ဘရူနိုင်းနိုင်ငံတွင် ကြီးပြင်းခဲ့ရသည့် လိင်ပြောင်း အမျိုးသမီးတဦးအနေဖြင့် ဇိုးသည် ကလေးဘ၀ အရွယ် ကတည်းက နိုင်ငံ၏ ရှေးရိုးစွဲဝါဒအပေါ် ဦးတည်ကြောင်း ရှုမြင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ယခုသီတင်းပတ်တွင် တင်းကြပ်သော အစ္စလာမ္မစ်ဥပဒေသစ်ဖြင့် စတင်မိတ်ဆက်လာမည့် အစီအစဉ်ကို မအံ့သြမိတော့ပေ။
အသက် ၁၉ အရွယ်ရှိ ၎င်းသည် မွေးဖွားစဉ်က ယောက်ျားလေး ဖြစ်သော်လည်း ငယ်စဉ်ကပင် မိန်းကလေး ဟုသာ သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ယမန်နှစ်အကုန်ပိုင်းက သူ့တိုင်းပြည်မှ ထွက်ပြေးလာပြီးနောက် ယခုအခါ ကနေဒါ နိုင်ငံတွင် နိုင်ငံရေးခိုလှုံခွင့် လျှောက်ထားခြင်းရလဒ်ကို စောင့်ဆိုင်းနေဆဲဖြစ်သည်။
“ရှရီးယားဥပဒေ မတိုင်ခင်ကတောင်မှ LGBT+ တွေဟာ အရပ်ဖက်ဥပဒေနဲ့ တရားစွဲ ခံရနိုင်ပါတယ်” ဟု ဇိုးက သော်မဆင် ရိုက်တာဖောင်ဒေးရှင်းသို့ ပြောသည်။ သူ၏ လုံခြုံရေးအတွက် နာမည်တလုံးတည်းကိုသာ အစွဲပြု သုံးနှုန်းထားသည်။
“ဘရူနိုင်း နိုင်ငံမှာ ကျမဘဝနဲ့ကျမ လွတ်လွတ်လပ်လပ် နေထိုင်မှုကို အမြဲခြောက်လှန့် ခံနေရခဲ့ပါတယ်။ အခု တထိတ်ထိတ်တလန့်လန့် ရှိနေတုန်းပဲ။ ကျမ ရှင်သန်ရပ်တည်ဖို့ အခြေအနေတွေက တွန်းပို့တာကြောင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဘယ်လိုဖော်ပြရမလဲ ဆိုတာ အခုထိ တွေးနေမိတုန်းပါပဲ” ဟု သူက ပြောသည်။
လူဦးရေ ၄ သိန်းဝန်းကျင်ရှိပြီး ယခင်က ဗြိတိသျှ အစောင့်အရှောက်ခံ ဖြစ်ခဲ့ဖူးသော ဘရူနိုင်းနိုင်ငံတွင် ရှရီးယား ဥပဒေများကို ဧပြီလ ၃ ရက်က စတင် အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ရာ လိင်တူဆက်ဆံချင်း၊ အိမ်ထောင်ရေး ဖောက်ပြန်ခြင်းနှင့် မုဒိမ်းမှုများအတွက် သေဒဏ်အပြစ်ပေးမည် ဖြစ်သည်။
၂၀၁၄ ခုနှစ်က ပြဋ္ဌာန်းရမည့် အစိတ်အပိုင်းများကို စတင်ရေးဆွဲခဲ့သော ယင်းဥပဒေအများအရ LGBT+ (အမျိုးသမီးချင်း လိင်တူချစ်သူ၊ အမျိုးသားချင်း လိင်တူချစ်သူ၊ လိင်တူလိင်ကွဲနှစ်မျိုးစလုံး စိတ်ဝင်စားသူ၊ လိင်ပြောင်းလဲထားသူနှင့် ဆက်စပ် အသိုင်းအဝိုင်း) များကို လိင်တူဆက်ဆံမှုဖြင့် ကြာပွတ်ရိုက်ခြင်း (သို့မဟုတ်) ကျောက်ခဲဖြင့်ပစ်ခြင်း တို့ဖြင့် သေဒဏ် စီရင်ခံရမည် ဖြစ်သည်။ ယင်းဥပဒေ၏ အချို့ ရှုထောင့်များမှာ မွတ်စလင် မဟုတ်သူများအတွက်လည်း ကျင့်သုံးသွားရန် ရေးဆွဲထားသည်။
