ယခုတွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်း ဒုတိယပိုင်းတွင် လူ့အခွင့်အရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ အီဂေါ ဗလက်ဇီဗစ်က အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ငြိမ်းချမ်းရေး အင်စတီကျု (USIP) ၏ မြန်မာအစီအစဉ်ဆိုင်ရာ ဒါရိုက်တာ ဂျေဆင်တာဝါကို ဘေဂျင်းက အမျိုးသားဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ် (NLD) နှင့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကို ကင်းကင်းနေရန် လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ မြောက်ပိုင်း တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ (EAOs) နှင့် တရုတ်၏ ရည်မှန်းချက်များ၊ အခြားနိုင်ငံတကာဇာတ်ဆောင်များက မြန်မာအကျပ်အတည်းတွင် မည်သည့်အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နိုင်သည်တို့ကို ဆွေးနွေးထားသည်။
ဗလက်ဇီဗစ် ။ ။ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (ASEAN) ဟာ မြန်မာရှိ တရုတ်အကျိုးစီးပွားကို ဖော်ဆောင်ပေးမယ့် လက်ဝေခံသက်သက်လား၊ ဒါမှမဟုတ် ASEAN က မြန်မာမှာ တရုတ်သြဇာ ကြီးထွားလာတာကို စိုးရိမ်ပြီး ချိန်ခွင်လျှာညှိပေးဖို့ အဆင်သင့်ရှိလား၊ အဲဒီလို လုပ်နိုင်စွမ်းရောရှိလား။
ဂျေဆင်တာဝါ ။ ။ ASEAN ကိုပေးနေတဲ့ တရုတ်ရဲ့မူဝါဒတွေ၊ ကြေညာချက်တွေနဲ့ တိုက်တွန်းချက်တွေကို ကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် တရုတ်က ASEAN ညီညွတ်ရေးကို အမှန်တကယ် အလေးထားနေတယ်ဆိုတာ တွေ့ရလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီညီညွတ်ရေးဆိုတာက အနိမ့်ဆုံးဘုံစားကိန်းနဲ့ ညီညွတ်ရေး ချဉ်းကပ်မှုကို ပြောတာ။ အဲဒီတော့ ASEAN ကျွန်းနိုင်ငံတွေ့ရဲ့ မြန်မာအကျပ်အတည်း ဖြေရှင်းရေးအတွက် ရဲရင့်တဲ့ခြေလှမ်းတွေကို လျစ်လျူရှုပြီး ASEAN ရဲ့ မအောင်မြင်တဲ့ ဘုံသဘောတူညီချက်ကို လွှင့်ပစ်လိုက်တာလို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ အဲဒီအစား ASEAN က အာရှတိုက်ရဲ့ ကုန်းမကြီးမှာ ပါဝင်နေတဲ့ နိုင်ငံတွေရဲ့အသံကို ဦးစားပေးတယ်။ အဲဒီနိုင်ငံတွေက အကြာကြီး စောင့်ကြည့်ပြီး ရေရှည်အတွက် အဖြေရှာတာထက် စစ်ကောင်စီနဲ့ တိတ်တဆိတ် စီးပွားရေး လုပ်ဖို့ကို အာရုံစိုက်ကြတယ်။
ASEAN ရဲ့ အားထုတ်မှုတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ဒေသတွင်း ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုတွေကို တရုတ်က ဗြောင်ကျကျ လုပ်လာတဲ့အခါမှသာ ASEAN က တွန်းလှန်မှု ထိရောက်နိုင်တယ်။ မနှစ်ကတုန်းက တရုတ်က ASEAN ရဲ့ ပင်မကုန်းမြေနိုင်ငံတွေနဲ့ ကျွန်းနိုင်ငံတွေအကြား အကွဲအပြဲကို သြဇာလွှမ်းမိုးဖို့ ကြိုးစားရာမှာ တော်တော်လေး ပြင်းပြင်းထန်ထန် လုပ်လာတယ်။
ASEAN ရဲ့ အားထုတ်မှုတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ဒေသတွင်း ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုတွေကို တရုတ်က ဗြောင်ကျကျ လုပ်လာတဲ့အခါမှသာ ASEAN က တွန်းလှန်မှု ထိရောက်နိုင်တယ်။ မနှစ်ကတုန်းက တရုတ်က ASEAN ရဲ့ ပင်မကုန်းမြေနိုင်ငံတွေနဲ့ ကျွန်းနိုင်ငံတွေအကြား အကွဲအပြဲကို သြဇာလွှမ်းမိုးဖို့ ကြိုးစားရာမှာ တော်တော်လေး ပြင်းပြင်းထန်ထန် လုပ်လာတယ်။
တရုတ်က လန်ချန်း-မဲခေါင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး (LMC) ဖိုရမ်ကို စတင်ကျင်းပပြီး နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးနဲ့ အထက်အဆင့်မှာ စစ်ကောင်စီနဲ့ မဆက်ဆံဖို့ ASEAN သဘောတူထားတဲ့ အချက်ကို ထိခိုက်စေမယ့်နည်းလမ်းနဲ့ လုပ်ကိုင်တယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ဇူလိုင်လမှာ တရုတ်က စစ်ကောင်စီနဲ့ပူးတွဲပြီး LMC ကို ကျင်းပတဲ့အခါ အဲဒီအချက်ကို လုံးဝလျစ်လျူရှုခဲ့ပြီး ASEAN လေးနိုင်ငံက နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေကို စစ်ကောင်စီ အဆင့်မြင့်အရာရှိတွေနဲ့ တွေ့ဆုံစေပြီး “ပုံမှန်အနေအထားသစ်” ရအောင်လုပ်တယ်။ ASEAN ရဲ့ ကျွန်းနိုင်ငံတွေ၊ အထူးသဖြင့် မလေးရှားနဲ့အင်ဒိုနီးရှားဟာ တရုတ်က အဲဒီလုပ်တာကို တွန်းလှန်ပြီး LMC တည်ထောင်တဲ့ စာချုပ်မှာ LMC ဟာ ASEAN ရဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေကို အကျိုးပြုရမယ့် စင်မြင့်ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို အလေးထားကြောင်း မှတ်ချက်ပေးတယ်။
မေး ။ ။ အစောပိုင်းနဲ့နောက်ပိုင်း အတော်ကြာတဲ့အထိ တရုတ်က စစ်ကောင်စီ၊ တိုင်းရင်းသား တော်လှန်ရေး အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) တို့ကို ပါဝင်ပတ်သက်သူတွေအဖြစ် ဆက်ဆံတယ်။ အခု တရုတ်က ဘယ်နေရာမှာ ရပ်တည်နေလဲ။ ဒီအတွင်းမှာ NLD ကို ဖယ်ထုတ်လိုက်ပြီလား၊ ဒါမှမဟုတ် တရုတ်က NLD ကို ရှောင်လွှဲမရတဲ့ ပါဝင်ပတ်သက်သူအဆင့်မှာ ထားဖို့ စိတ်အားထက်သန်နေသေးလား။
ဖြေ ။ ။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ပထမ ကိုးလမှာ တရုတ်က NLD ကို အများပြည်သူဆိုင်ရာ တရားဝင်မှုအဆင့် မြင့်မားစွာ ဆက်လက်ပေးအပ်တယ်။ တရုတ်သံတမန်တွေက NLD ကို ကြေညာချက်တွေမှာ ဖော်ပြကြတယ်။ တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီက NLD ကို ကမ္ဘာတဝန်းက နိုင်ငံရေးပါတီတွေ တွေ့ဆုံတဲ့ အဓိကကျတဲ့ဆွေးနွေးပွဲကို ဖိတ်ကြားတယ်။ သူ့ရဲ့အထူးသံတမန် ဆွန်ကော့ရှန်ကနေတဆင့် NLD ကို မဖျက်သိမ်းဖို့နဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ တွေ့ခွင့်ရဖို့ ကြိုးစားတယ်။ အဲဒီလိုလုပ်တဲ့နေရာမှာ တရုတ်က တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးကို အခြေခံတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ စစ်တပ်ရဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံနဲ့အညီ ဖြစ်ရမယ်ဆိုတာကို ဦးစွာပြောတယ်။
၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလကို ရောက်တဲ့အခါ NLD နဲ့ NUG ဟာ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံကနေ လမ်းခွဲပြီး တော်လှန်သော အသွင်ကူးပြောင်းရေး အပြောင်းအလဲဘက် ရောက်လာတာကို သတိထားမိပြီး တရုတ်က NLD ကို အများပြည်သူဆိုင်ရာ တရားဝင်မှု၊ အသိအမှတ်ပြုမှုပေးရေး သေနင်္ဂဗျူဟာကနေ လမ်းခွဲထွက်လိုက်တယ်။ NLD နဲ့ ဆက်ဆံရေးကို အဲဒီကစတင်ပြီး အလေးမထားတော့ဘူး။
တရုတ်တွေဟာ NLD နဲ့ NUG ကို တုံ့ပြန်မှုနည်းလာပြီး စစ်ကောင်စီရဲ့ စည်းကမ်းပြည့်ဝတဲ့ ဒီမိုကရေစီအစီအစဉ်နဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအတွင်းက အဖြေကိုလက်ခံတဲ့ နိုင်ငံရေးပါတီတွေနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံဖို့ကိုပဲ အာရုံစိုက်လာတယ်။
တရုတ်က ဖောင်ဖျက်ပြီး လုံးဝ အဆက်ဖြတ်လိုက်တာတော့ မဟုတ်ဘူး။ အကြမ်းနည်း တိုက်ခိုက်မှုတွေက သူတို့ရဲ့ စီးပွားရေးအကျိုးစီးပွားတွေ ခြိမ်းခြောက်ခံလိုက်ရတဲ့အခါ စစ်ကောင်စီရဲ့ အခြေအနေကို စီမံနိုင်တဲ့စွမ်းရည်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိတ်ပူကြောင်း တရုတ်သံရုံးက NUG ကို ဆက်သွယ်ပြောကြားတယ်။ ဒါပေမယ့် တရုတ်တွေဟာ NLD နဲ့ NUG ကို တုံ့ပြန်မှုနည်းလာပြီး စစ်ကောင်စီရဲ့ စည်းကမ်းပြည့်ဝတဲ့ ဒီမိုကရေစီအစီအစဉ်နဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအတွင်းက အဖြေကိုလက်ခံတဲ့ နိုင်ငံရေးပါတီတွေနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံဖို့ကိုပဲ အာရုံစိုက်လာတယ်။
