အင်တာနက်ပိတ်ခြင်းများသည် ပုံစံအမျိုးမျိုးရှိသည်။ အင်တာနက်ကို လုံးဝဖြတ်တောက်ခြင်းမှသည် လူအုပ်စုများကို ပစ်မှတ်ထားသော အင်တာနက်မြန်နှုန်း လျှော့ချခြင်းများအထိ ပုံစံမျိုးစုံရှိသည်။ အောက်ဖော်ပြပါ နည်းလမ်းများသည် အစိုးရများက အင်တာနက်ပိတ်ရာတွင် အသုံးပြုသည့် နည်းလမ်းအချို့ ဖြစ်သည်။
အပြင်းထန်ဆုံး တုံ့ပြန်မှု ။ ။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ သြဂုတ် ၅ ရက်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဟိန္ဒူအမျိုးသားရေးဝါဒီ အစိုးရသည် ကက်ရှ်မီးယားဒေသ၏ အထူးအဆင့်အတန်းကို ရုတ်သိမ်းခဲ့ပြီး ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို တဖက်သတ် ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။ တပ်ဖွဲ့ဝင် ထောင်ပေါင်းများစွာ စေလွှတ်ခဲ့ပြီး အင်တာနက်၊ မိုဘိုင်းလ်နှင့် တယ်လီဖုန်း ဆက်သွယ်မှုများကို ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။ အဆိုပါဒေသသည် ရက်ပေါင်း ၅၅၂ ရက်ကြာ အွန်လိုင်းအသုံးပြုမှုမရခဲ့ဘဲ ကမ္ဘာ့အကြာဆုံး အင်တာနက်ပိတ်ပင်မှုကို ကြုံခဲ့ရသည်။
ဤအမျိုးအစားကဲ့သို့ အပြင်းထန်ဆုံး လုပ်ဆောင်မှုကို နိုင်ငံအများအပြားတွင် နှစ်စဉ်အသုံးပြုကြပြီး စာမေးပွဲများတွင် စာခိုးချခြင်းကဲ့သို့ အသေးအဖွဲများကို တားမြစ်ရန်ဟူသော အကြောင်းပြချက်များဖြင့် ခေတ္တအရေးယူ ဆောင်ရွက်ချက်အဖြစ် အသုံးပြုပါသည်။ ဆီးရီးယားတွင် အထက်တန်း ကျောင်းသားများ၏ တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း စာမေးပွဲများ ဖြေဆိုချိန်တွင် မိုဘိုင်းလ်အင်တာနက် အပါအဝင် ကွန်ရက်တခုလုံးကို ပိတ်ထားပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အချို့နေရာများတွင် ဆရာဖြစ်သင် စာမေးပွဲဖြေဆိုချိန်၌ မိုဘိုင်းလ်ကွန်ရက်ကို ဖြုတ်ချထားသည်။
အင်တာနက်မြန်နှုန်းသည် ဗီဒီယို လွှင့်တင်ရန်အတွက် နှေးကွေးလွန်းသဖြင့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများ သို့မဟုတ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုဆိုင်ရာ သတင်းများ ထွက်ပေါ်လာခြင်းမှ ရပ်တန့်နိုင်သလို နှောင့်နှေးစေနိုင်သည်။
အမြန်နှုန်း လျှော့ချခြင်း ။ ။ အမြန်နှုန်း လျှော့ချခြင်းသည် အင်တာနက်ကို နှေးကွေးစေပြီး 4G အဆင့် အင်တာနက် မြန်နှုန်းသည် 2G အဆင့်ဖြစ်ပြီး နှေးကွေးလာသည်။ အင်တာနက်မြန်နှုန်းသည် ဗီဒီယို လွှင့်တင်ရန်အတွက် နှေးကွေးလွန်းသဖြင့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများ သို့မဟုတ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုဆိုင်ရာ သတင်းများ ထွက်ပေါ်လာခြင်းမှ ရပ်တန့်နိုင်သလို နှောင့်နှေးစေနိုင်သည်။ အမြန်နှုန်း လျှော့ချခြင်းကို အုပ်စုအချို့၏ အင်တာနက်အသုံးပြုခွင့် ပိတ်ပင်သော ချဉ်းကပ်မှုများနှင့် ပေါင်းစပ်နိုင်သည်။ ဥပမာ ပထဝီအခြေခံ ပိတ်ဆို့မှုများသည် အထူးသဖြင့် မတည်ငြိမ်သော ပြည်နယ်များကို ဦးတည်ပိတ်ခြင်း သို့မဟုတ် ပုဂ္ဂလိကအင်တာနက် ချိတ်ဆက်မှုများကို ပိတ်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။
