နိုင်ငံတော် အစိုးရ၊ တပ်မတော်တို့သည် ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို တက်ကြွစွာ ဦးဆောင် ဆောင်ရွက်နေခြင်းမှာ အင်အားချိနဲ့နေ၍ မဟုတ်သည်ကို သတိချပ် စေလိုကြောင်း တပ်မတော် ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က ပြောသည်။
“ကျနော်တို့မှာ အင်အားချိနဲ့နေလို့ မဟုတ်ဘူးဆိုတာ သတိချပ်စေ လိုပါတယ်။ အမှန်တကယ် ငြိမ်းချမ်းရေး လိုချင်တဲ့ အဖွဲ့အစည်း မှန်သမျှ သဘောတူညီချက်တွေကိုသာ လိုက်နာရင် ဘာသေနတ်သံမှ ကြားရမှာ မဟုတ်ဘူး” ဟု ၎င်းက ယနေ့ နေပြည်တော်တွင် ပြုလုပ်သည့် တတိယအကြိမ် ပင်လုံညီလာခံ အဖွင့် မိန့်ခွန်းတွင် ပြောသည်။
ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ် တည်ဆောက်သည့် ကာလတွင် နားလည်မှု လွဲမှားစေနိုင်သည့် ကိစ္စမျိုးများကို ရှေ့တန်းတင်ခြင်း၊ ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွင် မသက်ဆိုင်သည့် ကိစ္စမျိုးကို ဆွဲသွင်းလာခြင်းတို့ကို မပြုလုပ်ရန် အရေးကြီးကြောင်းလည်း တပ်ချုပ် က ဆိုသည်။
ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က “ကိုယ့်လူကိုယ်သာ နိုင်အောင်ထိန်းဖို့ အဓိပ္ပာယ် ကင်းမဲ့တဲ့ အကြောင်းပြချက် အမျိုးမျိုး မပေးဖို့ လိုပါမယ်”ဟု ပြောသည်။
ယနေ့ ညီလာခံ မတိုင်မီ အကြို အစည်းအဝေးများတွင် NCA ထိုးထားသည့် တိုင်းရင်းသား အဖွဲ့များနှင့် အစိုးရ၊ တပ်မတော်တို့ကြား ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အလွတ်သဘော၊ အတည်သဘော ဆွေးနွေးပွဲများတွင် တပ်မတော်ကို နိုင်ငံရေးမှ ဖယ်ထုတ်ရေးဆိုင်ရာ အယူအဆများကို တိုင်းရင်းသားများဘက်မှ ပြောဆိုဆွေးနွေးခြင်း၊ စာတမ်းများ တင်ပြခြင်းတို့ ရှိလာခြင်းသည် ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ် ရှေ့ဆက်နိုင်ရန် အခက်အခဲများ ရှိကြောင်း ယင်းဆွေးနွေးပွဲများတွင် ပါဝင်ခဲ့သူ တဦး က ပြောသည်။
အမည်မဖော်လိုသော တပ်မတော် အငြိမ်းစား အရာရှိကြီးတဦးက “သူတို့ (EAOs) တွေဘက်က နိုင်ငံရေး ဆွေးနွေးပွဲတွေကို ၂၀၃၀ မှ စချင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ၂၀၂၀ မှာ လွှတ်တော်မှာ ရှိတဲ့ တပ်မတော် ကိုယ်စားလှယ်တွေကို တဖြည်းဖြည်း လျှော့သွားဖို့ ပြောတယ်။ ၂၀၃၀ ကျရင် နိုင်ငံရေးမှာ တပ်မတော် မရှိတော့ဘူး။ တပ်မတော် မရှိတော့မှ နိုင်ငံရေး ဆွေးနွေးပွဲတွေ စချင်တာ”ဟု ဆိုသည်။
ထို့ကြောင့် ယင်းအယူအဆ တင်ပြချက်များသည် တပ်မတော် ခေါင်းဆောင်များ အတွက် အဆင်မပြေဘဲ တပ်မတော်ကို နိုင်ငံရေးမှ ဖယ် ထုတ်ရန် စဉ်းစားနေခြင်း၊ တပ်မတော်သည် စစ်ရှုံးနေသည့် တပ်မတော် မဟုတ်၍ ယင်းတင်ပြချက်များသည် အလုပ်မဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ နိုင်ငံရေး သဘောတူညီချက်များ ရရှိလာပါက တပ်မတော်သည် အလိုအလျောက် နောက်ဆုတ်သွားမည် ဖြစ်ကြောင်း ၎င်းက ရှင်းပြ သည်။
