ကိုဗစ်ရောဂါနဲ့ပါ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ကရင်နီစစ်ရှောင်များ
“ကိုဗစ်က ရေများများသောက်ပေးရမယ်။ ဒါမှ သွေးမပစ်တော့ပဲ သွေးကြဲမှာ။”
“ဖောလစ်အက်စစ် ပေးမယ်။ တနေ့တလုံး ပုံမှန်သောက်။ ဒီဆေးက ဝမ်းချုပ်တတ်တော့ ရေများများသောက်ပေးရမယ်။”
ဒါတွေကတော့ ဒီမောဆိုမြို့နယ် အရှေ့ဖက် တောင်ပေါ်စစ်ရှောင် စစ်ရှောင်စခန်းတစ်ခုမှာ အသက် ၃၀ ဝန်းကျင် နယ်လှည့် စေတနာ့ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတဦးက နာမကျန်းတဲ့ စစ်ရှောင်ပြည်သူတွေကို မှားကြားနေတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ အများစုမှာ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်များ၊ ကလေးသူငယ်များနဲ့ သက်ကြီးရွယ်အို အဖိုးအဖွားများဖြစ်ပါတယ်။
အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီ၏ လက်နက်ကိုင်တပ်များနှင့် ကရင်နီပြည်နယ်ဒေသအခြေပြု ပြည်သူ့လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့များအကြား တိုက်ပွဲများ တကျော့ပြန်လည်ဖြစ်ပွားလာတဲ့ ယခုကာလမှာတော့ ကျေးရွာနေပြည်သူများမှာ တောတွေတောင်တွေထဲမှာ ရွာလုံးကျွတ် စစ်ရှောင်နေကြရပါတယ်။
တချိန်တည်းမှာပဲ ကိုဗစ် ၁၉ ရောဂါပြန့်ပွားမှုဟာလည်း တောတောင်ထဲရှိ စစ်ရှောင်စခန်းများအထိ ပြန့်နှံ့လာခဲ့ပြီး ကူးစက်ခံရသူ အရေအတွက်မှာ တစတစမြင့်တက်လာနေပြီဖြစ်ပါတယ်။
ယခု ကျမရောက်နေတဲ့ တောင်ပေါ်စစ်ရှောင်စခန်းတခုမှာတော့ စစ်တလင်းနယ်မြေဖြစ်နေတဲ့ ဒီမောဆိုမြို့နယ်၊ ၆ မိုင်ကျေးရွာအုပ်စု အတွင်းရှိ ဇီးဖြူကုန်း၊ ၆ မိုင်ရွာ၊ ဘက်တလိန်၊ ဒေါဆိုရှိ ရွာ ၄ ရွာမှ ရွာသားများ ရွာလုံးကျွတ် စစ်ရှောင်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
တောင်ကြောတလျှောက် မိသားစု ၃ စု၊ ၄ စုခန့် စုပေါင်းနေထိုင်ကြသည့် တာပေါ်လင်စမိုး တဲတန်းရှည်ကြီးတွေ၊ တဲ ၃ လုံး၊ ၄ လုံး ခန့် မိသားစုဆွေမျိုးတွေ စုပြီးနေကြတဲ့ တဲအစု အစု တွေကို တောင်ကြောတလျှောက် ဟိုနား ဒီနား တွေ့ရပါတယ်။ စစ်ရှောင်နေသူဦးရေ စုစုပေါင်း ၁၀၂၁ ရှိပြီး၊ ၁၀ နှစ်နဲ့ ၁၀ နှစ်အောက်ကလေးသူငယ် ၁၅၀ ခန့်ရှိပါတယ်။
ယခု အောက်တိုဘာ ပထမပတ်အတွင်း စခန်းရှိ ၁၉၄ ယောက်ကို ကိုဗစ်ရောဂါပိုးစစ်ဆေးကြည့်တဲ့အခါ ၆၄ ယောက် မှာ ကိုဗစ်ရောဂါ ကူးစက်ခံနေရတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကိုဗစ် ၁၉ စစ်ဆေးတဲ့ ဆေးကိရိယာ (test kit) အလုံအလောက်မရှိတဲ့အတွက် အဆိုပါအရေအတွက် အနည်းငယ်ကိုသာ စစ်ဆေးနိုင်ခဲ့ပြီး ကူးစက်ခံရမှုအရေအတွေက်မှာ ဆေးစစ်တွေ့ရှိရမှု အရေအတွက်ထက် ပိုများနိုင်ကြောင်းခန့်မှန်း ရပါတယ်။