မေး ။ ။ တရုတ်က NUG ဟာ အနောက်လိုလားတဲ့၊ ဒီမိုကရေစီလိုလားတဲ့ ပြည်သူ့အာဏာ တော်လှန်ရေးလှုပ်ရှားမှုအဖြစ် မြင်ကောင်းမြင်နိုင်တယ်။ အနောက်လိုလားခြင်း၊ ဒီမိုကရေစီ လိုလားခြင်းနဲ့ ပြည်သူ့အာဏာမှာ အခြေခံခြင်း ဒီသုံးခုလုံးဟာ တရုတ်က လက်မခံနိုင်တာတွေပဲ။ NUG အနေနဲ့ သူ့ဖာသာ ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပြီး တရုတ်က ပိုမိုလက်ခံလာအောင် လုပ်လို့ရလား။ ဒါမှမဟုတ် တရုတ်က သူတို့တခုခုလုပ်တဲ့အခါ NUG ကို ထည့်တွက်ရမယ့် အချက်တခုအဖြစ် မမြင်ဘူးလား။
ဖြေ ။ ။ NUG အနေနဲ့ လုပ်နိုင်တာ သုံးခုရှိတယ်။ ပထမဆုံးအချက်က NUG အနေနဲ့ သူ့တို့ရဲ့ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို အတတ်နိုင်ဆုံး ခွဲဖြန့်ထားတယ်ဆိုတာကို ပြသဖို့ဖြစ်တယ်။ ဒါက ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေနဲ့ ပိုမိုဆက်ဆံပြီး အာဖရိက၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်း၊ လက်တင်အမေရိကနဲ့ အာရှက ကျန်နိုင်ငံတွေနဲ့ ပိုမိုထိတွေ့ဆက်ဆံဖို့ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီလို ဆက်ဆံရာမှာ အရေးကြီးတဲ့ စမှတ်ကတော့ စစ်ကောင်စီက ကမ္ဘာတဝန်းက နိုင်ငံတွေ ခြိမ်းခြောက်နေတဲ့ ကမ္ဘာ့လုံခြုံရေး စိန်ခေါ်မှုပဲဖြစ်တယ်။
အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးမှု ကင်းမဲ့သွားတဲ့အတွက် ကမ္ဘာတဝန်းက နိုင်ငံစုံ ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းတွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ပတ်သက်လာပြီး မြန်မာကို ကမ္ဘာ့လိမ်လည်မှု၊ ဘဏ္ဍာရေးလိမ်လည်မှုနဲ့ ဆိုက်ဘာကျေးကျွန်ပြုမှုလို့ခေါ်တဲ့ လူကုန်ကူးမှု အချက်အခြာ နယ်မြေအဖြစ် အသုံးပြုတယ်။ အဲဒီထူးဆန်းတဲ့ လူကုန်ကူးမှုကြောင့် နိုင်ငံပေါင်း ၃၇ နိုင်ငံက နိုင်ငံသားတွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံထဲကို လူကုန်ကူးခံရတယ်။ အဲဒီကိစ္စတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ စစ်ကောင်စီက နိုင်ငံရေးအရ ဆန္ဒမရှိသလို စိတ်လည်းမဝင်စားဘူး။ ဒါဟာ မြန်မာနိုင်ငံ အခြေအနေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကမ္ဘာတဝန်းကို ထိတွေ့ဆက်ဆံရာမှာ စမှတ်ဖြစ်တယ်။ အဲဒီကိစ္စကနေတဆင့် မြန်မာစစ်တပ်ကြောင့်ဖြစ်နေတဲ့ ဖရိုဖရဲအခြေအနေတွေ အဆုံးသတ်ဖို့ ခိုင်မာတဲ့ တပ်ပေါင်းစုတခု တည်ဆောက်နိုင်တယ်။
NUG က လုပ်နိုင်တဲ့ နောက်တခုကတော့ ‘ဝ’ ပြည်သွေးစည်းညီညွတ်ရေး တပ်မတော် (UWSA)၊ မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) နဲ့ အမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (NDAA) တို့နဲ့ ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်ဖို့ ဖြစ်တယ်။ သူတို့ထဲက တချို့ဟာ တော်တော် စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတဲ့ လူသိရှင်ကြား အချက်ပြမှုတွေကို မကြာသေးမီက လုပ်ခဲ့တယ်။ သူတို့က NUG ကို အသိအမှတ်ပြုတဲ့သဘောမျိုး ပြသနေတယ်။ စိတ်ဝင်စားစရာ အကောင်းဆုံးကတော့ အောက်မြန်မာနိုင်ငံမှာ အစိုးရ နှစ်ခုရှိနေတယ်လို့ ‘ဝ’ က ပါတီဗဟိုအစည်းအဝေးမှာ လူသိရှင်ကြား ပြောကြားခြင်းဖြစ်တယ်။ စစ်တပ်က တဘက်၊ NUG က တဘက်ပေါ့။ ဒါဟာ NUG အနေနဲ့ အသုံးချလို့ရတဲ့ အချက်တခုဖြစ်တယ်။ ဥပမာအားဖြင့်ပြောရရင် စစ်တပ်က ‘ဝ’ နယ်မှာ ဆက်ဆံရေးရုံးရှိတယ်။ NUG ကရော ဘယ်လိုလဲ၊ အဲဒီမှာ NUG ဆက်ဆံရေးရုံး ဖွင့်သင့်လား။
