တီဟီရန်မှ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချပြီး အစိုးရဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှုများကို အားပေးသည့်အနေဖြင့် အကျဉ်းစံ အီရန် အမျိုးသမီးအခွင့်အရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ နာဂတ်စ် မိုဟမ္မဒီသည် သောကြာနေ့တွင် ငြိမ်းချမ်းရေး နိုဘယ်ဆုရလိုက်သည်။
ဆုရွေးချယ်ရေးကော်မတီက ထိုဆုသည် မကြာသေးမီက မကြုံစဖူး အီရန် ဆန္ဒပြပွဲနောက်ကွယ်မှ ခေါင်းဆောင်များကို ဂုဏ်ပြုခြင်းဖြစ်ကြောင်းပြောကြားပြီး အမျိုးသမီးအခွင့်အရေးနှင့် သေဒဏ်ပယ်ဖျက်ရေး လှုပ်ရှားသူ အသက် ၅၁ နှစ်အရွယ် မိုဟမ္မဒီကို လွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုသည်။
“စနစ်တကျ ခွဲခြားဆက်ဆံခံနေရတဲ့ ကမ္ဘာတဝှမ်းက အမျိုးသမီးတွေကို ‘သတ္တိရှိပါ၊ ဆက်လုပ်ပါ’ ဆိုတဲ့ သတင်းစကား ပေးပို့နိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်တယ်” ဟု နော်ဝေး နိုဘယ်ကော်မတီက အကြီးအကဲ ဘားရစ် ရီးစ် အန်ဒါဆန်က ပြောသည်။
“ကျမတို့က နာဂက်စ် မိုဟမ္မဒီနဲ့ အီရန်က ‘အမျိုသမီး၊ ဘဝ၊ လွတ်လပ်မှု’ အတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေသူ သိန်းပေါင်းများစွာကို အားပေးဖို့ ဒီဆုကို ပေးချင်တာ” ဟု အီရန်မှ အစိုးရဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှု၏ အဓိက ကြွေးကြော်သံကို ရည်ညွှန်းပြီး သူ ပြောသည်။
တီဟီရန်ကမူ နိုဘယ်ကော်မတီသည် ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ပြီး လူ့အခွင့်အရေး ပြဿနာကို နိုင်ငံရေးအရ အသုံးချသည်ဟု စွပ်စွဲသည်။ အီရန်အစိုးရဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှုများသည် အနောက်နိုင်ငံများက ဦးဆောင်သည့် အစိုးရ ဆန့်ကျင်မှု ဖြစ်သည်ဟု ပြောသည်။
“နိုဘယ် ငြိမ်းချမ်းရေးကော်မတီရဲ့လုပ်ရပ်ဟာ ဥရောပအစိုးရအချို့ရဲ့ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ရေး အီရန်ဆန့်ကျင်ရေး နိုင်ငံရေးလုပ်ဆောင်မှုဖြစ်တယ်” ဟု အီရန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပြောခွင့်ရသူ နက်ဆာကန်နာနီ ပြောသည်။
“နိုဘယ် ငြိမ်းချမ်းရေးကော်မတီက အကြိမ်ကြိမ် ဥပဒေ ချိုးဖေါက်ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်လို့ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံထားရသူ တဦးကို ဆုပေးတယ်။ ဒါဟာ ဘက်လိုက်ပြီး နိုင်ငံရေး ပယောဂ မကင်းဘူးလို့ ကျနော်တို့ ရှုတ်ချတယ်” ဟု နိုင်ငံပိုင် မီဒီယာက ထုတ်ပြန်သည့် ကြေညာချက်တွင် သူပြောသည်။
မိုဟမ္မဒီက ထောင်တွင်းတွင် ဆက်လက်နေထိုင်ရလျှင်ပင် ဒီမိုကရေစီနှင့် တန်းတူညီမျှရေးအတွက် ဆက်လက် တိုက်ပွဲဝင်မည်ဟုပြောကြောင်း နယူးယောက်တိုင်းမ် သတင်းစာက ဖေါ်ပြသည်။
“ဖိနှိပ်တဲ့ ဘာသာရေးအစိုးရရဲ့ အညှာတာကင်းမဲ့တဲ့ ခွဲခြားဆက်ဆံမှု၊ အာဏာရှင်ဆန်မှု၊ လိင်အခြေပြုဖိနှိပ်မှုကို အမျိုးသမီးတွေ မလွတ်မြောက်မခြင်း ကျမ ဆန့်ကျင်တယ်” ဟု နိုဘယ်ဆုကော်မတီ၏ ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ပြီးနောက် ထုတ်ပြန်သည့် ကြေညာချက်တွင် သူပြောသည်ဟု အထက်ပါ သတင်းစာက ကိုးကားဖေါ်ပြသည်။