ကိုဗစ်ပိုးတွေ့လူနာများကို ပေ ၃၀ ခန့်ရှည်လျားတဲ့ တာပေါ်လင်စအမိုးနဲ့ယာယီတဲအောက်မှာ သီးသန့်ခွဲထုတ်ထားပြီး စခန်းရှိ ဆေးအထောက်အကူသင်တန်းဆင်း ဆရာမတဦးက အနီးကပ်စောင့်ရှောက်မှု ပေးလျက်ရှိတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အဓိက ဆေးဝါးအခက်အခဲရှိတာကို ကြားသိရပါတယ်။
“စပြီး ဖျားနာကိုက်ခဲကြတော့ ပါရာစီတီမော (Paracetamol)၊ စီထရင်း (Cetrizine )နဲ့ အမောက်စလင် (Amoxicillin) ဆေးတွေကို တွဲပေးတယ်။ သွေးပေါင်ချိန်တိုင်းပြီး ဓာတ်ဆားသောက်လို့ရရင် ဓာတ်ဆားပေးတယ်။ ဒါလည်း မသက်သာဘူး။ တဲတခုမှာ ၁၀ယောက်ရှိရင် ၁၀ယောက်စလုံး ဖျားကြတယ်။ ဆေးမလုံလောက်ဘူး။ ၃ ရက်စာလောက် ပေးရမှာကို၊ တခါသောက် နှစ်ခါသောက်စာလောက်ပဲ စက္ကူနဲ့ထုပ်ပေးလိုက်နိုင်တယ်။ လူလည်းများတော့လေ”လို့ ဆေးအထောက်ကူဆရာမ ပြောပြပါတယ်။
လက်ရှိအခြအနေမှာတော့ ကိုယ်ထူကိုယ်ထ နယ်လှည့်ဆရာဝန်၊ သူနာပြု ဆေးအဖွဲ့ တချို့မှလည်း ရံဖန်ရံခါ လာကြည့်ပေးပါတယ်။
စခန်းမှာ အောက်စီဂျင်စက်နှင့် အောက်စီဂျင်အိုး မရှိသေးပါ။ လူဦးရေ တထောင်ကျော်ရှိတဲ့ စစ်ရှောင်စခန်းတစ်ခုမှာ ဆေးအထောက်အကူပြု ဆရာမတဦးသာရှိနိုင်ပြီး ဆေးဝါးမလုံလောက်တဲ့ အခြေအနေကို တွေ့ရပါတယ်။
ရှေ့လျှောက် ကြုံလာရတော့မယ့် အခက်အခဲ နောက်တခုက သောက်သုံးရေ လက်လှမ်းမမီမှုဖြစ်ပါတယ်။ ကိုဗစ်ဖြစ်ရင် ရေများများသောက်ပေးရမယ်လို့ ဆရာမက လူနာကို မှာလေတိုင်း ရေကိစ္စကို စိတ်ပူမိပါတယ်။ စခန်းမှာ စတင်နေထိုင်ကြတဲ့ ပထမတလ (မတ်လ နဲ့ ဧပြီ) အတွင်းက သောက်သုံးရေအခက်အခဲကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီးဖြစ်ပါတယ်။ သောက်သုံးစရာ ရေကြည်မရှိ၊ ရေသန့်ဆေးမရှိ ခဲ့တဲ့အတွက် ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျောရောဂါကို ကြုံခဲ့ရပါတယ်။ မိုးတွင်းရောက်လာတဲ့ အခါမှသာ မိုးရေခံပြီး သောက်သုံးရေ အခက်အခဲကိုဖြေရှင်းကြရပါတယ်။ စခန်းရှိ နေထိုင်သူတဦးက အခုလို ရှင်းပြပါတယ်။
“ရွာကိုလည်း ရေပြန်မခပ်ရဲ။ လက်နက်ကြီးကို တဒုံးဒုံးဆိုတော့ ဒီအနီးအနားပဲ ရှာသောက်တယ်။ လက်နက်ကြီးငြိမ်သွားရင်တော့ ဒီနဲ့ သိပ်မဝေးတဲ့ တောင်ကျရေတွင်းတတွင်းဆီ သွားခပ်ရတယ်။ အသွားအပြန် ၁ နာရီကြာတယ်။ နောက်ပိုင်း အလှူရှင်ဆီကနေ မိုးကာရတော့ မိုးရေခံသောက်တော့ ရေကောင်းသောက်ရတယ်။ အရင်က မိုးကာက တဲအမိုးအတွက်ပဲရှိတယ်။ ရေခံဖို့ မိုးကာစမရှိဘူး။ မိုးကာရတာ ၁ လလောက်ရှိပြီ။ အခု ဆယ်အိမ်စု တစုကို ရေလှောင်ကန်တခု လုပ်ထားတယ်” လို့ ပြောပြပါတယ်။
