ပြည်ထောင်စု ငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံကို သြဂုတ်လ ၃၁ ရက်နေ့တွင် ကျင်းပရန် နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင် ဆန်းစုကြည် ၏ ကျေညာချက်ကြောင့် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များကြားတွင် မေးခွန်းများ၊ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများ နှင့် ချီတုံချတုံ ဖြစ်ခြင်းများ မြင့်တက်လာစေခဲ့သည်။
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အနေဖြင့် ညီလာခံ မစတင်မီ အစီအစဉ် နှင့် မည်သည့်ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်လိမ့်မည် ဆိုသည်ကို ရှင်းလင်းစွာဖော်ပြခြင်း စသည့် သင့်လျော်သော ပြင်ဆင်မှုများ ပြုလုပ်သင့်ကြောင်း တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်များက ပြောကြသည်။ တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်များဖြင့် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်နေသေး သဖြင့် အမျိုးသား အဆင့် ညီလာခံတခု ကျင်းပရန် အချိန်စောလွန်းနေသေးသည်ဟုလည်း အချို့က ဆိုကြသည်။
တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ ၉ ဖွဲ့ ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ညီညွတ်သော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖက်ဒရယ်ကောင်စီ (UNFC) ၏ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ နိုင်ဟံသာက သူတို့အနေဖြင့် ညီလာခံမတိုင်မီ မေးလိုသည့် မေးခွန်းများ ရှိနေသည်ဟု ဧရာဝတီသို့ ပြောသည်။ ညီလာခံသို့ တက်ရောက်ရေးကို UNFC က ဆုံးဖြတ်ခြင်း မပြုရသေးပါ။
“တိုင်းရင်းသား အဖွဲ့တွေ အားလုံး ပါဝင်လာမှာလား၊ ကျနော်တို့ UNFC တင်မဟုတ်ပါဘူး ၀ နဲ့ မိုင်းလား အဖွဲ့တွေလို NCA မှာလက်မှတ်ထိုးမထားတဲ့ အဖွဲ့တွေ နဲ့ ပတ်သက်လို့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ဘယ်လို စဉ်းစားထားသလဲ ဆိုတာကို ကျနော်တို့ သိချင်ပါတယ်။ အဲဒီအချက်တွေကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသိရမှ ကျနော်တို့ တက်ပါမယ်” ဟု နိုင်ဟံသာက ပြော သည်။
တနိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာဖြင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက် (NCA) တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးထားခြင်း မရှိသည့် အဖွဲ့များ ညီလာခံသို့ တက်ရောက်နိုင်ခြင်း ရှိမရှိက မသေချာသေးပါ။ လက်မှတ်ထိုးမထားသည့် အဖွဲ့များက ညီလာခံသို့ လေ့လာသူအဖြစ်လောက်သာ တက်ရောက်ခွင့်ရှိပြီး ပါဝင်ဆွေးနွေးခွင့် မရှိကြောင်း တိုင်းရင်းသား သတင်းအရင်းအမြစ် အချို့က ပြောသည်။
UNFC ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် အစိုးရ၏ ငြိမ်းချမ်းရေး ညှိနှိုင်းရေး အဖွဲ့တခုတို့ ၂ ရက်ကြာဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ပြီး နောက်ပိုင်းတွင်မှ ညီလာခံတက်ရောက်ရေးကို ဆုံးဖြတ်မှုဟု နိုင်ဟံသာကပြောသည်။ ဆွေးနွေးမှုများကို ဇူလိုင်လ ၁၂ ရက်နေ့ တွင် ရန်ကုန်မြို့၌ စတင်ပြုလုပ်သွားမည်ဖြစ်သည်။
“အားလုံးပါဝင်ဖို့နဲ့ ၃ ပွင့်ဆိုင်တွေ့ဆုံမှုတခု ဖြစ်ဖို့ ကျနော်တို့ တောင်းဆိုခဲ့တယ်။ မူဘောင်ပြန်လည်ဆန်းစစ်ဖို့ ကျနော်တို့ ဆွေးနွေးမယ်။ တကယ်လို့ သူတို့က ဒီအချက်တွေကို ရှင်းလင်းပေးနိုင်ရင် ကျနော်တို့ တက်မယ်။ မရှင်းပေးနိုင်ခဲ့ရင်တော့ ကျနော်တို့ စဉ်းစားဖို့ လိုလာပါလိမ့်မယ်” ဟု နိုင်ဟံသာကပြောသည်။
တိုင်းရင်းသားနိုင်ငံရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီဖြစ်စဉ်ကို ကာလရှည်ကြာစွာ စောင့်ကြည့်လေ့လာခဲ့သည့် စာရေးဆရာတဦး ဖြစ်ပြီး ၁၉၉၀ ရွေးကောက်ပွဲနိုင် ကိုယ်စားလှယ်လည်း ဖြစ်သော ခွန်မန်းရ်ကိုဘန်းက အဓိကကျသည့် ညီလာခံတခု မကျင်းပနိုင်မီ ဆောင်ရွက်ရမည့် ပြင်ဆင်မှုမြောက်များစွာ ရှိသည် ဟုပြောသည်။
“ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် က ၂၁ ရာစုပင်လုံ ညီလာခံကို ဘယ်လိုကျင်းပမလဲ ဆိုတာကျနော် သေသေချာချာ မသိပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ၁၉၄၇ ခုနှစ် ပင်လုံစာချုပ်ရဲ့ စိတ်ဓာတ်ကိုတော့ ရောင်ပြန်ဟပ်သင့်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒါက တိုင်း ပြည်ရဲ့ အသက်သွေးကြောဖြစ်လို့ပါပဲ” ဟု ခွန်မန်းရ်ကိုဘန်းက ပြောသည်။
ပင်လုံစာချုပ်ကို ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ၏ ဖခင်ဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ဦးဆောင်သည့် မြန်မာ အစိုးရ နှင့် ရှမ်း၊ ကချင် နှင့် ချင်း တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်များ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြပြီး အဓိက လူနည်းစု တိုင်းရင်း သား အချို့ကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေးပေးရန် ကတိပြုခဲ့သည်။ စာချုပ်လက်မှတ်ရေးထိုးပြီး တနှစ် မပြည့်မီမှာပင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း လုပ်ကြံခံခဲ့ရသည်။ သဘောတူညီချက်မှာလည်း အကောင်အထည်ပေါ်လာခြင်း မရှိတော့ဘဲ တိုင်း ပြည်တွင်လည်း ဆယ်စုနှစ်များစွာ ကြာမြင့်ခဲ့သော ပြည်တွင်းစစ် ပေါ်ပေါက်လာရသည်။
အကယ်၍ ငြိမ်းချမ်းရေးဖော်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းစဉ်ကို ပြည်ထောင်စု ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှု ပူးတွဲကော်မတီ (UPDJC) က ချမှတ်ထားသည့် လမ်းကြောင်းအတိုင်းသွားမည်ဆိုပါက ညီလာခံက လမ်းကြောင်းလွဲမှားသွားနိုင်သည်ဟု ခွန်မန်းရ် ကိုဘန်းက ပြောသည်။ အဆိုပါ ကော်မတီမှာ အရပ်သားအမည်ခံ ယခင် အစိုးရလက်ထက်က ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
“ညီလာခံ မစတင်မီ သက်ဆိုင်ရာ လူပုဂ္ဂိုလ် အဖွဲ့အစည်းတွေ အနေနဲ့ ဆွေးနွေးပြီး အစီအစဉ်တွေ ပြုလုပ်သင့်ပါတယ်။ တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်တွေ စနစ်တကျ ပါဝင်ခြင်း ခြင်းမရှိဘဲ ချမှတ်ခဲ့တယ်လို့ တချို့က စိုးရိမ်နေကြတဲ့ UPDJC ရဲ့ အစီအစဉ်ကို အခြေမခံသင့်ပါဘူး” ဟု သူက ထပ်ပြောသည်။
လုံလောက်သည့် လက်တွေ့ အခြေခံလုပ်ငန်းများကို ပထမဆုံး ချမှတ်ထားခြင်းမရှိဘဲ အရှိန်မြှင့်တင်ဆောင်ရွက်ခြင်းက တိုင်းရင်းသားပြည်နယ် အသီးသီးရှိ စစ်ဘေးဒဏ်ခံနေရသည့် ဒေသများမှ အရပ်သားပြည်သူများအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်လာမည်ကို စိုးရိမ်ကြောင်း တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင် အချို့ကပြောသည်။
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ယခင်အစိုးရ လက်ထက်က ချမှတ်ခဲ့သည့် အစီအစဉ်တခု ဖြစ်သော တနိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာ ဖြင့် အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက် (NCA) ပေါ်တွင် အခြေခံသည့် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်အတိုင်း သွားနေသည် ဟုလည်း သူတို့က ပြောသည်။
“သူက ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို ပြင်ဆင်မွမ်းမံမှုတောင်မှု မလုပ်ခဲ့ပါဘူး” ဟု အမည်မဖော်လိုသူ တိုင်းရင်းသား ခေါင်း ဆောင် တဦးကပြောသည်။
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ပြည်ထောင်စု ငြိမ်းချမ်းရေး ညီလာခံ အတွက် မစီစဉ်မီ ၎င်းတို့နှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းခြင်း သို့မဟုတ် အတည်ပြုချက်ရယူခြင်းများ မပြုလုပ်ခဲ့သဖြင့် သူ၏ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို အထက်မှ အောက်သို့ သွားသည့် ချဉ်းကပ်မှုတခု အဖြစ် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်များက ရှုမြင်ထားကြသည်။
တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင် အများအပြား (အထူးသဖြင့် အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက်တွင် လက်မှတ်ထိုးမထားသည့် အဖွဲ့များ) အနေဖြင့် ညီလာခံတွင် ပါဝင်ရန် ချီတုံချတုံ ဖြစ်နေကြသည်။ အကယ်၍ ပါဝင်ခြင်း မပြုခဲ့လျှင် နောက်တွင် ကျန်ရစ်ခဲ့မည်ကိုလည်း အခြားသူများက စိုးရိမ်နေကြသည်။