ပုဂ္ဂလိက အင်တာနက် ချိတ်ဆက်မှုများကို ပိတ်ပင်ခြင်းသည် ၂၀၁၂ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အီရန်နိုင်ငံ၌ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ သမ္မတ မိုဟာမက် အာမက်ဒီနေဂျက်၏ အငြင်းပွားဖွယ် ရွေးကောက်ပွဲ အနိုင်ရမှုကို ဆန့်ကျင်သည့် လမ်းပေါ်ထွက် ဆန္ဒပြပွဲများ လုပ်ဆောင်ရန် Twitter ကို အသုံးပြုခဲ့သော Twitter တော်လှန်ရေး သုံးနှစ်မြောက် နှစ်ပတ်လည်နေ့တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ပုဂ္ဂလိက အင်တာနက် ချိတ်ဆက်မှုများကို ပိတ်ဆို့ထားခဲ့သော်လည်း အစိုးရပိုင် အင်တာနက် အသုံးပြုသူများသည် ပုံမှန် အမြန်နှုန်းအတိုင်း အသုံးပြုနိုင်ကြသည်။ ဆန္ဒပြပွဲစီစဉ်သူများသည် သတင်းအချက်အလက် မျှဝေခြင်း သို့မဟုတ် စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ခြင်း မပြုနိုင်တော့သော်လည်း ဘဏ္ဍာရေးနှင့် အစိုးရပိုင်အဖွဲ့အစည်းများကို ဆက်လက် လည်ပတ်ခွင့်ပြုခြင်း ဖြစ်သည်။
အမည်ပျက်စာရင်းသွင်းခြင်း သို့မဟုတ် ပိတ်ဆို့စာရင်းသွင်းခြင်း ။ ။ ပလက်ဖောင်းတခုခုကို အသုံးပြုခွင့်မရစေရန် ပိတ်ဆို့ခြင်းသည် သတင်းအချက်အလက် စီးဆင်းမှုကို ဟန့်တားရန်သုံးသော ဘုံနည်းဗျူဟာတခုဖြစ်ပြီး ယင်းကို အမည်ပျက်စာရင်းသွင်းခြင်းဟု ခေါ်သည်။ ယခုနောက်ပိုင်းတွင် ပိတ်ဆို့စာရင်းသွင်းခြင်းဟုလည်း ခေါ်လာကြသည်။ ဆိုက်ဘာအသိုင်းအဝိုင်းသည် ခြုံငုံမိသော ဘာသာစကားကို ရွေ့လျား အသုံးပြုလာကြသောကြောင့် ယင်းသို့ စကားရပ်အသစ်များ အသုံးပြုလာခြင်း ဖြစ်သည်။
မြန်မာနိုင်ငံတွင် အာဏာသိမ်းပြီး သုံးရက်အကြာ ဖေဖော်ဝါရီ ၄ ရက်တွင် စစ်တပ်သည် Facebook ကို ပိတ်ဆို့ခဲ့ပြီး မြန်မာအများစု၏ အင်တာနက်သုံးသည့် အဓိကတံခါးပေါက်ကို ပိတ်ပစ်ခဲ့သည်။ ဆက်သွယ်ရေးနှင့် ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာနသည် နိုင်ငံတော် တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေး အမည်အောက်တွင် ပိတ်ဆို့မှုသည် လျော်ကန်ကြောင်း ပြောဆိုပြီး “သတင်းအတု၊ သတင်းမှားနှင့် … Facebook သုံး၍ လူအများကြား နားလည်မှု လွဲမှားခြင်း” ဟူသော စကားရပ်များကို ထည့်သွင်းရေးသားခဲ့သည်။