မိုးတွင်းကာလ လွန်တဲ့အခါမှာတော့ သောက်သုံးရေ အခက်အခဲကို ပြန်လည်ကြုံတွေ့ကြရဖို့ ရှိနေပါတယ်။ အဲ့ဒီအခါမှာတော့ ခြေလျင်လျောက်ပါက အသွားအပြန်တစ်နာရီခန့်ဝေးတဲ့ တောင်ကျရေတွင်းဆီ အတက်အဆင်း၊ အသယ်အပို့ လုပ်ပြီး ရေကိစ္စကို ဖြေရှင်းကြရတော့မှာပါ။
အခြားအဖြစ်များတဲ့ ရောဂါများမှာ သွေးတိုး၊ အသည်း၊ ကျောက်ကပ် တို့ဖြစ်ပြီး လူကြီးများမှာ အဖြစ်များတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကလေးများမှာ အာဟာရမပြည့်ဝတာ၊ ချို့တဲ့တာ အဖြစ်များတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဓာတ်ဆား၊ အားဆေး၊ ကလေးအဖျားကျဆေး၊ တုတ်ကွေးဆေးနဲ့ ကိုဗစ်ကုသစောင့်ရှောက်မှုအတွက် ဆေးဝါးများ လိုအပ်လျက်ရှိနေဆဲပါ။
အရေးပေါ် အခြေအနေများအတွက် ကားနဲ့ ၄၅ မိနစ်ခန့်သွားရတဲ့ ဒေါတမကြီးကျေးရွာရှိ ကိုယ်ထူကိုယ်ထ ဆေးခန်းဆီ လူနာကိုပို့ရပါတယ်။ ခွဲစိပ်မှုအတွက်ဆိုပါက လွိုင်ကော်အထိ အရောက်ပို့ကြရပါတယ်။
ယခု စစ်ရှောင်စခန်းမှာ ၅ လနီးပါးခန့်ရှိပြီဖြစ်ပြီး ဆေးဝါးနှင့် ကျန်းမာရေး အခြေခံစောင့်ရှောက်မှုများကို လိုအပ်လျက်ရှိနေဆဲပါ။ ဒီမောဆိုမြို့နယ်အတွင်းရှိ အခြားစစ်ရှောင်စခန်းများတွင်လည်း အလားတူအခက်အခဲများ ကြုံတွေ့နေပါတယ်။
လက်ရှိအခြေအနေမှာ တိုက်ပွဲများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားလျက်ရှိပြီး အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီတပ်များက ဆေးဝါးနှင့် ကုန်ပစ္စည်းအသယ်အပို့ပြုလုပ်သူများကို စစ်ဆေး၊ ဖမ်ဆီးမှုများ လုပ်လျက်ရှိနေတဲ့အတွက် တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားရာ နယ်မြေတွေမှာ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးနေကြတဲ့ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်း၊ စေတနာ့ဝန်ထမ်းများအတွက် ဆေးဝါးအလျင်မီ ရရှိနိုင်ရန်မှာ ကြီးမားတဲ့စိန်ခေါ်မှုတခု ဖြစ်နေပါတယ်။
(KSN သည် စာရေးသူ၏ နာမည်ဝှက်ဖြစ်သည်။ KSN သည် အလွတ်တန်း လူမှုရေးသုတေသီတဦးဖြစ်ပြီး လက်ရှိတွင် ကရင်နီပြည်နယ်၏ မြေပြင်အခြေအနေများကို မှတ်တမ်းပြုစုနေသည်။)
You may also like these stories:
GAVI Alliance မှ ကိုဗစ် ကာကွယ်ဆေး ၆ သန်းကျော် မြန်မာရမည်
ထိုင်းနယ်စပ် မယ်လဒုက္ခသည်စခန်းအတွက် ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ၄၀၀၀ ခန့် ရရှိ
မြို့ကြီးများ၌ ကိုဗစ်ကူးစက်မှု ကျဆင်းသည်ဆိုသော်လည်း နယ်များတွင် ဖြစ်ပွားမြင့်နေ
မြန်မာနှင့် နိုင်ငံတချို့ ၌ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးအတုများ တွေ့သဖြင့် WHO သတိပေး