NUG က လုပ်နိုင်တဲ့ နောက်တခုကတော့ ‘ဝ’ ပြည်သွေးစည်းညီညွတ်ရေး တပ်မတော် (UWSA)၊ မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) နဲ့ အမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (NDAA) တို့နဲ့ ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်ဖို့ ဖြစ်တယ်။
တတိယအချက်ကတော့ တရုတ်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ တည်ငြိမ်ရေးမှာ NUG က အမှန်တကယ် လုပ်နေတာတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပြောဆိုချက်တွေရဲ့ အရှေ့မှာ NUG က ရောက်နေရမယ်။ အခု မြန်မာမှာ ဖြစ်နေတာတွေကိုကြည့်ရင် တရုတ်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု စီမံကိန်းတွေကို ကြီးကြီးမားမား ခြိမ်းခြောက်တာ၊ နှောင့်ယှက်တာ မတွေ့ရသေးတာဟာ ထူးခြားတယ်။ တရုတ်အကျိုးစီးပွားတွေ လုံခြုံစေဖို့ တရုတ်က NUG ကို ဆက်သွယ်တာ ကျနော်တို့ကြားတယ်။ ဒါပေမယ့် များသောအားဖြင့်က ခြိမ်းခြောက်တဲ့ လေသံနဲ့ပြောတာ။
အဲဒီလိုအခြေအနေကနေ NUG က တရုတ်စီမံကိန်းတွေကို ပစ်မှတ်မထားအောင် အများကြီးလုပ်ပေးရုံသာမက PDF က ကာကွယ်ပေးအောင်တောင် လုပ်ပေးနိုင်တယ်။ သူ့မဟာမိတ်တွေနဲ့ ပေါင်းလိုက်ရင် တည်ငြိမ်မှု သို့မဟုတ် တရုတ် စီမံကိန်းတွေကို အကာအကွယ် အတိုင်းအတာတခုအထိ ပေးရာမှာ အရေးပါတဲ့ အခန်းက ပါဝင်နိုင်တယ်။ ဒီအတွက် NUG ကို တရုတ်က တစုံတရာ အသိအမှတ်ပြုရမယ်။ တရုတ်က အဲဒီလိုလုပ်ဖို့ ပျက်ကွက်ရင် PDF တွေက နောက်ဆုံးစိတ်ပျက်ပြီး ဒီစီမံကိန်းတွေကို ပစ်မှတ်ထားလာမယ့် အန္တရာယ် ကြီးကြီးမားမားဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ပြောလာအောင် လုပ်ဖို့ လိုတယ်။
မေး ။ ။ UWSA က ထုတ်လုပ်တဲ့ လက်နက်ငယ်တွေကို စစ်ကိုင်းနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း ဒေသတွေမှာ ပိုမိုတွေ့လာရတယ်။ တိုင်းရင်းသားတော်လှန်ရေး အဖွဲ့တွေနဲ့ PDF တွေကို ‘ဝ’ က လက်နက်ထောက်ပံ့နေတာ တရုတ်က ခွင့်ပြုထားတာလား၊ ဒါမှမဟုတ် ‘ဝ’ က သူ့သဘောနဲ့သူ လုပ်နေတာလား။
ဖြေ ။ ။ မက်သာဖက်တမင်း၊ ငွေကြေးလိမ်လည်မှု၊ အွန်လိုင်းလိမ်လည်မှု၊ နယ်စပ်တလျှောက် ငွေကြေးခဝါချမှုနဲ့ လက်နက်ငယ်ရောင်းချမှု စတဲ့ ‘ဝ’ က လုပ်နေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေက တရုတ်က စိတ်ဝင်စားတဲ့ ကိစ္စတွေမဟုတ်ဘူး။ ဒါတွေအားလုံးက အရမ်းကို အကျိုးအမြတ်များတဲ့ တရားမဝင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေပဲ။
ကိုဗစ်နိုင်တင်းကြောင့်နဲ့ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် လိမ်လည်မှုကို တစိတ်တပိုင်း ဖြိုခွဲခြင်းကြောင့် ‘ဝ’ စီးပွားရေးက အကြီးအကျယ် ထိုးနှက်ခံလိုက်ရတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံသား ၃၊ ၄ သောင်းလောက်ကို ‘ဝ’ ဒေသကနေ ပြန်ခေါ်ယူလိုက်တာဟာ ‘ဝ’ စီးပွားရေးကို သေလုမျောပါး ဖြစ်စေတယ်။ ဒါကြောင့် ‘ဝ’ က စီးပွားရေး အခွင့်အလမ်း ရှာတာဟာ အံ့သြစရာ မဟုတ်ဘူး။
ကိုဗစ်နိုင်တင်းကြောင့်နဲ့ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် လိမ်လည်မှုကို တစိတ်တပိုင်း ဖြိုခွဲခြင်းကြောင့် ‘ဝ’ စီးပွားရေးက အကြီးအကျယ် ထိုးနှက်ခံလိုက်ရတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံသား ၃၊ ၄ သောင်းလောက်ကို ‘ဝ’ ဒေသကနေ ပြန်ခေါ်ယူလိုက်တာဟာ ‘ဝ’ စီးပွားရေးကို သေလုမျောပါး ဖြစ်စေတယ်။ ဒါကြောင့် ‘ဝ’ က စီးပွားရေး အခွင့်အလမ်း ရှာတာဟာ အံ့သြစရာ မဟုတ်ဘူး။