“ဒါတွေ ဖြစ်ပျက်နေပြီ ဆိုတာ ကျမသိပါတယ်” ဟု ဇိုးက ပြောသည်။ ၎င်းသည် တနေ့တချိန်တွင် ဟော်မုန်း ကုထုံးခံယူရန် မျှော်လင့်ထားပြီး တခါတရံသာ သုံးစွဲခွင့်ရသော ၎င်းအမည်ကို စနစ်တကျ ပြောင်းလဲပစ် လိုသည်။
“ကျမတို့ ရေနံသယံဇာတတွေ နည်းလာနေပါပြီ။ စူလတန်ဘုရင်က စီးပွားရေးကို ထိန်းဖို့ နည်းလမ်းတခု လိုတယ်။ အဲဒီအတွက် အခွန်တွေ အတင်းကောက်တယ်။ နှုန်းထားမြင့်တဲ့ ထောက်ပံ့မှုတွေကို လျှော့ချ ပစ်တယ်”
ဘရူနိုင်း ဝန်ကြီးချုပ်ရုံး ထံသို့ ဧပြီလ ၁ ရက်က အီးမေးလ်ဖြင့် သဘောထား မှတ်ချက် တောင်းခံသော်လည်း တုံ့ပြန်ခြင်းမရှိပေ။
ဘရူနိုင်း အစိုးရသည် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပေးခြင်း မရှိသကဲ့သို့ အခွန်ကင်းလွတ်ခွင့်၊ အိမ်ရာချထားပေးမှု၊ အခမဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်ပေးမှုနှင့် ပညာရေးအပါအဝင် အစိုးရ၏ ရက်ရောသော မူဝါဒများ ချမှတ် ထားခြင်းဖြင့် မည်သည့် မကျေနပ်ချက်ကိုမဆို လျော့ကျစေရန် စီမံထားသည်။
ဘရူနိုင်းတွင် ကျန်ခဲ့သည့် သူ၏ LGBT+ သူငယ်ချင်းများအနေဖြင့် အန္တရာယ် အခြေအနေတရပ်နှင့် မကြာခင် ရင်ဆိုင်ရဖွယ်ရှိပြီး မရေရာသည့် အနာဂတ်နှင့် ရင်ဆိုင်ရမည့်အရေးအပေါ် ကောင်းစွာ သဘောမပေါက် ကြမည်ကို ဇိုးက စိုးရိမ်နေသည်။
“တကယ်လို့ ကျမ ဘရူနိုင်း ပြန်အပို့ခံရတယ်ဆိုရင် ကျမ ဘယ်သူဖြစ်တယ်၊ ဘာကို ယုံကြည် သက်ဝင်တယ် ဆိုတာ ဘရူနိုင်း အာဏာပိုင်တွေဆီ ဝန်ခံသွားမှာပါ” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။
“တသက်လုံး မကျေမချမ်း ဖြစ်နေရမယ့်အတူတူ ကိုယ့်ဘဝအမှန် ကိုယ်ဖော်ပြပြီး သေလိုက်ချင်ပါတယ်။ ရှရီးယား ဥပဒေကို လိုလားတဲ့ မွတ်စလင်တွေလည်း သူတို့ကိုယ်တိုင်နဲ့ ဘုရားသခင်က စောင့်ရှောက်ပါစေလို့ ကျမ ဆုတောင်းပါတယ်။ တခြား ပြည်သူတွေအပေါ်မှာ အတင်းအဓမ္မ မလုပ်ပါစေနဲ့”
အာရှ၏ တုံဏှိဘာဝေ
အသက် ၇၂ နှစ် ရှိပြီဖြစ်သည့် စူလတန်ဟာဆာနယ် ဘော့ကိရှ်သည် ကမ္ဘာ့ဒုတိယ သက်တမ်းအရှည်ဆုံး အမျိုးသား ဘုရင်စနစ် ကျင့်သုံးနေဆဲဖြစ်ပြီး ရေနံ သယံဇာတကြွယ်ဝသော ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ် တာဝန် ယူထားသည်။ ကမ္ဘာ့အချမ်းသာဆုံး သူများ စာရင်းတွင် သူကလည်း တနေရာရထားသည်။
