နိုင်ငံတဝန်း စစ်မျက်နှာ အများအပြားတွင် စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်ရေး အင်အားစုများ၏ အောင်ပွဲများနှင့်အတူ မြန်မာနိုင်ငံ မရေမရာဖြစ်နေသည်။ ဗမာ၊ ဂျပန်နှင့် ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီခေတ်များ နောက်ပိုင်း လူမျိုးစုပြည်နယ်များ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်အတွက် အကောင်းဆုံး အခွင့်အလမ်းဖြစ်သည်။ တရားဝင် ယုံကြည်လက်ခံနိုင်သော စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်ရေး အင်အားစုများကို ထောက်ခံခြင်းဖြင့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနှင့် အခြား အနောက်အင်အားကြီး နိုင်ငံများသည် တရုတ်နှင့် ရုရှားသြဇာကို ကန့်သတ်ရင်း လွတ်မြောက်ရေးတိုက်ပွဲကို ကူညီနိုင်သည်။
ယခုပွင့်လင်းရာသီအတွင်း စစ်မျက်နှာ အများအပြားတွင် ဆက်လက် တိုက်ခိုက်ခြင်းသည် နိုင်ငံအတွက် အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် အာဏာသိမ်းခဲ့သော စစ်ကောင်စီသည် နိုင်ငံ၏ ထက်ဝက်အောက်ကိုသာ ထိန်းချုပ်နိုင်တော့သည်။ စစ်ကောင်စီတပ်များသည် စိတ်ဓာတ်ကျဆင်းနေပြီး ဆက်လက် ရှုံးနိမ့်နေသည်။
၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် အာဏာသိမ်းခဲ့သော စစ်ကောင်စီသည် နိုင်ငံ၏ ထက်ဝက်အောက်ကိုသာ ထိန်းချုပ်နိုင်တော့သည်။ စစ်ကောင်စီတပ်များသည် စိတ်ဓာတ်ကျဆင်းနေပြီး ဆက်လက် ရှုံးနိမ့်နေသည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ၁၀၂၇ စစ်ဆင်ရေး စတင်ချိန်နောက်ပိုင်းတွင် တအာင်းအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (TNLA) နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ် ကိုးကန့်နှင့် အခြား တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ (EAOs) သည် ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်းမြို့တော် လားရှိုး အပါအဝင် ကျယ်ပြန့်သော ပိုင်နက်များကို စစ်ကောင်စီအောက်မှ လွတ်မြောက်စေသည်။
ပလောင်ပြည်နယ် လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး (PSLF) / TNLA သည် အခြားတိုင်းရင်းသား လူမှုအသိုက်အဝန်းများနှင့် တိုင်ပင်ညှိနှိုင်းပြီး တအာင်းပြည် ကြားဖြတ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ရေးဆွဲနေသည်။
တောင်ပိုင်းမှ ကရင်နီပြည်နယ်တွင် လက်နက်ကိုင်နှင့် လူထုအခြေပြု အဖွဲ့အစည်းများ၏ တပ်ပေါင်းစုတခုသည် အားလုံးအကျုံးဝင်သည့် အောက်ခြေမှအထက်သို့ အုပ်ချုပ်ရေးပုံစံသစ် (ကရင်နီပြည်နယ် အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ – KSCC) ကို ထူထောင်ထားသည်။
