမတ္ဖို႔ တိုက္တြန္းမယ္ေပါ့။
စဥ္းစားမိပါတယ္။ (Blood diamond) “ေသြးစြန္းတဲ့စိန္” ဆိုတာမ်ိဳး ႐ုပ္ရွင္ေတြထဲကလို၊ ပဋိပကၡ စစ္ပြဲေတြျဖစ္ေစတဲ့ ေ႐ႊတူးတာ၊ ေက်ာက္ျမက္တူးေဖာ္ေနတာ၊ သယံဇာတတူးေဖာ္ေနတာေတြက ပဋိပကၡစီးပြားေရးလို႔ ေခၚႏိုင္ပါတယ္။ ဘိန္း၊ မူးယစ္ေဆးဝါး၊ လက္နက္ေမွာင္ခို လုပ္ငန္း ေတြလည္း ပါဝင္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုစီးပြားေတြနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္လို႔ ေငြမဲေငြျဖဴလုပ္တာ၊ ေမွာင္ခို လူ ပစၥည္းကုန္ကူးတာ စသည္တို႔ ပါဝင္ႏိုင္ပါတယ္။ သစ္ထုတ္တဲ့ကုမၸဏီေတြ၊ သယံဇာတထုတ္တဲ့ ကုမၸဏီေတြက ဒီလိုကိစၥမ်ိဳးေတြ ပါဝင္ ပတ္ သက္ဖို႔ အေၾကာင္းမ်ားပါတယ္။
ဒါဆိုရင္ အစိုးရအေနနဲ႔ သယံဇာတထုတ္လုပ္ငန္းေတြ၊ သံသယမကင္းဖြယ္ ပုံမွန္မဟုတ္ တဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ (informal sector) ေတြ အေပၚမွာ ဘယ္လို ေဆာင္႐ြက္မွာပါလဲ။ ဒီလူေတြကမွ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ဖ်က္ဆီးေနတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ တဖက္မွာလည္း ကုန္သည္ႀကီးမ်ားအသင္းက ယခုေဆာင္ ႐ြက္ေနတဲ့ က်င့္ဝတ္ေစာင့္သိမႈအေပၚ ကတိကဝတ္ျပဳတဲ့ လုပ္ငန္းေတြက လူႀကီးလူေကာင္း သေဘာတူညီမႈ (Gentlemen agreement) ပါ။ မလိုက္နာ မေဆာင္႐ြက္ရင္ အေရးယူႏိုင္တဲ့ (binding power) မရွိပါဘူး။ နာမည္ပ်က္႐ုံ၊ သိကၡာက်႐ုံ သေဘာပဲ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒီကိစၥအေပၚ အစိုးရဖက္က ကတိကဝတ္ျပဳမႈ (political will) နဲ႔ ဆုေပးဒဏ္ေပးကိစၥမ်ား (rewarding systems) မ်ား လိုအပ္မယ္လို႔ ယူဆမိပါတယ္။
ထိုင္းႏိုင္ငံမွာေတာ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း အဖိခ်စ္ ဝိခ်ာဇီဝ (Abhisit Vejjajiva) လက္ထက္မွာ အစိုးရက ဂုဏ္သိကၡာ တည္ၾကည္မႈဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ (Integrity Pact) ကို စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြနဲ႔ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆို ေဆာင္႐ြက္ဖူးပါတယ္။ အစိုးရဖက္က လာဘ္မယူေၾကး ကတိေပးၿပီး၊ ကုမၸဏီမ်ားဖက္ကလည္း လာဘ္မေပးေၾကး ႏွစ္ဖက္သေဘာတူ စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုၾကတာပါ။ အဲဒီမွာ အစိုးရဖက္က ဝန္ႀကီးဌာနတခုခ်င္းစီက လာဘ္စားမႈအႏၲရာယ္ အမ်ားဆုံးရွိႏိုင္တဲ့ ဌာနတစ္ခု (risky department) ကို ေ႐ြးခ်ယ္ၿပီး ပါဝင္လက္မွတ္ထိုးေစမယ္၊ ကုမၸဏီမ်ားဖက္ကလည္း လက္မွတ္ထိုးၾကဖို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။ လက္မွတ္ထိုးၿပီး လိုက္နာမႈေကာင္းတဲ့ ကုမၸဏီေတြကို အစိုးရဖက္က “လာဘ္ေပးမႈကင္းရွင္းေၾကာင္း လက္မွတ္” (corruption free certificate) ကို ျပန္ထုတ္ေပးမယ္လို႔ ဆိုခဲ့ပါတယ္။
ယခု NLD အစိုးရအေနနဲ႔လည္း သတၱိရွိ ရင္ ဒီလို လာဘ္မေပးေၾကး၊ လာဘ္မယူေၾကး သေဘာတူညီခ်က္ ျဖစ္လာသည္ အထိ ေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ စည္းၾကပ္မႈမရွိႏိုင္တဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေတြကေနၿပီး၊ ဆုေပးဒဏ္ေပးသေဘာ ပိုမိုလိုက္နာေအာင္ ဆြဲေဆာင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ ပါတယ္။
အိမ္နီးခ်င္း ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ဒီလိုဆိုလို႔ လာဘ္စားမႈ ပေပ်ာက္ကင္းရွင္ၿပီ ဆိုတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဆက္လက္ လုပ္ေဆာင္ ေနၾကရတုန္းပါပဲ။ သူတို႔ဆီမွာက ၁၉၉၇ ေငြေၾကးအက်ပ္အတည္းၿပီး ေနာက္ပိုင္းကတည္းက အစိုးရပြင့္လင္းျမင္သာေရး၊ လာဘ္စားမႈကင္းရွင္းေရး၊ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ (Good governance) ကိစၥေတြကို ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ မွာ ထည့္သြင္းေရးဆြဲခဲ့ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒသစ္ ျပင္ဆင္တဲ့အခါမွာလည္း ဒီလို Good governance လိုကိစၥေတြ ထည့္သြင္း ကတိကဝတ္ျပဳဖို႔ အိပ္မက္မိပါေသးတယ္။