‘ဝ’ က သူတို့ရဲ့ မဟာမိတ်အများအပြားကို လက်နက်ထောက်ပံ့မယ်ဆိုတာ တရုတ်က ကောင်းကောင်းသိတယ်။ အဲဒီမဟာမိတ်တွေထဲ ဘယ်သူ့ဆီကိုမဆို လက်နက်စီးဆင်းမှုအတွက် တရုတ်က ကျေနပ်ကောင်း ကျေနပ်နေနိုင်တယ်။ အဲဒီလက်နက်စီးဆင်းမှုတွေက EAO တွေအနေနဲ့ နယ်စပ်တလျှောက် တရုတ်သြဇာကို အထောက်အကူပြုတဲ့ လုပ်ရပ်တွေ လုပ်နိုင်စေတယ်။ ဒါပေမယ့် ချိုးဖောက်လို့မရတဲ့ အနီရောင်စည်းတွေ ရှိနေတယ်။ ‘ဝ’ က PDF တွေကို အဆင့်မြင့်တဲ့ လက်နက်တွေ ပေးတာ မတွေ့ရဘူး။ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပတ်လောက်က ‘ဝ’ ဗဟိုကော်မတီ အစည်းအဝေးအတွင်း ‘ဝ’ ခေါင်းဆောင်တွေက သူတို့ဟာ NUG ကို လက်နက်တပ်ဆင်ပေးနေမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောခဲ့တယ်။
စစ်ကောင်စီရဲ့ လေတပ်ကို ကာကွယ်နိုင်အောင် ပိုမိုအဆင့်မြင့်တဲ့ လက်နက်တွေ တရုတ်က ‘ဝ’ ကိုပေးတဲ့အခါ ဒီလက်နက်တွေကို အခြား လှုပ်ရှားလုပ်ကိုင်နေသူတွေကို မပေးဘူးလို့ ‘ဝ’ က တရုတ်ကို အာမခံချက်ပေးဖို့ ကြိုးစားနိုင်တယ်။ လက်နက်ငယ်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ပြောရရင် အဲဒါတွေရဲ့ အများအပြားဟာ ‘ဝ’ နယ်ထဲမှာပဲ ထုတ်လုပ်တာဖြစ်တယ်။ တရုတ်က ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်း အရမ်းနည်းတယ်။ ‘ဝ’ တွေဟာ အဲဒီလက်နက်ငယ်တွေကို အကျိုးအမြတ်များများနဲ့ သူတို့ရောင်းချင်သူကို ရောင်းဖို့ နည်းလမ်းအမျိုးမျိုး ရှိတယ်။
မေး ။ ။ တရုတ်က သူ့ရဲ့ သေနင်္ဂဗျူဟာနဲ့ စီးပွားရေး အကျိုးစီးပွားအတွက် စစ်ကောင်စီ၊ NUG ၊ တိုင်းရင်းသားတော်လှန်ရေး အဖွဲ့တွေနဲ့ PDF တွေကြား ဆွေးနွေးဖို့ တက်တက်ကြွကြွ လုပ်ပေးမလား။ ဒါမှမဟုတ် လက်ရှောင်နေပြီး စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုတွေမှာ ASEAN ကိုပဲ ကြားဝင်စေမလား။ ဒါမှမဟုတ် တရုတ်က NUG ကို ချန်ထားပြီး စစ်ကောင်စီနဲ့ မြောက်ပိုင်း ERO တွေကြား ဆွေးနွေးပွဲတွေ အဆင်ပြေအောင် လုပ်ပေးမလား။
ဖြေ ။ ။ အခုအချိန်အထိတော့ အသစ်ခန့်ထားတဲ့ တရုတ်အထူးသံတမန်က အဖွဲ့ ရှစ်ဖွဲ့ကိုပဲ အာရုံစိုက်နေတယ်။ မြောက်ပိုင်း EAOs အဖွဲ့ဖြစ်တဲ့ ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံရေး ညှိနှိုင်းမှုကော်မတီ (FPNCC) နဲ့ စစ်ကောင်စီပဲ။ NUG, NLD ဒါမှမဟုတ် ပိုမိုဒီမိုကရေစီလိုလားတဲ့ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်တွေ၊ နယ်စပ်ဒေသက တရုတ်သြဇာအောက်မှာ မရှိတဲ့ EAOs တွေကို ထိတွေ့ဖို့ မကြိုးစားဘူး။
တရုတ်ဟာ ပါဝင်ပတ်သက်သူ အနည်းငယ်သာပါတဲ့ အရမ်းကျဉ်းမြောင်းတဲ့ ဆွေးနွေးပွဲတွေပဲလုပ်ဖို့ ကြိုးစားမယ်။ အဲဒါက အချို့သော EAOs ရဲ့ လတ်တလောအကျိုးစီးပွားကို အထောက်အကူပြုလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ခုခံတော်လှန်ရေး အင်အားစုတွေကို ခွဲထုတ်နိုင်တဲ့အတွက် စစ်ကောင်စီကိုလည်း အကျိုးပြုလိမ့်မယ်။ ဒါက အင်အားစုကို ပိုမို အစိတ်စိတ်အမွှာမွှာ ကွဲစေပြီး မြန်မာအတွက် မကောင်းဘူး။ တရားမဝင်စီးပွားရေး ဇာတ်ဆောင်တွေရဲ့ ပိုမိုကြီးမားတဲ့သြဇာဖြစ်စေမယ့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး အရင်းရှင်စနစ် ပြန်လည်စတင်စေနိုင်တယ်။ ဒီလိုလုပ်တာဟာ နိုင်ငံရဲ့ တချို့အစိတ်အပိုင်းတွေမှာ၊ အထူးသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းမှာ စိတ်ပျက်မှုတွေဖြစ်စေသလို့ အကြမ်းဖက်မှုလည်း မြင့်မားလာစေနိုင်တယ်။