မိုဟမ္မဒီသည် အကြိမ်ကြိမ်အကျဉ်းချခံရပြီး တီဟီရန်မှ အီဗင်အကျဉ်းထောင်တွင် အမှုပေါင်းများစွာဖြင့် ထောင် ၁၂ နှစ်ချခံထားရသည်ဟု Front Line Defenders လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့က ပြောသည်။
ထိုစွဲချက်များတွင် “နိုင်ငံတော်ဆန့်ကျင်သည့် ဝါဒဖြန့်မှု”လည်း ပါဝင်သည်။
သူသည် ပြည်ပတွင်နေထိုင်သည့် ၂၀၀၃ ခုနှစ်ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဘယ်ဆုရှင် ရှာရင်အဘာဒီ ဦးဆောင်သည့် အစိုးရမဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်း Defenders of Human Rights Center လူ့အခွင့်အရေးကာကွယ်ရေးစင်တာ ဒုတိယ ခေါင်းဆောင်လည်းဖြစ်သည်။
“နာဂက်စ် မိုဟမ္မဒီနဲ့ အီရန်အမျိုးသမီးအားလုံးကို ကျမဂုဏ်ပြုတယ်” ဟု အဘာဒီက Reuters သတင်းဌာနသို့ ပြောသည်။ “ဒီဆုက အစ္စလမ်မစ် သမ္မတနိုင်ငံက အမျိုသမီးအခွင့်အရေး ချိုးဖေါက်မှုတွေကို မီးမောင်းထိုးပြတာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီနိုင်ငံက ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုတာ သက်သေပြနေတယ်” ဟု လည်း သူပြောသည်။
နာဂက်စ်၏တိုက်ပွဲကို အားတက်စေ
မိုဟမ္မဒီသည် နိုဘယ်ဆု၏ ၁၂၂ နှစ်သမိုင်းတွင် ၁၉ ယောက်မြောက်ဆုရသူဖြစ်ပြီး ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ရုရှားမှ ဒီမီထရီ မူရာတော့နှင်တွဲဖက် နိုဘယ်ဆုရသူ ဖိလစ်ပိုင်မှ မာရီယာရက်ဆာနောက်ပိုင်း ပထမဆုံး နိုဘယ်ဆုရသည့် အမျိုးသမီးဖြစ်သည်။
မိုဟမ္မဒီ၏ခင်ပွန်း ပါရီတွင်နေထိုင်သူက နိုဘယ်ဆုရသည့် သတင်းကို ရုပ်သံမှကြည့်ပြီး ချီးကျူးဂုဏ်ပြုသည်။ “ဒီနိုဘယ်ဆုက နားဂက်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတိုက်ပွဲကို အားတက်စေပေမယ့် ပိုအရေးကြီးတဲ့အချက်က ဒီဆုဟာ ‘အမျိုးသမီး၊ ဘဝနဲ့လွတ်လပ်ရေး’ လှုပ်ရှားမှုကို ပေးတဲ့ဆုပဲ” ဟု Reuters သတင်းဌာနသို့ပြောသည်။
သူနှင့်မောင်နှမတော်စပ်သည့် ဟမ်မီဒရီဇာ မိုဟမ္မဒီကလည်း နိုဘယ်ဆုကြေညာချက်ကို ကြည့်ရင်း လွန်စွာ ဝမ်းမြောက်ကြောင်းနှင့် ထိုဆုသည် နားဂက်နှင့် အခြားတက်ကြွလှုပ်ရှားသူများ၏ ဆောင်ရွက်ချက်များကို ပိုမို ခိုင်မာစေမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောသည်။
“အီရန်က သူ့ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အားထုတ်မှုတွေ၊ အီရန်မှာပိုမိုအခြေအနေကောင်းတာကို မျှော်လင့်တဲ့ လူတိုင်းအတွက် ပိုမိုအင်အားကောင်းလာတယ်လို့ သူခံစားရလိမ့်မယ်” ဟု အော်စလိုမှ Reuters သတင်းဌာနသို့ သူပြောသည်။
ဘဝတလျှောက်လုံးတွင် အကြိမ် တဒါဇင်ကျော်အဖမ်းခံရပြီး ၂၀၁၂ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် အီဗင်အကျဉ်းထောင်တွင် ၃ ကြိမ်ချုပ်နှောင်ခံရသည့် မိုဟမ္မဒီသည် သူ၏ခင်ပွန်းနှင့် မတွေ့ရသည်မှာ ၁၅ နှစ်ကြာပြီဖြစ်ပြီး ကလေးများနှင့် မတွေ့ရသည်မှာ ၇ နှစ်ကြာပြီဖြစ်သည်။
ဆွီဒင်ကရောင် ၁၁ သန်း သို့မဟုတ် အမေရိကန် ဒေါ်လာ တသန်းခန့် ရရှိမည့် ထိုဆုကို ၁၈၉၅ ခုနှစ်က သေတမ်းစာတွင် တည်ထောင်ခဲ့သူ ဆွီဒင် လုပ်ငန်းရှင် အဲလ်ဖရက်နိုဘယ် သေဆုံးသည့် နှစ်ပတ်လည် ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် အော်စလိုတွင် ပေးအပ်မည်ဖြစ်သည်။