လက်ရှိ ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွင် နိုင်ငံရေးအရ အနှစ်သာရ ရှိသည့် တန်းတူရေး၊ ကိုယ်ပိုင် ပြဋ္ဌာန်းခွင့်တို့ ဆွေးနွေးနိုင်မှု မရှိခြင်းမှာ အစိုးရ၊ တပ်မတော်နှင့် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်း အားလုံးတွင် တာဝန်ရှိပြီး တဖွဲ့တည်းကိုသာ အပြစ်တင်မည် ဆိုပါက မှားကြောင်း ပအိုဝ့် အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး အဖွဲ့ချုပ်မှ ဦးခွန်ဥက္ကာက ယနေ့ ဖွင့်ပွဲသို့ တက်ရောက်လာစဉ် ပြောသည်။
“အခု ကိစ္စက အားလုံးကြောင့် နှောင့်နှေးတာ။ ဟိုလူတွေကို အပြစ်တင်ရင်လည်း မှားတယ်။ ကျနော်တို့ EAOs တွေကြောင့်လည်း ပါ တယ်။ ဒါကို ကျနော်တို့ သိတယ်။ အဲဒါကြောင့် ဘယ်သူမှ စည်းပြင် မထွက်ဘဲ ဆက်သွားရင် ဖြစ်နိုင်တယ်” ဟု ၎င်းက သုံးသပ်သည်။
စဉ်းစားချက်များကို ထုတ်ဖော်သည့် အခါ အင်အားရှိသူက အင်အားအကြောင်းကို ပြောကြောင်း၊ တရားအပေါ် အခြေခံ၍ စဉ်းစား သူသည် တရားအကြောင်း ပြောလိမ့်မည် ဖြစ်ကြောင်း ၈၈ မျိုးဆက် ကျောင်းသား ခေါင်းဆောင်ဟောင်း ဦးမင်းကိုနိုင် က ပြောသည်။
“အကောင်းဆုံးကတော့ အင်အား၊ အားလုံးဟာ တကယ့် ဓမ္မလမ်းကြောင်း အပေါ် ရှိဖို့လိုတယ်။ အဲဒါက တထပ်တည်း ကျသွားဖို့ လိုတယ်” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။
ယနေ့ ငြိမ်းချမ်းရေး ညီလာခံကို တက်ရောက်လာသူ အများစုကမူ ဆွေးနွေးပွဲများ မရှိခြင်း၊ ညီလာခံ မလုပ်နိုင်ခြင်းထက် တခုခုလုပ် ဆောင်နေနိုင်ခြင်းကိုပင် အကောင်းမြင်ကြပြီး ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ် နှေးခြင်း၊ မြန်ခြင်းတို့မှာ ဖြစ်စဉ်၏ သဘောတရားတခု ဖြစ် ကြောင်း၊ သို့သော် အချိန် ကန့်သတ်ချက် တခု သတ်မှတ်၍ ဆက်လက် ဆောင်ရွက်သင့်ကြောင်း အကြံပြု ပြောဆိုမှုများ ရှိသည်။
နိုင်ငံရေး လေ့လာ သုံးသပ်သူ ဦးမင်းဇင်က “ကျနော်တို့ ထောက်ပြချင်တာက Informal လို့ ခေါ်တဲ့ အလွတ်သဘော ဆွေးနွေးပွဲတွေ လုပ်တာ ကောင်းတယ်။ လက်ရှိ အခြေအနေကို ကြည့်ရတာ Formal ဖြစ်စဉ်တွေမှာလည်း အားနည်းနေတယ်။ အဲဒီတော့ အဲဒါတွေကို ဘယ်လို ချိတ်ဆက်မလဲဆိုတာကို ခေါင်းဆောင်တွေ စဉ်းစားသင့်ပြီလို့ ထင်ပါတယ်”ဟု ဧရာဝတီသို့ ပြောသည်။
ထို့ပြင် ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်တွင် ကန့်ကွက်သူမရှိ အတည်ပြုထားသည့် တနိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေး စာချုပ်(NCA)ကို တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ အားလုံး လက်မှတ်ရေးထိုးရမည်ဟု ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင် က ပြောဆိုလိုက်သည်။