တရုတ်ဟာ ပါဝင်ပတ်သက်သူ အနည်းငယ်သာပါတဲ့ အရမ်းကျဉ်းမြောင်းတဲ့ ဆွေးနွေးပွဲတွေပဲလုပ်ဖို့ ကြိုးစားမယ်။ အဲဒါက အချို့သော EAOs ရဲ့ လတ်တလောအကျိုးစီးပွားကို အထောက်အကူပြုလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ခုခံတော်လှန်ရေး အင်အားစုတွေကို ခွဲထုတ်နိုင်တဲ့အတွက် စစ်ကောင်စီကိုလည်း အကျိုးပြုလိမ့်မယ်။
ဂျပန် အထူးသံတမန် မစ္စတာ ဆာဆာကာဝါလို တခြားနိုင်ငံတကာ ဇာတ်ဆောင်တွေက ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ AA (ရက္ခိုင့်တပ်တော်) နဲ့လုပ်သလို လုပ်တာတွေရှိလို့ တရုတ်က ဒီနည်းလမ်းမှာ ပိုမိုအတင့်ရဲလာတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ဥရောပက ဖောင်ဒေးရှင်းတွေနဲ့ သံတမန်တွေကလည်း ထိုင်းနယ်စပ်မှာ အဲဒီအတိုင်းပဲ EAOs တွေကို လုပ်နေတာ ရှိတယ်။ ဒါတွေအားလုံးဟာ တရုတ်ကို ပိုမိုအတင့်ရဲစေပြီး ဒီသေနင်္ဂဗျူဟာကို အထောက်အကူ ပြုနေတယ်။
မေး ။ ။ တရုတ်က မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်တွေနဲ့ ဗြောင်ကျကျပဲ ထိတွေ့ဆက်ဆံတယ်။ ဒါကို စစ်ကောင်စီက ဘာလို့ မကျေမနပ် မပြောတာလဲ။
ဖြေ ။ ။ တရုတ်ဟာ FPNCC အဖွဲ့ဝင်အားလုံးနဲ့ ထိတွေ့ဆက်မှုမျိုးစုံ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ရှိတယ်။ အဲဒီဆက်ဆံမှုတွေမှာ တိုက်ရိုက်စီးပွားရေး ဆက်ဆံမှု၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အကူအညီနဲ့ ဒေသအစိုးရချင်း ဆက်ဆံရေးတို့ ပါဝင်တယ်။ ကိုဗစ်နိုင်တင်း ဖြစ်ပွားမှုအတွင်း နယ်စပ်ဒေသမှာ ကိုဗစ်နိုင်တင်း တိုက်ဖျက်ဖို့အတွက် သိသိသာသာ အရှိန်မြင့်လာတယ်။ ဒါတွေက ပုံမှန်ဖြစ်နေကျပဲ။ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှု သက်သက်နဲ့တော့ စစ်ကောင်စီက ကန့်ကွက်မှာ မဟုတ်ဘူး။
တရုတ်နယ်စပ်မှာ မြောက်ပိုင်း EAOs တွေက ခိုင်မာတဲ့ကြားခံဇုန် ဆောက်တာမျိုးကိုတော့ စစ်ကောင်စီက မလိုလားဘူး။ ဒါပေမယ့် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရရင် ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး တခုခုလုပ်ဖို့ စစ်ကောင်စီမှာ စွမ်းရည်မရှိဘူး။
ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရရင် မြောက်ပိုင်းက EAOs တွေ စစ်ကောင်စီနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံဖို့ တွန်းအားပေးရာမှာ တရုတ် ပါဝင်ပတ်သက်တဲ့အတွက် စစ်ကောင်စီက ကျေနပ်နေနိုင်တယ်။ တရုတ်နိုင်ငံ ပါဝင်ပတ်သက်မှုကနေ စစ်ကောင်စီက အကျိုးအမြတ်ထုတ်ယူလိမ့်မယ်။ တရုတ် ပါဝင်ပတ်သက်တာဟာ အနောက်နိုင်ငံတွေနဲ့ အခြား EAOs တွေ၊ NUG နဲ့ မြောက်ပိုင်း EAOs တွေ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုကို ကန့်သတ်ဖို့ ဖိအားပေးလို့ စစ်ကောင်စီအတွက် အကျိုးရှိတယ်။ ဒီလို အင်အားကြီးတဲ့ EAOs တွေနဲ့ ဆွေးနွေးပွဲကျင်းပပြီး တရုတ်အထူးသံတမန်တွေနဲ့ ပုံမှန်ဆက်ဆံနေနိုင်တဲ့ စွမ်းရည်ကြောင့် တရားဝင်မှုရစေတယ်လို့ စစ်ကောင်စီက မြင်တယ်။ ဒါဟာ သေနင်္ဂဗျူဟာ တခုလုံးကို အထောက်အကူပြုတယ်။ တရုတ်နယ်စပ်မှာ မြောက်ပိုင်း EAOs တွေက ခိုင်မာတဲ့ကြားခံဇုန် ဆောက်တာမျိုးကိုတော့ စစ်ကောင်စီက မလိုလားဘူး။ ဒါပေမယ့် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရရင် ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး တခုခုလုပ်ဖို့ စစ်ကောင်စီမှာ စွမ်းရည်မရှိဘူး။