ခေါင်းစည်း ဝတ်ဆင်ခြင်းမရှိသောကြောင့် တီဟီရန်အာဏာပိုင်များနှင့် ထိပ်တိုက်တွေ့ပြီး အီရန်ဆယ်ကျော်သက် အရွယ် မိန်းခလေးတဦး ကိုမာသတိလစ်နေပြီး ဆေးရုံတင်ထားရသည် ဆိုသည့် သတင်းများကို လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့များက ပြောကြားနေစဉ် မိုဟမ္မဒီကို နိုဘယ်ဆုပေးခြင်းဖြစ်သည်။ အီရန်အာဏာပိုင်များက ထိုသတင်းကို ငြင်းဆန်သည်။
အမေရိကန် သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်က မိုဟမ္မဒီ ကို ချီးကျူးပြီး ချက်ခြင်းလွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုသလို ဆေးရုံတင်ထားရသည့် ဆယ်ကျော်သက်အရွက် မိန်းခလေးငယ်ကို တိုက်ခိုက်မှုအတွက် ဝမ်းနည်းကြောင်း ပြောသည်။
“အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုသည် အီရန်ပြည်သူများ ကိုယ့်ကြမ္မာကိုယ်ဖန်တီးရေး၊ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖေါ်ပြောဆိုခွင့် ရရေးနှင့် ကျားမတန်းတူရေး၊ ကမ္ဘာတဝှမ်းမှ အမျိုးသမီးများနှင့် မိန်းခလေးများကို လိင်အခြေပြုအကြမ်းဖက်မှု အဆုံးသတ်ရေးကို ဆက်လက်ထောက်ခံမည်” ဟု ဘိုင်ဒင်က ကြေညာချက်တစောင်တွင် ဖေါ်ပြသည်။
ကမ္ဘာ့လေးစားဂုဏ်ယူမှု
မိုဟမ္မဒီကို နိုဘယ်ကော်မတီက ဂုဏ်ပြုခြင်းသည် အသက် ၂၂ နှစ်အရွယ် မာရှာ အမ်မနီကို အီရန်ဘာသာရေး ရဲများက အမျိုးသမီးများ ဝတ်စားဆင်မှုစည်းကမ်းချိုးဖေါက်ခြင်းဖြင့် ဖမ်းဆီးထားစဉ် သေဆုံးရသည့် ဖြစ်ရပ် တနှစ်ကျော်အကြာတွင် ဂုဏ်ပြုခြင်းဖြစ်သည်။
ထိုဖြစ်ရပ်ကြောင့် တနိုင်ငံလုံးတွက် ဆန္ဒပြပွဲများဖြစ်ပေါ်ပြီး နှစ်ပေါင်းများစွာအတွင်း ရှီအိုက်ဘာသာရေး အုပ်ချုပ်မှုကို အကြီးမားဆုံး စိန်ခေါ်မှုဖြစ်စေကာ အသက်ရာပေါင်းများစွာသေဆုံးစေသည့် ဖြိုခွဲမှုများ ဖြစ်စေသည်။
တကမ္ဘာလုံးမှ ဂုဏ်ပြုမှုများတွင် ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယို ဂူတာရက်က ထိုသို့ နိုဘယ်ဆု ချီးမြှင့် ခြင်းသည် လွတ်လပ်မှု၊ ကျန်းမာရေးနှင့် အသက်များကိုပင် အဆုံးရှုံးခံပြီး အမျိုးသမီးအခွင့်အရေးတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေသည့် အမျိုးသမီးအားလုံးကို ဂုဏ်ပြုခြင်းဖြစ်သည်။
စတော့ဟုမ်း နိုင်ငံတကာ ငြိမ်းချမ်းရေး အင်စတီကျု အကြီးအကဲ ဒန်စမစ်က ထိုဆုသည် အီရန် အတိုက်အခံများအပေါ် ဖိအားကို ကူညီလျှော့ချပေးသော်လည်း မိုဟမ္မဒီကို လွတ်မြောက်စေမည် မဟုတ်ကြောင်း ပြောသည်။
ကိုးကား။ ။ Reuter သတင်း Jailed Iranian activist Narges Mohammadi wins Nobel Peace Prize
You may also like these stories:
အမျိုးသမီးဖြစ်လို့ ပိုပြောသတဲ့လား
စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆက်လက် အာခံနေသော နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသူများ
စပိန်ဘောလုံး အကြီးအကဲ၏ အနမ်း လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားမှု ဟုတ် မဟုတ် အစိုးရရှေ့နေများ စစ်ဆေးနေ
မိခင်သောကနှင့် တော်လှန်ရေး ဆုတောင်း