ဥပဒေ သစ်များကို အသေးစိတ် ကြေညာပြီးကတည်းက ထင်ပေါ်ကျော်ကြား အနုပညာသမားများ ဖြစ်ကြသည့် မင်းသားဂျော့ကလိုနေးနှင့် ဂီတပညာရှင် အဲလ်တန်ဂျွန်တို့က ဘရူနိုင်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံ ဌာနအောက်ရှိ အစိုးရပိုင် ဟိုတယ်များကို သပိတ်မှောက်ကြရန် ဆော်သြခဲ့ကြသည်။
ဗြိတိန်၊ သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်နှင့် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး မဟာမင်းကြီးတို့က ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေများကို ပြင်ဆင် ပြောင်းလဲရန် ဘရူနိုင်း အစိုးရကို ဝိုင်းဝန်း တိုက်တွန်းခဲ့ကြသည်။
“ဘရူနိုင်းအစိုးရရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ နိုင်ငံတကာ နှုန်းစံတွေကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း ချိုးဖောက်တဲ့အတွက် အင်မတန်မှ ဝမ်းနည်းဖို့ ကောင်းပါတယ်” ဟု တနင်္ဂနွေနေ့က ထုတ်ပြန်သည့် ကြေညာချက် တစောင်တွင် နယူးဇီလန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဝင်စတန်မီတာက ပြောကြား ထားသည်။
ဘရူနိုင်း စီမံကိန်း လူ့အခွင့်အရေး အုပ်စု တည်ထောင်သူ မစ္စတာမက်သရူးဝေါ့ဖ်က ယခုအခါကျမှ ဘရူနိုင်းအစိုးရ ပြန်ရုတ်သိမ်းဖို့ သိပ်မမြင်ကြောင်း၊ သို့သော် အာရှနိုင်ငံများထံမှ သံတမန်ဖိအားက ယင်းဥပဒေများ အတိုင်း အတိအလင်း အဓမ္မ မကျင့်သုံးစေရန် အထောက်အကူ ဖြစ်နိုင်းကြောင်း ဆိုသည်။
“အာရှအစိုးရတွေက ဒီကိစ္စ ဝိုင်းဝန်းပြီး ရဲရဲတင်းတင်းပြောပေးကြဖို့ ကျနော်တို့လိုလားပါတယ်။ အခု သူတို့က နှုတ်ဆိတ် နေကြတယ်ဗျ” ဟု သြစတြေးလျ အခြေစိုက် စည်းရုံး လှုပ်ရှားသူက ပြောသည်။
အာရှတခွင်တွင် လူမှုရေးအရ ရှေးရိုးစွဲ အယူအဆများ အမြစ်တွယ်နေဆဲ ဖြစ်ပြီး မြန်မာ၊ မလေးရှားနှင့် စင်ကာပူနိုင်ငံတွင် အမျိုးသားချင်း လိင်ဆက်ဆံခြင်းကို တားမြစ်ထားသည်။ အလားတူ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် မကြာသေးမီ နှစ်များက LGBT+ များကို ပစ်မှတ်ထားသည့် ရှောင်တခင် စီးနင်းအရေးယူများ တိုးမြှင့် လုပ်ဆောင်နေကြောင်း တွေ့ရသည်။