၎င်းက ဆက်လက်၍ “ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုတွေ မရှိလို့ လက်မှတ်ထိုးစရာ မလိုဘူးလို့ ပြောဆိုနေတာတွေ၊ ယခင် သဘောတူညီချက်တွေ ရှိပြီး ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုနေတာတွေဟာ လျှောက်လှမ်းနေတဲ့ ဒီမိုကရေစီ ကျင့်ဝတ်တွေနဲ့ ညီညွှတ်မှု မရှိဘူးလို့ ပြောလို့ပါတယ်” ဟု ပြောသည်။
NCA စာချုပ်၏ အခြေခံမူအရ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့များသာမက အခြား တိုင်းရင်းသား အဖွဲ့များ တောင်းဆိုနေသည့် ဒီမို ကရေစီနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်တို့ကို အခြေခံသည့် ပြည်ထောင်စုကို တည်ဆောက်မည်ဟု သဘောတူ သတ်မှတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ၎င်းက ထောက်ပြသွားသည်။
NCA လက်မှတ်ရေးထိုးခြင်း မရှိသည့် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များမှာ စစ်အင်အားကြီးမားနေသည့် ‘ဝ’ (UWSA) ဦးဆောင် သည့် မြောက်ပိုင်း မဟာမိတ်အဖွဲ့များ ဖြစ်ပြီး ‘ဝ’ အဖွဲ့ကလည်း ၎င်းတို့ ဒေသတွင် တိုက်ပွဲမရှိ၍ NCA လက်မှတ်ရေးထိုးရန် မလိုကြောင်း အစဉ်တစိုက် ပြောဆိုလျက် ရှိသည်။
မြောက်ပိုင်း မဟာမိတ်အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတခု ဖြစ်သည့် မိုင်းလားအဖွဲ့မှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဦးကြည်မြင့်က “ကျနော်တို့က ၁၉၈၉ ခုနှစ် အစိုးရနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေး ရပြီးနောက်ပိုင်းမှာ အခုထိ တိုက်ပွဲမှာ ဘာမှ မုဖြစ်ဘူး။ ကျနော်တို့ ဒေသမှာဆိုရင် အရင်က မြန်မာပြည်မှာ အရှေ့ပိုင်းဆုံးမှာ ကျနေတယ်။ မဲခေါင်မြစ်ဘေးနားမှာလေ အပြင်ဘက်မှာ ဆိုရင် တည်ဆောက်ရေးရော နှစ်ပေါင်း ၃၀ လောက် ပြောင်းလဲမှု တော်တော်များလာတယ်” ဟု ဧရာဝတီသို့ ပြောသည်။
ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို ဆောင်ရွက်ရာတွင် အချိန်ဆွဲ ဆောင်ရွက်နေခြင်းသည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု နောက်ကျနေသည့် မြန်မာနိုင်ငံကို ပိုပြီး နိမ့်ကျအောင် ဆွဲနှစ်နေသည်ဟု ဆိုနိုင်ကြောင်း၊ ၂၀၁၈ နှစ်ဆန်းတွင် ကျင်းပရမည့် ယခု ညီလာခံကို ယနေ့တွင်မှ ပြုလုပ်နိုင်ခြင်း ကြောင့် အလုပ်လုပ်ရာတွင် ဟန်ရေးပြနေရုံ၊ စကားလုံး လှလှလေးများ ပြောဆို ငြင်းခုံနေရုံဖြင့် မပြီးနိုင်ကြောင်း ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင် က ၎င်း၏ မိန့်ခွန်းတွင် ထည့်သွင်း ပြောဆိုသွားသည်။