တချိန်တည်းတွင် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) သည် ၎င်း၏ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ် (PDF) များကို အလယ်ပိုင်းမြေနိမ့်ဒေသတွင် စုစည်းနေပြီး အာရက္ခတပ်တော် (AA) နှင့် ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (KNU) တို့ကဲ့သို့သော အဓိကကျသည့် EAO များသည် ထိုးစစ် ဆင်ရေး တပ်များကို (အာရှ အဝေးပြေးလမ်းတလျှောက်) စုစည်းနေသည်။ မြောက်ပိုင်းတွင် ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ချုပ် (KIO) သည် အောင်ပွဲများ ဆက်လက်ရနေပြီး တရုတ်နယ်စပ်မှ ကမ္ဘာ့အရေးပါသော မြေရှားသတ္တုသိုက်များကို သိမ်းပိုက်သည်။
အနောက်တောင်ပိုင်းတွင် ယခင်မကြုံဖူးသည့် စစ်ရေးအောင်မြင်မှုများ ရရှိပြီးနောက် ရခိုင်ပြည်နယ် တခုလုံးနီးပါးကို လွတ်မြောက်စေပြီး AA သည် ရပ်တန့်ခြင်းမရှိဘဲ အရှေ့ဘက်သို့ ဆက်တိုးနေပြီး နေပြည်တော်နှင့် ပိုမိုနီးကပ်လာသည်။
AA သည် ကွန်ဖက်ဒရိတ်စနစ်ကို ယုံကြည်ပြီး ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ဆက်လက်ကတိပြုသည့် အခြား EAO အများစုထက် လွတ်လပ်ရေးနှင့် အချုပ်အခြာကို ပိုမိုအာရုံစိုက်သည်။ သို့သော် အခြား EAO များအကြားတွင်ပင် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အထက်မှ အောက်သို့ ချမှတ်ပေးခြင်း မဟုတ်ဘဲ သစ်လွင်ပြီး အောက်ခြေမှ အထက်သို့သွားသည့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟု နားလည်ကြသည်။
AA သည် ကွန်ဖက်ဒရိတ်စနစ်ကို ယုံကြည်ပြီး ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ဆက်လက်ကတိပြုသည့် အခြား EAO အများစုထက် လွတ်လပ်ရေးနှင့် အချုပ်အခြာကို ပိုမိုအာရုံစိုက်သည်။ သို့သော် အခြား EAO များအကြားတွင်ပင် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အထက်မှ အောက်သို့ ချမှတ်ပေးခြင်း မဟုတ်ဘဲ သစ်လွင်ပြီး အောက်ခြေမှ အထက်သို့သွားသည့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟု နားလည်ကြသည်။
အဓိက ပါဝင်ပတ်သက်သူများသည် “ဖက်ဒရယ်စနစ်ထက် ကျော်လွန်ပြီး” တိုင်းရင်းသားနိုင်ငံများ၏ အချုပ်အခြာအာဏာနှင့် လွတ်လပ်ရေး တောင်းဆိုမှုဆီသို့ ရွေ့လျားနေကြသည်။ စစ်အာဏာသိမ်းမှု နောက်ပိုင်းတွင် ထိုဝါရင့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများသည် အရေးပါသော အောင်ပွဲများ ရရှိကြသည်။
နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်များသည် လုံးဝလွတ်လပ်ရေး တောင်းဆိုရာတွင် တခါတရံ သတိထားတတ်ကြသည်။ ထိုသို့သော အိပ်မက်များသည် “လက်တွေ့မကျကြောင်း” နိုင်ငံတကာ အကြံပေးများက ပြောထားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။
သို့သော် အထက်ဖော်ပြပါ အဖွဲ့အစည်းများသည် လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်အတွက် စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားကြပြီး အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနှင့် အခြား အနောက်နိုင်ငံများနှင့် အလိုအလျောက် မဟာမိတ်များ ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် အရေးပေါ် အထောက်အကူ လိုအပ်သည်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှ ရိုဟင်ဂျာနှင့် ထိုင်းမှ အခြားဒုက္ခသည်များ အပါအဝင် ပဋိပက္ခကြောင့် နေရပ်စွန့်ခွာရသူ ၄ သန်းကျော်အတွက် အကူအညီ လိုအပ်သည်။ အကူအညီများကို EAO ဘက်မှ ဌာနများနှင့် ဆက်စပ် အေဂျင်စီများက ဖြန့်ချိပေးသည်။ ဥပမာအားဖြင့် KNU သည် စစ်ဇုန်များတွင် လုပ်ကိုင်နေသည့် ရဲရင့်ပြီး စွမ်းဆောင်ရည်ရှိသော လူမှုအသိုက်အဝန်းအခြေပြု အဖွဲ့အစည်းမှတဆင့်နှင့် Free Burma Rangers အဖွဲ့မှတဆင့် ကျောင်း ၁,၄၀၀ ကျော်နှင့် ဆေးခန်းနှင့်ဆေးရုံ ၁၂၀ ကျော်ကို စီမံနေသည်။
အစားအစာ၊ ဆေးဝါးနှင့် ပညာရေး အကူအညီအပြင် အဓိက စိုးရိမ်စရာတခုမှာ စစ်ကောင်စီက အရပ်သားများ၊ ကျောင်းများ၊ ဆေးရုံများ၊ ဘုရားကျောင်းများနှင့် ဘုန်းကြီးကျောင်းများကို အမြောက်များ၊ ဒရုန်းများနှင့် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများမှ ကာကွယ်ပေးရေး အပါအအဝင် လုံခြုံရေး ဖြစ်သည်။
စစ်ကောင်စီကို ဆက်လက် ချေမှုန်းရေးအတွက် စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်ရေး အင်အားစုများသည် ခဲယမ်းနှင့် မြေပြင်မှ လေကြောင်းကာကွယ်ရေးစနစ်များ အပါအဝင် တိုက်ရိုက် စစ်ရေးအကူအညီ လိုအပ်နေသည်။ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများသည် မြေနိမ့်ဒေသများကို ဆက်လက် သိမ်းပိုက်ပြီး စစ်တပ်၏ လက်နက်ထုတ်လုပ်သည့် စက်ရုံများကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပါက ပြည်တွင်းထုတ် ခဲယမ်းများဖြင့် ဖြည့်တင်းနိုင်မည် ဖြစ်သည်။
စစ်ကောင်စီကို ဆက်လက် ချေမှုန်းရေးအတွက် စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်ရေး အင်အားစုများသည် ခဲယမ်းနှင့် မြေပြင်မှ လေကြောင်းကာကွယ်ရေးစနစ်များ အပါအဝင် တိုက်ရိုက် စစ်ရေးအကူအညီ လိုအပ်နေသည်။ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများသည် မြေနိမ့်ဒေသများကို ဆက်လက် သိမ်းပိုက်ပြီး စစ်တပ်၏ လက်နက်ထုတ်လုပ်သည့် စက်ရုံများကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပါက ပြည်တွင်းထုတ် ခဲယမ်းများဖြင့် ဖြည့်တင်းနိုင်မည် ဖြစ်သည်။
တချိန်တည်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း၌ တရုတ်သည် အင်အားကြီးမားသည့် EAO အများအပြားက အုပ်ချုပ်သည့် “အစောင့်ရှောက်ခံ ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံတော်ငယ်” ကို ထူထောင်ထားသည်။ ထို EAO များသည် နိုင်ငံရေးနှင့် စစ်ရေး ပြဿနာများတွင် မကြခဏ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ကြသည်။ တရုတ်အစိုးရ၏ လက်ဝေခံများ သို့မဟုတ် ထောက်ပံ့ခံများ ဖြစ်သော်လည်း ထိုအဖွဲ့အစည်းများသည် ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ခွင့် အတိုင်းအတာတခုရှိပြီး အိမ်နီးချင်း အင်အားကြီးနိုင်ငံ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ခုခံလိုကြသည်။ မြောက်ပိုင်းဒေသ အများအပြားသည် စစ်အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှုကို ထောက်ခံပံ့ပိုးပေးကြသည်။