သဘောထားမှတ်ချက် တောင်းခံခြင်းကို မတုံ့ပြန်ကြသော အာဆီယံ အသင်းဝင်နိုင်ငံတွင် တနိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းရေးကို အခြားတနိုင်ငံက ဝင်မစွက်ဖက်ရေး စည်းမျဉ်းစည်းကမ်း ရှိနေသည်။
“ဘယ် အာဆီယံနိုင်ငံကမှ ဒီဥပဒေနဲ့ ပတ်သက်လို့ တခုခု ထောက်ပြတာ၊ ထွက်ပြောတာ လုပ်လိမ့်မယ်လို့ ကျနော်မထင်ပါဘူး” ဟု မစ္စတာဝေါ့ဖ်က ဆိုသည်။
ကြမ်းတမ်းသည့် ဥပဒေများ
ဘော်နီယိုကျွန်းပေါ်တွင် မလေးရှားလူမျိုး အများစုနေထိုင်ရာ တိုင်းပြည်များနှင့် အိမ်နီးချင်းဖြစ်သည့် ဘရူနိုင်းသည် မလေးရှားနှင့် အင်ဒိုနီးရှားတို့ထက် အစ္စလာမ္မစ် သွန်သင်ချက်များမှာ ပိုမိုတင်းကြပ်လွန်းပြီး အရှေ့တောင်အာရှရှိ မွတ်စလင်အများစု နေထိုင်ရာ တိုင်းပြည်တပြည်လည်း ဖြစ်သည်။
ယခင်က လိင်တူဆက်ဆံခြင်းကို ဘရူနိုင်းတွင် တရားမဝင် သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ထောင်ဒဏ် ၁၀ နှစ်အထိ အပြစ်ပေးသည်။ တချိန်တည်းမှာပင် ယမကာ ရောင်းဝယ် ဖောက်ကားခြင်းကို တားမြစ်ထားပြီး အခြား ကိုးကွယ်ယုံကြည်ရာ ဘာသာများ၏ စည်းရုံး ဟောပြောခြင်းကိုလည်း ကန့်သတ်ထားသည်။
ဘရူနိုင်းနိုင်ငံအပေါ် ဖိအားပေးရန် ဒေသတွင်းရှိ တခြား မွတ်စလင်နိုင်ငံများကို မနီလာမြို့၊ OutRight Action International အဖွဲ့မှ စီမံကိန်းညှိနှိုင်းရေးမှူး မစ္စဂျင်ခရစ္စတိုဘယ်က တိုက်တွန်းသည်။
“တကယ့်တကယ်တော့ မွတ်စလင် အများစုမဟုတ်တဲ့ နိုင်ငံတွေက ဖိအားပေးမယ်ဆိုရင် ဘရူနိုင်းက အလျှော့ပေးမယ့် သဘောမရှိပါဘူး” ဟု မစ္စခရစ္စတိုဘယ်က ပြောသည်။
“အာရှက တခြားဒေသတွေမှာလည်း ဒါမျိုးရှိတာပဲလို့ ဘရူနိုင်းက ပြန်ပြောကောင်း ပြောနိုင်ပါတယ်။ အဲဒီအတွက် တခြား အာရှနိုင်ငံတွေက ဒီလိုကြမ်းတမ်းတဲ့ ဥပဒေတွေကို အပြစ်တင်တာမျိုးပဲ ကောင်းပါလိမ့်မယ်”
ထွက်သွားတာ ပိုကောင်းတယ်
မစ္စတာ ရှဟီရန်ရှရက်ဖ်ဖူဒင်ဘင်ရှာရန်နီသည် ဖေ့စ်ဘွတ်ပေါ်သို့ အစိုးရဝေဖန်ရေး ပြောဆို လွှင့်တင်မှုကြောင့် ပုန်ကန်မှုဖြင့် တရားစွဲခံရပြီးနောက် ဘရူနိုင်းနိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးလာသူ လိင်တူချစ်သူ တဦးဖြစ်သည်။
ယခုအခါ ကနေဒါတွင် ခိုလှုံခွင့် ကြိုးပမ်းနေသူ အသက် ၄၀ ရှိ ၎င်းသည် ရှရီးယား ဥပဒေသစ်များကို အကောင်အထည် ဖော်နေခြင်းအပေါ် တခဏချင်း အံ့အားသင့်သွားခဲ့ရသည်။