မေး ။ ။ အနောက်နိုင်ငံတွေနဲ့ တရုတ်အကြား သံတမန်ရေးဇာတ်လမ်းကို NUG က ဘယ်လို ချိန်ညှိလို့ရလဲ။ NUG က အနောက်နိုင်ငံတွေနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံလိုက်တဲ့အခါ ဇာတ်လမ်းတွေထဲက တခုက ဒီမိုကရက်တစ်မြန်မာ ဖြစ်လာတော့မယ်။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုအတွက် ပထဝီနိုင်ငံရေး အကျိုးအမြတ်ဖြစ်တော့မယ်လို့ ပြောတယ်။ အဲဒါကို တရုတ်က မလိုချင်ဘူး။
ဖြေ ။ ။ အမေရိကန်နဲ့တရုတ်အပါအဝင် နိုင်ငံတိုင်းဟာ မြန်မာနိုင်ငံတည်ငြိမ်ရေး၊ ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်ရေးမှာ အရမ်းကို စိတ်ဝင်စားကြတယ်။ နောက်ဆုံးကျတော့ အားလုံးပါဝင် ရေရှည်တည်တံ့တဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးကို အကျိုးပြုဖို့ အားထုတ်မှုတွေကနေတဆင့် NUG နဲ့ ERO တွေအကြား ခိုင်မာတဲ့ တပ်ပေါင်းစုတခုဟာ မြန်မာနိုင်ငံ ရေရှည်တည်ငြိမ်ရေးအတွက် အကောင်းဆုံးဖြစ်နိုင်စရာ ရွေးချယ်မှုဖြစ်တယ်။ အခြားအခြေအနေတခုကတော့ လက်နက်ကိုင်အုပ်စုတွေအကြား ပိုင်နက်လုရင်း၊ စစ်ဖြစ်နေရင်း “အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး အရင်းရှင်စနစ်” ပြန်ပေါ်လာလို့ တရားမဝင်လုပ်ငန်းတွေ ထပ်မံပေါ်ပေါက်လာမှာပဲ ဖြစ်တယ်။
ဒုတိယ အချက်ကတော့ မြန်မာပြည်သူတွေအတွက် အကျိုးရှိတာတွေကို အာရုံစိုက်ဖို့ဖြစ်တယ်။ အထူးသံတမန်တွေက လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကြား ဆက်ဆံရေးကိုပဲ အလေးပေးနေကြတော့ မြန်မာပြည်သူတွေဟာ အမေ့လျော့ခံတွေ ဖြစ်နေတယ်။
တည်ငြိမ်မှုနဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေ့ရဲ့ဆန္ဒကို ဦးစားပေးရေးနဲ့ ပတ်သက်လာရင် ဒီအချက်တွေက နိုင်ငံအားလုံး ထောက်ခံသင့်တဲ့အချက်တွေ ဖြစ်တယ်။ တရုတ်က လူသိရှင်ကြား ထုတ်ပြန်ကြေညာတာတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် တည်ငြိမ်မှုကို လိုလားကြောင်း ဖော်ပြတယ်။ ဒေသတွင်းမှာ နိုင်ငံဖြတ်ကျော် ရာဇဝတ်မှုတွေကို မလိုလားဘူးဆိုတာ ဖော်ပြတယ်။ မြန်မာပြည်သူတွေအတွက် အပြုသဘောဆောင်တဲ့ ရလဒ်တခုမှာ တရုတ်ရော အမေရိကန်ပါ ဘုံအကျိုးစီးပွားရှိသင့်တယ်။ ဒါတွေက ဒီ နှစ်နိုင်ငံအကြား အနိမ့်ဆုံးဘုံစားကိန်း သဘောတူညီမှု ဖြစ်နိုင်တယ်။
မေး ။ ။ ဒီဇင်ဘာလတုန်းက အမေရိကန် ကွန်ဂရက်ဟာ Burma Act ကို အတည်ပြုလိုက်တယ်။ တရုတ်က ချက်ချင်းတုံ့ပြန်ပေမယ့် အမေရိကန်အစိုးရက အဲဒါကို ဘာမှ မလုပ်သေးဘူး။
ဖြေ ။ ။ စိန်ခေါ်မှုတခုကတော့ တရုတ်ရယ်၊ တစုံတရာသော အတိုင်းအတာအထိ အခြားဒေသတွင်း ဇာတ်ဆောင်အချို့ရယ်က Burma Act ကို NDAA ထဲမှာ ထည့်သွင်းတာကို နားလည်မှု လွဲကြကြောင်း ထင်ရှားတယ်။ ဒီနေရာမှာ အရေးကြီးတဲ့ ပြဿနာတွေထဲက တခုက EAOs နဲ့ PDFs တွေအတွက် အကူအညီကို ထည့်သွင်းဖော်ပြထားတာ ဖြစ်တယ်။ ဒါဟာ မြန်မာပြည်သူတွေကို စစ်ကောင်စီက အကြမ်းဖက်တာတွေ အဆုံးသတ်ဖို့ လှုပ်ရှားမှုမှာ သူတို့ရဲ့ ကြီးမားတဲ့ ထည့်ဝင်အကျိုးဆောင်မှုကို အသိအမှတ်ပြုတာ ဖြစ်တယ်။
အခုလောလောဆယ် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ အန္တရာယ်က တရုတ်၊ ရုရှားနဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေက စစ်ကောင်စီကို ထောက်ခံမှု သိသိသာသာတိုးမြှင့်နိုင်တာ သို့မဟုတ် ပဋိပက္ခရဲ့ လမ်းကြောင်းကို ပုံဖော်ရာမှာ အနောက်တိုင်းဇာတ်ဆောင်တွေ ပိုမိုပါဝင်လာမှာကို စိုးရိမ်ပြီး မြန်မာအပေါ် ပိုမိုသြဇာလွှမ်းမိုးဖို့ ကြိုးစားတာပဲ ဖြစ်တယ်။