ထိုင္းဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ အဖိခ်စ္ မတိုင္မီကာလ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဆူလာယြတ္ ခ်ဴလာႏြတ္ (၂၀၀၆-၂၀၀၈) ကာလကတည္းက ဒီလိုကိစၥေတြကို စဥ္းစားလုပ္ ေဆာင္ေနခဲ့တာ ရွိပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္- အစိုးရက က်င့္ဝတ္ျမႇင့္တင္ေရးနဲ႔ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရး အမ်ိဳးသား အာဂ်င္ဒါ (National Agenda on Ethics promotion and Anti-Corruption) ခ်မွတ္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တာ ရွိပါတယ္။ အဲဒီမွာ လိုက္နာမႈအေျခခံ ခ်ည္းကပ္မႈ (Compliance-based approach) နဲ႔ တည္ၾကည္မႈသိကၡာ အေျခခံ ခ်ည္းကပ္မႈ (Integrity-based approach) ေတြနဲ႔ ခ်ည္းကပ္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အစိုးရပစၥည္းဝယ္ယူမႈ (procurement) ကိစၥေတြကို အေလးေပး ၾကပ္မတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ အဖိခ်စ္ကာလ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မွာေတာ့ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး၊ အမ်ိဳးသားတည္ၾကည္မႈ ဂုဏ္သိကၡာ အစီအစဥ္ (National Integrity Plan for Combating Corruption) ခ်မွတ္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳး အစိုးရဖက္က အစီအစဥ္မ်ားနဲ႔ ကတိကဝတ္ ျပဳမႈ ေတြလည္း လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။
ဒါ့အျပင္ က်ေနာ့္ကိုယ္ေတြ႕ ျပႆနာေလးေတြလည္း ၾကားခဲ့ရဖူးပါတယ္။ ေမာ္လၿမိဳင္က ကုန္သည္ႀကီးမ်ားအသင္းနဲ႔ ေတြ႕ စဥ္မွာ သူတို႔ကေျပာတာ၊ “က်ေနာ္တို႔က အခြန္ေပး၊ တရားဝင္ ပစၥည္းတင္သြင္း လုပ္ေဆာင္တာမ်ိဳး လုပ္ခ်င္ၾကပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔အတြက္လည္း ျပႆနာနည္း၊ ေခါင္းရွင္းပါတယ္။ အစိုးရအတြက္လည္း အခြန္ရရွိေစမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ပစၥည္းေတြက အျခားနည္းအားျဖင့္ သြင္းလာတဲ့ (ခိုးလမ္းကေန၊ အျခားေမွာင္ခိုနည္းျဖစ္ေစ) ပစၥည္းေတြနဲ႔ ေဈးခ်င္း မယွဥ္သာပါဘူး” လို႔ ညည္းညဴတာ ၾကားခဲ့ရဖူးပါတယ္။ဒါဆိုရင္ အခုလို က်င့္ဝတ္လိုက္နာေရး ကတိျပဳထားတဲ့ ကုမၸဏီမ်ားအေပၚ ‘ေမွာင္ခိုအားေပး၊ တရားမဝင္လုပ္ငန္း’ မ်ားဆီမွ ဘယ္လို ကာကြယ္ေပးမွာလဲ ဆိုတာ ေမးခြန္းျဖစ္လာပါ တယ္။ အျခားျပႆနာ မ်ားစြာ ရွိေနႏိုင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာက တရားမဝင္က႑ (informal sector) ႀကီးထြားေန ဆဲပါ။
အခု အခ်ိန္မွာေတာ့ UN Global Compact Network Myanmar နဲ႔ တာဝန္သိေသာ ကုမၸဏီမ်ားအျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ၾကမယ္ ဆိုတာ လုပ္ငန္းေပါင္း ၃၀၀ ေလာက္က ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လက္မွတ္ေရးထိုးထားၿပီ ဆိုပါတယ္။ ဆရာ ဦးေအာင္ထြန္းသက္ ကေတာ့ ယခုႏွစ္ကုန္မွာ ကုမၸဏီ ၁၀၀၀ ေလာက္အထိ လက္မွတ္ထိုးလာမယ္၊ လာမယ့္ ၃-ႏွစ္မွာ ကုမၸဏီ ၅၀၀၀ ေလာက္ အထိ လက္မွတ္ေရးထိုးလာမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားပါတယ္။
က်ေနာ့္ သိခ်င္စိတ္ကေတာ့ အခု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ဘိဇနက္ (B4P) အယူအဆကို ဒီထက္ရွင္းလင္းေအာင္ ဖြင့္ဆို ရွင္းျပခ်က္ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါ့အျပင္ အစိုးရဖက္က ကတိကဝတ္ျပဳမႈ (Political will) နဲ႔ တိက်တဲ့ ေျခလွမ္း လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားလည္း လိုအပ္မယ္ ယူဆမိပါတယ္။
(ေအာင္သူၿငိမ္းသည္ ရန္ကုန္အေျခစိုက္ Institute for Strategy and Policy-ISP ၏ သင္တန္းဆိုင္ရာ ဒါ႐ိုက္တာျဖစ္သည္)