Facebook ကို ပိတ်ပင်ခြင်းသည် ယင်းပလက်ဖောင်းပေါ်တွင် မှီခိုအားထားနေရသော အသေးစား လုပ်ငန်းရှင်များကို များစွာ ထိခိုက်သည်။ Facebook ကို ပိတ်ပင်မှုသည် သူမ မိခင်၏ စီးပွားရေး တခဏတည်းနှင့် ထိုးဆင်းပျက်သွားခဲ့ရသည်ကို ရန်ကုန်မှ အမျိုးသမီးတဦးက “ကျမအမေက အစားအသောက် ချက်ပြုတ်ပြီး သူ့ Facebook စာမျက်နှာနဲ့ သူ့အကောင့်မှာ ရောင်းခဲ့တာ။ ခု သူ့အွန်လိုင်းစီးပွားရေးကို မလုပ်နိုင်တော့ပါဘူး” ဟု ဆိုသည်။
Facebook ကို ပိတ်ပင်မှုသည် သူမ မိခင်၏ စီးပွားရေး တခဏတည်းနှင့် ထိုးဆင်းပျက်သွားခဲ့ရသည်ကို ရန်ကုန်မှ အမျိုးသမီးတဦးက “ကျမအမေက အစားအသောက် ချက်ပြုတ်ပြီး သူ့ Facebook စာမျက်နှာနဲ့ သူ့အကောင့်မှာ ရောင်းခဲ့တာ။ ခု သူ့အွန်လိုင်းစီးပွားရေးကို မလုပ်နိုင်တော့ပါဘူး” ဟု ဆိုသည်။
Whitelisting သို့မဟုတ် ခွင့်ပြုစာရင်းသွင်းခြင်း ။ ။ ၎င်းသည် အင်တာနက်ကို အင်ထရာနက် (intranet) အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးသည်။ အင်တာနက်ပေါ်ရှိ အရာများကို အမည်ပျက်စာရင်းသွင်းခြင်းထက်၊ ထိန်းချုပ်ထားသော အင်ထရာနက်ပေါ်တွင်သာ ဝက်ဘ်ဆိုဒ်များကို ခွင့်ပြုထားပြီး အစိုးရမှ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့ထားသော ပလက်ဖောင်းများအတွက် နံရံကာထားသော ဥယျာဉ်တခုသဖွယ် ဖန်တီးထားခြင်း ဖြစ်သည်။
“အရာရာတိုင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်တဲ့ အင်တာနက်ရဲ့ ပုံစံကို ပြောင်းပြန်လှန်လိုက်တာ။ အချို့အရာတွေကိုသာ ကန့်သတ်ခြင်း ဒါမှမဟုတ် ပိတ်ဆို့ခြင်းမျိုး ဖြစ်တယ်” ဟု Access Now အဖွဲ့မှ Raman Singh က ဆိုသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အင်တာနက်မှ ပံ့ပိုးပေးထားသည့် ဆက်သွယ်ရေး လုပ်ဆောင်ချက်များကို ဆက်လက် ပိတ်ဆို့နေချိန်တွင် ထိုသို့ ပိတ်ပင်ခြင်းက စစ်တပ် အကျိုးစီးပွားများကို လည်ပတ်စေပြီး နစ်နာနေသော စီးပွားရေးကို ပြန်လည်စတင်စေခဲ့သည်။
ထို့နောက် အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုသည် whitelisting ကို စတင်စမ်းသပ်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသားများသည် ဘဏ်လုပ်ငန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ အင်တာနက်စာမျက်နှာများ၊ ဂိမ်း ဝက်ဘ်ဆိုက်များ၊ Netflix နှင့် YouTube ကဲ့သို့ ဖျော်ဖြေရေးဆိုက်များနှင့် New York Times ကဲ့သို့သော သတင်း ဝက်ဘ်ဆိုက်အချို့ အပါအဝင် မြန်မာစစ်တပ်က ခွင့်ပြုထားသော အင်တာနက် ဝက်ဘ်ဆိုက် ၁,၂၀၀ ကိုသာ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုခွင့် ရရှိသည်။
Facebook နှင့် Twitter ကဲ့သို့သော ဆိုရှယ်မီဒီယာဆိုက်များကို အသုံးပြုခွင့်မရဘဲ ကျန်နေသည်။ ချိတ်ဆက်မှု ပြန်တက်လာသော်လည်း ဝင်ရောက်အသုံးပြုနိုင်သည့် ဆိုက်အရေအတွက်မှာ သိသိသာသာ နည်းပါးသွားသည်။ “သူတို့ ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ဆောင်ခဲ့တာက စိစစ်ရေးဘုတ်အဖွဲ့ကို ပြန်ဖွဲ့လိုက်တာပဲ။ အဲဒါက အွန်လိုင်းအတွက်ပေါ့” ဟု Free Expression Myanmar အဖွဲ့မှ Oliver Spencer က ဆိုသည်။ ၎င်းက ၂၀၁၂ ခုနှစ်အထိ နှစ်ပေါင်း ၅၀ ကြာ လည်ပတ်ခဲ့သည့် ဆင်ဆာအဖွဲ့ကို ရည်ညွှန်းပြီး ပြောကြားခဲ့သည်။