မြန်မာမှာ ရေရှည်ငြိမ်းချမ်းရေးရဖို့ ပါဝင်ပတ်သက်သူတွေရဲ့ တပ်ပေါင်းစုတွေကို ထောက်ခံရာမှာ အမေရိကန် အကျိုးစီးပွားရှိတယ်။ ဒီလိုဖြစ်လာဖို့ စစ်တပ်က အကြမ်းဖက်မှုလုံးဝ ရပ်ရမယ်၊ နိုင်ငံရေးကနေ စွန့်ခွာရမယ်။ အဲဒီလိုဆိုရင် တိုင်းပြည်အနာဂတ်အတွက် အားလုံးပါဝင်တဲ့ ဆွေးနွေးပွဲအတွက် အခြေအနေတွေ ဖန်တီးပေးလိမ့်မယ်။ အခုလောလောဆယ် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ အန္တရာယ်က တရုတ်၊ ရုရှားနဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေက စစ်ကောင်စီကို ထောက်ခံမှု သိသိသာသာတိုးမြှင့်နိုင်တာ သို့မဟုတ် ပဋိပက္ခရဲ့ လမ်းကြောင်းကို ပုံဖော်ရာမှာ အနောက်တိုင်းဇာတ်ဆောင်တွေ ပိုမိုပါဝင်လာမှာကို စိုးရိမ်ပြီး မြန်မာအပေါ် ပိုမိုသြဇာလွှမ်းမိုးဖို့ ကြိုးစားတာပဲ ဖြစ်တယ်။
ခြုံပြီးပြောရရင် လွတ်လပ် တည်ငြိမ် ငြိမ်းချမ်းတဲ့မြန်မာကို စိတ်ဝင်စားတဲ့ နိုင်ငံတကာ ပါဝင်ပတ်သက်သူများ အားလုံးဟာ NUG ၊ EAOs ၊ လူမှုအခြေပြုအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ နိုင်ငံအနာဂတ်အတွက် မြေပြင်မှာ လုပ်ဆောင်နေတဲ့ အခြားဇာတ်ဆောင် အများအပြားအကြား ခိုင်မာတဲ့ တပ်ပေါင်းစု တည်ဆောက်ရေးအတွက် ထောက်ခံမှု တိုးမြှင့်ဖို့သာဖြစ်တယ်။ အဲဒီလို ပြတ်ပြတ်သားသား လျင်လျင်မြန်မြန်လုပ်ဖို့ ပျက်ကွက်ရင် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေက တွက်ကိန်းမှားပြီး မြန်မာပြည်သူတွေ လုံးဝမကြိုက်တဲ့ ရလဒ်ကို ပုံဖော်လာနိုင်တယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ မြန်မာပြဿနာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနဲ့ သူ့မိတ်ဘက်တွေအကြား၊ အမေရိကန်နဲ့ တရုတ်အပါအဝင် အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတွေအကြား မြန်မာ့အရေးတွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှု ပုံစံတမျိုးမျိုး လိုအပ်နေကြောင်း ပြသနေတယ်။
(ဧရာဝတီ အင်္ဂလိပ်ပိုင်းပါ Narrow Chinese Interests Shaping Security Landscape in Northern Myanmar: US Expert ကို ဘာသာပြန်သည်။
ဂျေဆင်တာဝါသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ငြိမ်းချမ်းရေးအင်စတီကျု (USIP) မှ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ဒါရိုက်တာဖြစ်သည်။ သူသည် တရုတ်နှင့်အရှေ့တောင်အာရှ ပဋိပက္ခနှင့်လုံခြုံရေးကိစ္စများတွင် အတွေ့အကြုံ နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကျော်ရှိသည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် သူ၏သုတေသနသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် ရာဇဝတ်မှုနှင့် ပဋိပက္ခအကြားဆက်စပ်မှု၊ မြန်မာမှပဋိပက္ခအပေါ် တရုတ်၏ သြဇာတို့ကို အထူးပြုသည်။
အီဂေါ ဗလက်ဇီဗစ်သည် ပရာ့ဂ် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း စင်တာ (PCSC) မှ ဝါရင့်အကြံပေး ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၆ ခုနှစ်အတွင်း သူသည် မြန်မာမှ Educational Initiatives Program တွင် ဦးဆောင်ပို့ချသူအဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။)
You may also like these stories:
အာဏာသိမ်းပြီးမြန်မာရဲ့ မတည်ငြိမ်မှုတွေကို “တရုတ်က ပိုမိုစိုးရိမ်နေတယ်”
တိန့်ရှီကျွန်းနှင့် မြန်မာစစ်တပ်၏ စစ်ဆင်ရေးသစ်များ
အမေရိကန်၊ တရုတ်နှင့် နွေဦးတော်လှန်ရေး
ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်မှုကို ရွှေကုက္ကို ခြိမ်းခြောက်လာနေ
တရုတ်အထူးသံ တိန့်ရှီကျွန်းနှင့် မြန်မာ့အရေး လှုပ်လှုပ်ရှားရှား နောက်ဆက်တွဲများ
“အဆုံးအဖြတ်ကျတဲ့ နှစ်တောင်မှ ဖြစ်နိုင်တယ်”
ကိုးကန့်နှင့် နွေဦးတော်လှန်ရေး အပိုင်း ၁