“ဖြစ်တော့မယ်ဆိုတာ ကျနော်တွက်တော့ တွက်တယ်။ ဒီလောက် မြန်မယ်မထင်ဘူး။ ဘရူနိုင်းမှာ ကျနော်တို့လို လူတွေအတွက် ဒီကနေ ထွက်သွားတာက ပိုကောင်းမယ်ဆိုတာ အသိတရားရဖို့ အချိန်မီပါသေးတယ်” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။
အလုပ်လက်မဲ့ များပြားလာခြင်းနှင့် ရာဇဝတ်မှုများကြောင့် ဘရူနိုင်းရှိ လူအတော်များများမှာ ရှရီးယားဥပဒေကို ကျောခိုင်း လိုကြကြောင်း သူက ပြောသည်။
ဘရူနိုင်းနိုင်ငံတွင် သေဒဏ် အပြစ်ပေးခြင်း မရှိသလောက်ဖြစ်ပြီး လိင်တူ ဆက်ဆံမှု ခိုင်လုံစေရန် သက်သေ အထောက်အထားမှာ မြင့်လွန်းကြောင်း သူက ထပ်လောင်း ပြောကြားသည်။
မည်သို့ပင်ဆိုစေ LGBT+ များကို ရုံးတင်စစ်ဆေးနိုင်မည့် အလားအလာကြောင့် ပထမဆုံး အစီရင် ခံရသူအတွက် ကျောက်ခဲဖြင့် ပစ်ပေါက်ခြင်းကဲ့သို့ ကြောက်မက်ဖွယ် အန္တရာယ်ရှိနေကြောင်း ၎င်းက ဖြည့်စွက် ပြောသည်။
အပြစ်မရှိကြောင်း ထင်ရှားလျှင်ပင် ၎င်းတို့ကျန်ရှိသည့် ဘဝရပ်တည်မှုအတွက် ကဲ့ရဲ့ခြင်းနှင့် ရင်ဆိုင်ရမည် ဖြစ်ကြောင်း မစ္စခရစ္စတိုဘယ်က ပြောသည်။
“LGBTIQ တွေကို ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သူတွေ၊ ချိုးဖောက်သူတွေအဖြစ် တခြားသူတွေက ရှုမြင်ဖို့အရေး ဥပဒေသစ်က ခွင့်ပြုလိုက်သလို ဖြစ်နေပါတယ်” ဟု ၎င်းက ထောက်ပြသည်။
အသက် ၁၉ နှစ်ရှိ ခိုင်းရဲလ်သည် ဘရူးနိုင်းတွင် နေထိုင်လျက်ရှိသည့် မွတ်စလင် လိင်တူချစ်သူတဦးဖြစ်ပြီး သူ့အနာဂတ်အတွက် စိုးရွံ့နေရပြီဖြစ်သည်။
“LGBTQ+ အသိုင်းအဝိုင်းအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိတဲ့ ဥပဒေသစ်တွေက ကျနော့်ကို ခြောက်လှန့်နေပါတယ်။ ဒီနိုင်ငံမှာ ကျနော့်ဘဝက ပိုပြီး ခက်ခဲ ရှုပ်ထွေးလာတော့မှာပါ ” ဟု ခိုင်းရဲလ်က ပြောသည်။
၎င်းအပေါ်ကျရောက်မည့် အန္တရာယ်ရှိ၍ အမည်နာမအတိအကျ ထုတ်ဖော်ခြင်းမပြုပါ။
“သေရမယ်ဆိုတဲ့ ကြောက်စိတ်က တကယ်ဖြစ်လာခဲ့ပါပြီ။ တချိန်တည်းမှာပဲ မိသားစုက လက်ခံမယ်ဆိုတဲ့ မျှော်လင့်ချက် ကလေးလည်း အခုတော့ အိပ်မက်ဖြစ်သွားပြီပေါ့” ဟု သူက ဆိုသည်။
( Reuters ၏ Fleeing LGBT Bruneians fear for community back home ahead of new Islamic laws ကို ဘာသာပြန်သည်။)