A Firewall ။ ။ တရုတ်၏ firewall သည် အပြင်းထန်ဆုံး whitelisting ၏ ဥပမာတခုဖြစ်သည်။ ယခင်က တရုတ်သည် မိန်းခလုတ်ဆွဲပိတ်ခြင်းကို အသုံးပြုခဲ့သော်လည်း ဘေကျင်းအစိုးရသည် ဤနည်းလမ်းမှ ရွေ့လျားသွားကာ ခေတ်မီသော အင်တာနက်ထိန်းချုပ်မှုများအပေါ် မှီခိုလာသည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ရှင်ကျန်ဒေသ၌ လူမျိုးရေး တင်းမာမှုများကြောင့် အဓိကရုဏ်းများ ဖြစ်ပွားပြီးနောက် တရုတ်အစိုးရသည် ရှင်ကျန်ဒေသကို ၁၀ လကြာ အင်တာနက်အသုံးပြုခွင့် ပိတ်ထားခဲ့သည်။ ဤသည်က ပြည်သူတရပ်လုံးအား အပြစ်ပေးသည့်ပုံစံဖြစ်သည့် ဖြိုခွင်းမှုသတင်းများကို ကန့်သတ်ရန်နှင့် နိုင်ငံရေးစည်းရုံးမှုကို ရပ်တန့်ရန် လှုပ်ရှားမှုတခုအဖြစ် ရှုမြင်သည်။
သို့သော်လည်း ကွန်မြူနစ်ပါတီသည် များပြားလှသော နိုင်ငံရေးအယူဝါဒဆိုင်ရာ ဗဟိုဌာနများ ထူထောင်ပြီး ဝီဂါ (Uyghur) လူမျိုး အနည်းဆုံး တသန်းကို ထိန်းသိမ်းထားသော်လည်း ယင်းဒေသတွင် အင်တာနက်ကို ထပ်မပိတ်တော့ပေ။ အကြောင်းရင်းတခုမှာ ဘေကျင်းအစိုးရ၏ အင်တာနက်ကို ထိန်းချုပ်မှုများ ထိရောက်မှုရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။
ဆိုလိုသည်မှာ အလုံးစုံပိတ်ပစ်သည့် နည်းနာ မလိုအပ်တော့ပေ။ တရုတ်၏ great firewall ဖြင့် တပ်ဆင်ထားသော စောင့်ကြည့်ခြင်းနှင့် ဆင်ဆာဖြတ်ခြင်းတို့သည် တရုတ်အင်တာနက် အသုံးပြုသူအများစုကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဝက်ဘ်ကွန်ရက်သို့ ဝင်ရောက်ခြင်းမှ ထိရောက်စွာ တားဆီးနိုင်ပြီး ၎င်းတို့တင်သော အကြောင်းအရာကိုလည်း ကန့်သတ်ထားနိုင်သည်။
“သူတို့ဟာ စီးပွားရေးလုပ်ဆောင်မှုရဲ့ အဓိက ကိရိယာတခုကို ကိုးရိုးကားရားနိုင်လှတဲ့ ကျော်မကောင်း ကြားမကောင်းတဲ့ ပိတ်ပင်မှုမျိုးနဲ့ ပိတ်ပစ်ဖို့ မလိုအပ်ဘူး” ဟု IP Observatory မှ Simon Angus က ဆိုသည်။ “အင်တာနက်ဟာ စာတိုမက်ဆေ့ချ်ပို့ခြင်းနဲ့ ဆက်သွယ်ခြင်းအတွက် ၎င်းတို့ရဲ့မိတ်ဆွေ ဖြစ်တယ်”။
တရုတ်၏ great firewall ဖြင့် တပ်ဆင်ထားသော စောင့်ကြည့်ခြင်းနှင့် ဆင်ဆာဖြတ်ခြင်းတို့သည် တရုတ်အင်တာနက် အသုံးပြုသူအများစုကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဝက်ဘ်ကွန်ရက်သို့ ဝင်ရောက်ခြင်းမှ ထိရောက်စွာ တားဆီးနိုင်ပြီး ၎င်းတို့တင်သော အကြောင်းအရာကိုလည်း ကန့်သတ်ထားနိုင်သည်။