တရုတ်ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းများ၏ သြဇာကို နိုင်ငံတဝန်းမှ၊ အများအားဖြင့် စစ်ကောင်စီမဟာမိတ် လက်နက်ကိုင်များ ထိန်းချုပ်သည့် ဒေသများမှ အွန်လိုင်းငွေလိမ်လုပ်ငန်းများနှင့် ကာစီနိုများတွင် အထင်အရှား တွေ့ရသည်။ စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်ရေး အင်အားစုများသည် ထိုလိမ်လည်ပြီး လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်သည့် လုပ်ငန်းများကို ရှင်းလင်းပစ်ရန် ကတိပြုထားသည်။
မြန်မာစစ်တပ်သည် လုံးလုံးလျားလျား ပြိုကွဲဖွယ်မရှိဘဲ တရုတ်နှင့် ရုရှားထံမှ စစ်ရေးအထောက်အပံ့ ဆက်လက်ရနေသည်။ သို့သော် စစ်ကောင်စီသည် စစ်နိုင်အောင် မတိုက်နိုင်တော့ပေ။ “စစ်ကို မည်သို့အဆုံးသတ်မည်နှင့် မြန်မာကို နောင်တွင် မည်သူအုပ်ချုပ်မည်” ကို အာရုံစိုက်ခြင်းထက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော မေးခွန်းမှာ “မည်သည့်ဖြစ်ရပ် ဆက်ဖြစ်မည်နည်း” ဆိုသည့် မေးခွန်းဖြစ်သည်။
ဗဟိုချုပ်ကိုင်သော မြန်မာနိုင်ငံတော်သည် ပို၍ ပို၍ တစစီ ပြိုကွဲလာနေပြီး မည်သည့်စစ်အစိုးရ သို့မဟုတ် ဒီမိုကရေစီအစိုးရ အောက်တွင်မှ စုစည်းညီညွတ်မှု ပြန်လည် ရရှိတော့မည် မဟုတ်ပေ။ ‘မြန်မာ’ ကို တစုတစည်းတည်း ပြန်လည်ဖြစ်စေရန် လွန်စွာ အချိန်နှောင်းသွားပြီ ဖြစ်သည်။
ဗဟိုနိုင်ငံတော် အစိတ်စိတ်အမွှာမွှာကွဲခြင်းကို ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု၏ ဆိုးရွားသော ရိုက်ခတ်မှုများက ပိုမိုဆိုးရွားစေမည် ဖြစ်သည်။ ထိုရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု၏ ရိုက်ခတ်မှုများကို နိုင်ငံအစိတ်အပိုင်း အများစုတွင် ခံစားနေရပြီး ဖြစ်သည်။ အပူချိန်မြင့်မားခြင်း၊ မြစ်များရေလွှမ်းမိုးခြင်းနှင့် အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းများ ပြိုလဲမှု အခြေအနေသည် ပိုမို ကမောက်ကမဖြစ်ပြီး မျှော်လင့်ချက် ကင်းမဲ့လောက်အောင် ဆိုးရွားဖွယ်ရှိသည်။
စစ်အာဏာသိမ်းကာလအလွန် နိုင်ငံရေး အစီအမံများသည် အချိုးအစားမညီဖြစ်ပြီး မြေပြင်မှ မတူညီသော အခြေအနေများကို ထင်ဟပ်မည်ဖြစ်သည်။ ယူနစ်တခုစီ၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး (လက်တွေ့ အချုပ်အခြာအာဏာ) ကို အခြေခံကာ လျော့ရဲသော ကွန်ဖက်ဒရိတ် မဟာမိတ် သို့မဟုတ် ကွန်ရက်တခု ထွက်ပေါ်လာနေသည်။
စစ်အာဏာသိမ်းကာလအလွန် နိုင်ငံရေး အစီအမံများသည် အချိုးအစားမညီဖြစ်ပြီး မြေပြင်မှ မတူညီသော အခြေအနေများကို ထင်ဟပ်မည်ဖြစ်သည်။ ယူနစ်တခုစီ၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး (လက်တွေ့ အချုပ်အခြာအာဏာ) ကို အခြေခံကာ လျော့ရဲသော ကွန်ဖက်ဒရိတ် မဟာမိတ် သို့မဟုတ် ကွန်ရက်တခု ထွက်ပေါ်လာနေသည်။ ထိုယူနစ် အများအပြားသည် ကာလကြာမြင့်ပြီဖြစ်သော တိုင်းရင်းသား ပြည်နယ်များနှင့် ဌာနေလူမှုအသိုက်အဝန်းများကို ကိုယ်စားပြုသည်။
နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်တွင် ထွန်းသစ်စ ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင့်အတူ ကာလကြာမြင့်စွာ ဆွေးနွေးနေသည့် အောက်မှ အထက်သို့ တည်ဆောက်ထားသော ဖက်ဒရယ်တပ်မတော် ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုလည်း အပြိုင်ဖြစ်နေနိုင်သည်။ EAO တခုစီနှင့် အခြားယူနစ်များသည် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းထားပြီး စစ်ဆင်ရေးအတွက် ညှိနှိုင်းမည်ဖြစ်သည်။
ထိုအခြေအနေတွင် အနောက်အင်အားကြီးနိုင်ငံများသည် လွတ်လပ်မှုနှင့် လူ့အခွင့်အရေးကို ကတိကဝတ်ပြုသည့် အလားအလာရှိသော မိတ်ဖက်ကို ရှာသင့်ပြီး ၎င်းတို့အခွင့်အာဏာအောက်မှ လူမှုအသိုက်အဝန်းများအတွက် စောင့်ရှောက်မှုကို ပြသသင့်သည်။ တရားဝင်ပြီး ယုံကြည်ရသော စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်ရေး အင်အားစုများကို ထောက်ခံခြင်းဖြင့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနှင့် အခြားစေတနာရှင်များသည် တရုတ်နှင့် ရုရှားသြဇာကို ကန့်သတ်ပြီး မြန်မာမှ လွတ်မြောက်ရေးတိုက်ပွဲကို ကူညီနိုင်သည်။
မြန်မာသည် ပဋိပက္ခတွင် ရှင်သန်ရုန်းကန်ရန်နှင့် စစ်ကောင်စီကို နိဂုံးချုပ်ရန် လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီ၊ လေကြောင်းကာကွယ်ရေးစနစ်များနှင့် စစ်ရေးအထောက်အပံ့ အရေးပေါ် လိုအပ်နေသည်။ ထိုကိစ္စသည် အလွန် အကုန်အကျများမည် မဟုတ်ပေ။ လူမှုအသိုက်အဝန်းများသည် ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းရှိကာ ဒေသခံ အကူအညီပေးရေးအုပ်စုများသည် ထိရောက်ကြပြီး စစ်ကောင်စီ ဆန့်ကျင်ရေး လက်နက်ကိုင်အင်အားစုများသည် ၎င်းတို့၏ အရည်အချင်းပြည့်မီမှုကို ထူထောင်ထားပြီးဖြစ်သည်။
(ဧရာဝတီ အင်္ဂလိပ်ပိုင်းပါ Ashley South ၏ Freedom, Sovereignty and Bottom-Up Federalism in Myanmar ကို ဘာသာပြန်သည်။ အက်ရှ်လေ ဆောက်သ်သည် လွတ်လပ်သော သရုပ်ခွဲလေ့လာဆန်းစစ်သူဖြစ်ပြီး လက်ရှိတွင် ချင်းမိုင်တက္ကသိုလ်၌ သုတေသီဖြစ်သည်။ မြန်မာနှင့်အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံရေး၊ လူသားချင်းစာနာမှု ပြဿနာများကို အထူးပြုလေ့လာသည်။)
You may also like these stories:
ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ၊ အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ အစိုးရနဲ့ အခြေခံဥပဒေသစ်
“ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံကိုပဲ ဦးတည်ရမယ်”
လူထုဦးဆောင်တဲ့ ဖက်ဒရယ်စနစ်အတွက် အဆင်သင့်ဖြစ်နေပြီလား (ရုပ်/သံ)
ဖက်ဒရယ်ချည်း သွားလို့မရ ဒီမိုကရေစီနည်းနဲ့လည်း သွားရမယ်
“စစ်အာဏာရှင် စနစ်ပြုတ်ကျမှ ဖက်ဒရယ် အခွင့်အရေးရမှာ”(ရုပ်/သံ)
ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့် အာမခံချက်များကသာ နိုင်ငံ ပြိုကွဲခြင်းကို တားဆီးနိုင်မည်