အနာဂတ် ပုံစံတခုတွင် တရုတ်၏ ဦးဆောင်မှုနောက်လိုက်ခြင်းဖြင့် အစိုးရများသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်အင်တာနက်များကို ကောင်းမွန်စွာ ထိန်းချုပ်နိုင်မှုကြောင့် အင်တာနက်ပိတ်ရန် မလိုအပ်တော့ပေ။ ဤသည်က ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အင်တာနက်အစား “splinternet” တခု ဖြစ်လာမည့် အလားအလာကို ညွှန်ပြနေသည်။ အင်တာနက်ကို အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် – တခါတရံတွင် hyperlocal သို့မဟုတ် ဒေသန္တရ -အခြေခံဖြင့် စီမံသည့် အင်ထရာနက်များအဖြစ်သို့ ခွဲထားလိုက်ခြင်းပုံစံ ဖြစ်သည်။
သို့သော် ဝဘ်ကို အစိုးရထိန်းချုပ်မှုသည် အတားအဆီး အသစ်တခုနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ၎င်းမှာ ဂြိုဟ်တုအင်တာနက် ဖြစ်သည်။
ဂြိုဟ်တုအင်တာနက်
Elon Musk ၏ Starlink နည်းပညာသည် ရုရှားနိုင်ငံက ကုန်းတွင်းပိုင်း အင်တာနက်အခြေခံ အဆောက်အအုံများကို ဖျက်ဆီးပြီး လမ်းကြောင်းပြောင်းသွားသည့်တိုင် ယူကရိန်းနိုင်ငံသို့ မြန်နှုန်းမြင့် အင်တာနက်ဝင်ရောက်မှုကို လွှင့်တင်ရန် မြေနိမ့်ပတ်လမ်းရှိ ဂြိုဟ်တု အစုများကို အသုံးပြုထားသည်။ ယူကရိန်းသမ္မတ ဗိုလိုဒီမာ ဇယ်လန်စကီးသည် ၎င်း၏ နေ့စဉ်ဗီဒီယိုများကို ထုတ်လွှင့်နိုင်စေရန် ခွင့်ပြုပေးသော Starlink ဂြိုဟ်တုကိရိယာ ၁၅,၀၀၀ မှ ၎င်း၏ အရေးကြီးသော အခြေခံအဆောက်အအုံများ အားလုံးကို လည်ပတ်စေပါသည်။
သီအိုရီအရ SpaceX ၏ Starlink ကဲ့သို့သော ဂြိုဟ်တုအင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုသည် ယခင်က အင်တာနက် ပိတ်သွားခြင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သော်လည်း လက်တွေ့တွင် ၎င်းသည် ယူကရိန်းလူဦးရေ တခုလုံးအတွက် အတိုင်းအတာဖြင့် ပုံတူကူးမရနိုင်သေးပေ။ သို့သော်၊ ဂြိုဟ်တုအင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုများသည် သုံးစွဲသူများအား အင်တာနက်ပိတ်ဆို့မှုများကို ကျော်လွှားနိုင်စေမည့် ကတိကို ယူကရိန်းတွင် နေ့စဉ် သရုပ်ပြလျက်ရှိသည်။ ဂြိုဟ်တုဆန့်ကျင်ရေး လက်နက်သစ်များ တီထွင်ထုတ်လုပ်နေသော တရုတ်သုတေသီများက ဂြိုဟ်တုအင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုကို အနီးကပ်စောင့်ကြည့်လျက်ရှိသည်။
(The Guardian မှ Julia Bergin, Louisa Lim, Nyein Nyein နှင့် Andrew Nachemson တို့၏ How to shut down the internet – and how to fight back ကို ဘာသာပြန် ဖော်ပြသည်။ ဤဆောင်းပါးကို Judith Neilson Institute မှ ငွေကြေးထောက်ပံ့သည်။)
You may also like these stories:
အင်တာနက်ပိတ်ပင်မှုက နယ်စည်းမခြား ဖြစ်လာတဲ့အခါ
အင်တာနက် ထိန်းချုပ်မှုကို လက်နက်သဖွယ် အသုံးပြုလာခြင်း
အင်တာနက် ထိန်းချုပ်နိုင်ရေး စစ်ကောင်စီက တရုတ်ကို အားကိုးနိုင်မလား
အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မှုနှင့် စစ်ကောင်စီ၏ အရိပ်မဲ့စစ်ဆင်ရေး